ΕΔΟΥΑΡΔΟΣ ΣΑΟΥΜΠΕΡΤ 1804-1860

Παρουσίαση

Τα πολεοδομικά κατάλοιπα του μαθητή του Karl Friedrich Schinkel -αρχιτέκτονα και ερευνητή της αρχαίας τέχνης- Gustav Eduard Schaubert (1804-1860), που εντοπίσθηκαν στην Αθήνα το 1989 και αναφέρονται στον σχεδιασμό της Αθήνας και του Πειραιά στην αρχή της οθωνικής περιόδου, αποτελούν ανέλπιστο εύρημα για την έρευνα της πολεοδομικής ιστορίας της νέας Αθήνας. Σκοπός της ανά χείρας μελέτης είναι η κριτική παρουσίαση όλων των τεκμηρίων των καταλοίπων του Schaubert, ώστε να καταστούν προσιτά στους μελλοντικούς ερευνητές. Η νέα αυτή εργασία του καθηγητή Αλεξάνδρου Παπαγεωργίου-Βενετά συνιστά συνέχεια και ολοκλήρωση της μονογραφίας του Hauptstadt Athen; ein Stadtgedanke des Klassizismus [Η Αθήνα πρωτεύουσα: ένα όραμα του κλασικισμού], Muenchen, 1994. Το αρχειακό υλικό που αναλύεται εδώ αφορά σε ένα πλήρες σύνολο σχεδίων και κειμένων τόσο του ίδιου του Schaubert όσο και άλλης προέλευσης, που φυλασσόταν στη συλλογή του και εθεωρείτο ότι είχαν χαθεί κατά το διάστημα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Στην πραγματικότητα τα τεκμήρια αυτά είχαν φθάσει με περιπετειώδη τρόπο στην Αθήνα το 1958, όπου και παρέμειναν αδημοσίευτα επί τριάντα χρόνια, μέχρι την ανακάλυψή τους από τον συγγραφέα. Ο παρών τόμος αποτελεί όψιμο φόρο τιμής στο υψηλό ήθος, την ακάματη εργατικότητα και τον αγνό φιλελληνισμό του Eduard Schaubert, του εμπνευσμένου αρχιτέκτονα και πολεοδόμου, ο οποίος μαζί με τον φίλο και συμμαθητή του Σταμάτιο Κλεάνθη εκπόνησαν το σχέδιο για τη νέα πρωτεύουσα (1833). (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ
Η Αθήνα πριν και αμέσως μετά την Επανάσταση
Το σχέδιο των Κλεάνθη και Schaubert το πρώτο τεκμήριο για την ίδρυση της νέας Αθήνας
μια πρόταση προσθετικής παράθεσης στον χώρο του "παλιού" και του "νέου" ιστού
Leo von Klenze: θεωρητικές απόψεις και συγκεκριμένες προτάσεις πολεοδομικού σχεδιασμού, συντήρησης μνημείων και διαμόρφωσης ιστορικών χώρων στην Αθήνα
Το πολεοδομικό όραμα των K. F. Schrinkel και A. F. Von Quast: η Αθήνα πόλη επί λόφων - συνύφανση στον χώρο του "παλιού" και του "νέου" ιστού
Η εφαρμογή του σχεδίου. Τα βασιλικά ανάκτορα του Friedrich von Gaertner και η επέκταση της κεντρικής ζώνης πρασίνου προς τα ανατολικά
Η πολεοδομική πρόταση του Λύσανδρου Καυταντζόγλου: η αντιπαράθεση στον χώρο της νέας πόλης και της αρχαίας κληρονομιάς
Πρώιμες απόψεις υπέρ του ριζικού διαχωρισμού της αρχαίας από τη νέα Αθήνα
Μεταγενέστερες επιπτώσεις των αρχικών πολεοδομικών επιλογών
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
EDUARD SCHAUBERT: Η ΖΩΗ, ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΠΟΥ ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΗΚΑΝ ΤΟ 1989 ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ ΤΟΥ EDUARD SCHAUBERT
Α ΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ
Το πρωτότυπο κείμενο του μνημονίου των Στ. Κλεάνθη και E. Schaubert "Περιγραφή του σχεδίου της νέας Αθήνας"
1: Οι διάφορες παραλλαγές και δημοσιεύσεις του κειμένου (τεκμήρια Α, Β, Γ, Δ, Ε)
2: Περίληψη του περιεχομένου του τεκμηρίου Α
3: Τα κείμενα των τεκμηρίων
Β ΤΑ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΑ ΤΕΚΜΗΡΙΑ
Τεκμήριο 1: Το πολεοδομικό σχέδιο για τη νέα Αθήνα του Λύσανδρου Καυταντζόγλου.
Τεκμ. 2, 3: Αποτύπωση της παλιάς και της (σχεδιαζόμενης) νέας Αθήνας από τον Ferdinand Altenhoven (1837)
Τεκμ. 4: Αποτύπωση της παλιάς Αθήνας με επισήμανση των βυζαντινών εκκλησιών
Τεκμ. 5: Το σχέδιο των Αθηνών κατά το έτος 1820 (Κατά πάσα πιθανότητα η τυπωμένη εκδοχή της τοπογραφικής αποτύπωσης της Αθήνας [1831-32] που συνέταξαν οι Κλεάνθης και Schaubert,Τεκμήριο 17)
Τεκμ. 6: Σχέδιο διαμόρφωσης του χώρου γύρω από τα νέα ανάκτορα του Gaertner το οποίο εκπόνησε ο υπολοχαγός του Μηχανικού Hoch
Τεκμ. 7, 8, 9: Τρία αποσπάσματα (σκαριφήματα) του σχεδίου του Klenze για την Αθήνα που συνθέτουν ένα πλήρες σχέδιο
Τεκμ. 10: Χάρτης αρχαιοτήτων της Αθήνας (1821)
Τεκμ. 11: Λιθογραφία της οριστικής διατύπωσης του σχεδίου της νέας πόλεως των Αθηνών των Κλεάνθη και Schaubert (1833)
Τεκμ. 12: Τοπογραφική αποτύπωση της Ακρόπολης (χωρίς κτίσματα)
Τεκμ. 13: Το σχέδιο της νέας πόλης του Πειραιά
Τεκμ. 14: Τοπογραφική αποτύπωση της Πειραϊκής Χερσονήσου
Τεκμ. 15: Σχέδιο πόλης του Πειραιά (ημιτελές προσχέδιο)
Τεκμ. 16: Χάρτινο περίβλημα με τίτλο "Monumenta Pompeiana"
Τεκμ. 17: Τοπογραφική αποτύπωση της Αθήνας (1831-32) που συνέταξαν οι Κλεάνθης και Schaubert
Τεκμ. 18: Αποτύπωση (με ενδείξεις κτηματολογίου) της παλιάς και νέας Αθήνας το 1836 (το λεγόμενο "σχέδιο Stauffert")
Τεκμ. 19: Σκαριφήματα (τα προσχέδια) της τοπογραφικής αποτύπωσης της παλιάς Αθήνας που συνέταξαν οι Κλεάνθης και Schaubert: (1832)
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ EDUARD SCHAUBERT
Ι: Friedrich Koepp: "Eduard Schauberts handschriftlicher Nachlass" (Τα ιδιόχειρα κατάλοιπα του Eduard Schaubert).
Άρθρο σε γερμανική γλώσσα στο περιοδικό Achaeologischer Anzeiger 1890, σελ. 129-148
II: Foerster, Richard: "Ein schlesischer Architekt im Lande der Hellenen" (Ένας αρχιτέκτων από τη Σιλεσία στη χώρα των Ελλήνων)
Άρθρο στο περιοδικό Schlesien, έτος 2ο, 1908-1909, τεύχος 5, σελ. 139-145
III: Παύλος Βακάς: "Ο αρχιτέκτων του σχεδίου των Αθηνών Εδουάρδος Σάουμπερτ (1804-1860)"
Στο: Ημερολόγιον της Μεγάλης Ελλάδος, 1935
IV: Μπίρης Κωνσταντίνος: "Εδουάρδος Σάουμπερτ"
Στο έργο του Αθηναϊκαί μελέται, πρώτο τεύχος 1938, σελ. 5-9
ΕΙΔΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ