ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΣΩ ΕΛΛΑΔΑΣ

Παρουσίαση

Πότε και πώς η Ελλάδα αναγορεύεται σε τόπο καταγωγής του πολιτισμού της Ευρώπης; Σε καθρέφτη μέσα από τον οποίο η Ευρώπη βλέπει το δικό της πρόσωπο;
Η παρούσα μελέτη εξετάζει τη σχέση μεταξύ της ευρωπαϊκής αυτοσυνειδησίας και της αναφοράς της στην Ελλάδα. Μια σχέση που, προφανώς, διασταυρώνεται με την πορεία των κλασικών σπουδών και με τις εξελίξεις στις τεχνοτροπίες και την αισθητική χωρίς, όμως, να ανάγεται και να εξαντλείται σε αυτές.
Η βαθμιαία και αθόρυβη ανάδειξη της Ελλάδας είναι έργο, κυρίως, του 18ου αιώνα και δεν ανήκει προνομιακά σε καμιά "εθνική παράδοση". Πρόκειται για μια υπόγεια και δύσκολη μετακίνηση από προηγούμενες παραδόσεις και συμβολικές αναφορές που συντελείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μέσα απ' αυτή τη διαδρομή οι δύο έννοιες, "Ευρώπη" και "Ελλάδα", αποκτούν το νεότερο, το αυτονόητο και το οικείο σε μας νόημά τους.
Η σπουδαιότερη και πλέον "υλική" εκδήλωση της νέας σχέσης μεταξύ Ευρώπης και Ελλάδας κατά τον 18ο αιώνα είναι, πέραν πάσης αμφιβολίας, το ταξίδι στην ελληνική γη. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται η "καθυστερημένη ανακάλυψη" της Αθήνας από την Ευρώπη, μόλις στα 1670. Γιατί η Ευρώπη "προσέχει" αυτήν την ένδοξη -και τόσο γειτονική- πόλη μόνο τότε; Γιατί "αδιαφορεί" γι' αυτήν ακόμη και κατά την περίοδο της Αναγέννησης; Και γιατί η Ευρώπη, δείχνει εκ των υστέρων, από τότε και μετά, μια όλο μεγαλύτερη αφοσίωση και προσοχή σ' αυτήν την πόλη;
Οι απαντήσεις που δίνονται, μέσα από την παρούσα μελέτη, ενεργοποιούν και αναμοχλεύουν πολλές όψεις της ευρωπαϊκής ιστορίας των νεοτέρων χρόνων που είχαν μείνει στη σκιά και συζητούν, παράλληλα, άλλες πιο γνώριμες όψεις, οι οποίες επιχειρείται να ιδωθούν κάτω από νέο φως. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

[...] Η Νάσια Γιακωβάκη, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στην αναθεωρημένη εκδοχή της διδακτορικής της διατριβής Ευρώπη μέσω Ελλάδας καταπιάνεται με την "ανακάλυψη" της Ελλάδας ως καμπής στην ευρωπαϊκή αυτοσυνείδηση. Όπως εύστοχα παρατηρεί, "οι ιδέες περί αρχαίων Ελλήνων είναι, για τους Ευρωπαίους, από ένα σημείο και ύστερα, ιδέες για αυτούς τους ίδιους". Με άλλα λόγια, οι αντιλήψεις των "Ευρωπαίων" για την (αρχαία) Ελλάδα συνδέονται άρρηκτα με την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, δηλαδή με την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Είναι αυτή η διαλεκτική, όχι μονοσήμαντη, σχέση μεταξύ των δύο εννοιών, Ευρώπη και Ελλάδα, που έχει κρίσιμο ρόλο στο σχηματισμό αμφότερων. Το βιβλίο διερευνά ακριβώς τις σύνθετες εξελίξεις που οδήγησαν στη σύναψη αυτής της σχέσης, αναδεικνύοντας την ιστορικότητά της. Στο επίκεντρό της μελέτης της συγγραφέως είναι το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για την Ελλάδα, όπως εκδηλώνεται κυρίως στο πλαίσιο της περιηγητικής παράδοσης προς αυτήν, που ξεκινά τον ύστερο 17ο αιώνα και κλιμακώνεται προς στα τέλη του 18ου. [...] (Σωτήρης Βανδώρος, BookPress.gr, 20/3/2013)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΜΕΡΟΣ Α' "ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ" ΚΑΙ "ΝΕΟΤΕΡΟΙ": ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ
1. Η "κληρονομιά" της αρχαίας Ελλάδας: μια ευρωπαϊκή περιπέτεια
2. Η έννοια της Ευρώπης
3. "Ευρώπη": η καθιέρωση ενός νέου αυτοπροσδιορισμού
4. Νεότεροι εναντίον Αρχαίων
ΜΕΡΟΣ Β' ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΑΝΑΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ
5. Η Αναγέννηση και η "ανακάλυψη" των Ελλήνων
Ο ι ελληνικές σπουδές
Δυο χρήσιμες προειδοποιήσεις: Πετράρχης και Βαζάρι
Οι "Έλληνες": μια αναφορά αμφίσημη
Η "Σχολή των Αθηνών" του Ραφαήλ
6. Το ταξίδι στην Ανατολή
Το Λεβάντε του 16ου αιώνα
Η Αθήνα του Κυριακού του Αγκωνίτη
Η Κωνσταντινούπολη του Pierre Gilles
Ελλάδα, Τουρκία και Κωνσταντινούπολη: δυναμική και όρια μιας παραδεδομένης ταύτισης
Η πτώση του αρχαίου κόσμου
Δυο ουμανιστές στο Λεβάντε: Belon και Sandys
Μια απροσδόκητη προτίμηση: η Τροία
Αθήνα. Η μεγάλη απούσα
7. Η Ελλάδα στον 18ο αιώνα: ανακατατάξεις των αρχαίων λαών
Έλληνες έναντι Εβραίων
Έλληνες αντί Αιγυπτίων
Έλληνες και Ρωμαίοι
Ελλάδα ίσον Ευρώπη
ΜΕΡΟΣ Γ' Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
8. Ο Αινείας, η Ελλάδα και "εμείς"
9. Το πέρασμα στην Αθήνα: 1672-1682
Η Αθήνα πριν από το 1670
Το ιστορικό της "ανακάλυψης" της Αθήνας
Η Αθήνα των νέων περιγραφών (Babin, Spon, Guillet)
Αθήνα, η "αρχαιότερη" πόλη
Η Αθήνα "πρωτεύουσα" της αρχαίας Ελλάδας
Εικόνες της Ελλάδας μέσα από κιάλι
10. Μεταξύ Ευρώπης και Ασίας: η Ευρωπαϊκή Τουρκία
Ο "δεσποτισμός". Η Τουρκία ως Ασία
Ο Rycaut και η Ελληνική Εκκλησία
Ο Brown στη Λάρισα
11. Από τον 17ο στον 18ο αιώνα. Η ανάδυση της Ελλάδας
Από την Αθήνα στην Ελλάδα. Αποτιμήσεις για τη δεκαετία του 1670
Αρχαιοδίφες και ταξιδιώτες στον 18ο αιώνα
Η Αθήνα των αρχιτεκτόνων
ΜΕΡΟΣ Δ' ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ. Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
12. Δύο χώρες καταγωγής. Ιταλία-Ελλάδα
Ρώμη. Αθήνα. Πού τελειώνει το Grand Tour;
Ο Barthelemy και η Ελλάδα. Μια διαφορετική Ιταλία
13. Οι μεγάλες ιστοριογραφικές συνθέσεις, Βολταίρος, Γίββων
Η Αθήνα του Βολταίρου
Ο Γίββων. η Ελλάδα και το Βυζάντιο
Η Αθήνα του Γίββωνα
ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ
Η εδραίωση της Αθήνας, τέλη 18ου αιώνα
Η Αθήνα ως ευρωπαϊκό βαρόμετρο
Η Ευρώπη ως Ελλάδα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ