Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΗΣ ELEANOR J. GIBSON

Παρουσίαση

Στο παρόν βιβλίο παρουσιάζεται το επιστημονικό έργο και οι βασικοί σταθμοί της ζωής της Eleanor J. Gibson, μιας από τις σημαντικότερες σήμερα πειραματικούς και αναπτυξιακούς ψυχολόγους, ειδικής στον τομέα της αντιληπτικής μάθησης και ανάπτυξης. Στο βιβλίο παρουσιάζεται χρονολογικά το επιστημονικό της έργο που περιλαμβάνει έρευνες σχετικές με τη μάθηση στον άνθρωπο και στα ζώα (Συγκριτική ψυχολογία), μελέτες πάνω στην πειραματική νεύρωση και τη μητρική προσκόλληση στα ζώα, μελέτες πάνω στο ρόλο των περιβαλλοντικών συνθηκών και της ανατροφής των ζώων στην ανάπτυξη της αντίληψής τους, ακόμη και ζητήματα που σχετίζονται με την ψυχοφυσική έρευνα και την ανάπτυξη της αναγνωστικής ικανότητας στα παιδιά. Το κύριο, όμως, επιστημονικό της ενδιαφέρον και έργο, που παρουσιάζεται στο παρόν βιβλίο, εστιάζεται στην οικολογική έρευνα σχετικά με την αντιληπτική μάθηση και ανάπτυξη των βρεφών και των νηπίων. Στην οικολογική της προσέγγιση η αντιληπτική μάθηση και ανάπτυξη, που θεωρείται ως η βάση της γνώσης μας για τον κόσμο, περιγράφεται ως μια ενεργητική διαδικασία απόσπασης πληροφοριών από το περιβάλλον, μια διαδικασία διαφοροποίησης (διάκρισης) ή εκλέπτυνσης που αρχίζει από την αρχή της γέννησης ενός παιδιού. Η ίδια ονομάζει την προσέγγισή της «αναζήτησε και θα βρεις», θα βρεις τις σταθερές (invariants) ή προσφερόμενες δυνατότητες των αντικειμένων, τόπων και συμβάντων του περιβάλλοντος. Μερικά από τα ζητήματα που απασχόλησαν την έρευνα της Gibson είναι κυρίως τα κλασικά θέματα της οικολογικής προσέγγισης του συζύγου και βασικού της εμπνευστή James J. Gibson, προσαρμοσμένα όμως στο πλαίσιο της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας, όπως, για παράδειγμα, το ζήτημα της απόσπασης των πληροφοριών (σταθερών) από μια περιβάλλουσα παράταξη, η αντίληψη, των πολυτροπικά προσδιορισμένων συμβάντων, η ανάπτυξη της κίνησης και της μετακίνησης και ο ρόλος τους στη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού, η αντίληψη των προσφερόμενων δυνατοτήτων των αντικειμένων, των συμβάντων και των τόπων, οι σχέσεις μεταξύ της αντίληψης και της δράσης. Η οικολογική της προσέγγιση παρέχει μια εναλλακτική λύση στις θεωρίες της μάθησης και ανάπτυξης (στη θεωρία της ενίσχυσης, στη θεωρία των συνειρμικών σχέσεων, στη μορφολογική θεωρία, στη θεωρία των γνωστικών σχημάτων και εσωτερικών νοητικών αναπαραστάσεων και γενικά στις κονστρουκτιβιστικές θεωρίες και τις γνωστικιστικές, ορθολογιστικές και υπολογιστικές θεωρίες επεξεργασίας πληροφοριών) και ιδιαίτερα στην προσέγγιση του L. Postman, του J. Piaget και του J. Bruner. Το βιβλίο αφορά κυρίως αυτούς που ενδιαφέρονται για τις διαδικασίες αντιληπτικής μάθησης και ανάπτυξης και γενικά για την προέλευση (πηγές) και μετασχηματισμούς της γνώσης και για το πώς η αγωγή, η εκπαίδευση και η πολιτισμική καθοδήγηση εμπλέκονται με τις διαδικασίες αυτές. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΡΩΙΜΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ELEANOR J. GIBSON
Οι σπουδές και το ερευνητικό της έργο στο Smith College (1929-1935)
Η γνωριμία της με τον σύζυγό της, James J. Gibson
Οι σπουδές και το ερευνητικό της έργο στο Πανεπιστήμιο του Yale (1935-1938)
Στα χρόνια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου (1940-1949)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΗΣ E.J. GIBSON ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕ ΜΙΑ ΦΑΡΜΑ ΖΩΩΝ (1952-1970)
Τα πειράματα πάνω στην πειραματική νεύρωση και τη μητρική προσκόλληση
Τα πειράματα με τον οπτικό κρημνό
Οι έρευνες στην αντίληψη της απόστασης και της κίνησης: Η ανάπτυξη της ψυχοφυσικής ανοιχτού χώρου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΗΣ E.J. GIBSON ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ (1955-1969)
Αντιληπτική μάθηση: Διαφοροποίηση ή εμπλουτισμός;
Αρχές της αντιληπτικής μάθησης και ανάπτυξης: Ένα βιβλίο που πήρε το Βραβείο του Αιώνα
Αναπτυξιακές τάσεις στην αντιληπτική μάθηση
Τάση της αύξουσας εξειδίκευσης της διάκρισης ή διαφοροποίησης
Τάση της βελτιστοποίησης της προσοχής
Τάση της αύξουσας οικονομίας στην απόσπαση των πληροφοριών και στην αναζήτηση σταθερότητας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΗΣ E.J. GIBSON ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ: ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΕ ΜΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (1965-1977)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ E.J. GIBSON ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (1972-2002)
Βασικές παραδοχές της οικολογικής προσέγγισης σε αντιπαράθεση με άλλες προσεγγίσεις
Μέθοδοι έρευνας της αντιληπτικής μάθησης και ανάπτυξης των βρεφών
Η μέθοδος της προτιμώμενης οπτικής προσοχής (του προτιμώμενου βλέμματος)
Η μέθοδος της καταγραφής των ποικιλιών του καρδιακού ρυθμού (heart rate)
Η μέθοδος της εξοικείωσης
Η συντελεστική μέθοδος
Η μέθοδος της φυσικής (νατουραλιστικής) παρατήρησης
Βασικά ευρήματα και διαπιστώσεις της οικολογικής προσέγγισης σχετικά με την αντίληψη στη βρεφική ηλικία
Η αντίληψη είναι μια επιλεκτική, ενεργητική και διερευνητική δραστηριότητα
Πολυτροπική αντίληψη του κόσμου και του εαυτού
Η σπουδαιότητα του σώματος (της ιδιοδεκτικότητας) και της μετακίνησης
Η σπουδαιότητα της κίνησης και της αλλαγής
Η χρονική διάσταση της αντίληψης
Η χωρική διάσταση της αντίληψης ή η τρισδιάστατη αντίληψη του κόσμου
Η αντίληψη αφορά σε ένα συνεκτικό κόσμο με δομή
Η αντίληψη είναι μια αφαιρετική διαδικασία και αφορά σε έναν κόσμο με σταθερές ιδιότητες
Βασικά ευρήματα και διαπιστώσεις της οικολογικής προσέγγισης σχετικά με την αντιληπτική μάθηση στη βρεφική ηλικία
Η αντιληπτική μάθηση λαμβάνει χώρα πριν ακόμη από τη γέννηση
Η αντιληπτική μάθηση λαμβάνει χώρα αυθόρμητα και χωρίς τη διαμεσολάβηση άλλων
Η αντιληπτική μάθηση σχετίζεται και με το έλεγχο εξωτερικών συμβάντων
Η αντιληπτική μάθηση αφορά στη μάθηση ολικών, ενιαίων, συνεκτικών μονάδων
Η αντιληπτική μάθηση αφορά στη μάθηση προσδοκιών σε σχέση με τη διαδοχή των συμβάντων
Η αντιληπτική μάθηση αφορά στη συμμετοχή σε επικοινωνιακά συμβάντα
Η αντιληπτική μάθηση αφορά στη διάκριση μεταξύ πολυτροπικών πληροφοριών
Η αντιληπτική μάθηση αφορά στη διάκριση των πληροφοριών που προσδιορίζουν τα διακριτά χαρακτηριστικά των αντικειμένων
Η αντιληπτική μάθηση αφορά στη χρήση ενός αντικειμένου ή μιας πράξης ως μέσου για την επίτευξη ενός στόχου
Η αντιληπτική μάθηση αφορά στον εντοπισμό σχέσεων αιτιότητας στα παρατηρούμενα συμβάντα
Βασικοί μηχανισμοί (διαδικασίες) της αντιληπτικής μάθησης και ανάπτυξης
Η διαδικασία (μηχανισμός) της διερευνητικής δραστηριότητας
Η παρατήρηση των συνεπειών της δραστηριότητας
Η διαδικασία της επιλογής
Μια οικολογική προσέγγιση της ανθρώπινης δράσης
Επενέργεια (agency)
Μελλοντικός προσανατολισμός (prospectivity)
Αναζήτηση τάξης στον κόσμο και η χρήση αυτής της τάξης (seeking and using order)
Προσαρμοστικότητα ή ευκαμψία (flexibility)
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ