ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Παρουσίαση

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΟ φαινόμενο να καταπιάνεται ένας εθνολόγος με αναλύσεις λογοτεχνικών έργων, και μάλιστα με συνθετική πρόθεση. Όμως ο Μuhlman το κάνει με επιτυχία, ερευνώντας τη λογοτεχνία ως συμπύκνωση στάσεων και αξιολογήσεων, οι οποίες εμπνέονται από το πολιτισμικό περιβάλλον και από τη συνεχή τριβή αυτού του περιβάλλοντος με άλλα. Οι εθνικές λογοτεχνίες γεννήθηκαν από την Αναγέννηση και μετά στην Ευρώπη ανταποκρινόμενες στη διαμόρφωση εθνικών χώρων με λίγο-πολύ ενιαία χαρακτηριστικά αλλά οι χώροι αυτοί επικοινωνούσαν θετικά ή αρνητικά μεταξύ τους και έτσι διαμορφώθηκαν υπερεθνικά λογοτεχνικά είδη και λογοτεχνικές παραδόσεις. Η οικουμενική εξάπλωση του δυτικού πολιτισμού είχε παράλληλα ως συνέπεια τη διεύρυνση του περιεχομένου της δυτικής λογοτεχνίας με τις πολιτισμικές συμβολές και διαστάσεις του εξωευρωπαϊκού ιδιαίτερα ανατολικού χώρου. Ως πολιτισμικός δείκτης η λογοτεχνία φαίνεται έτσι να κινείται μέσα σε δύο αντιθετικά ζεύγη, αντλώντας από την κίνηση αυτή τον παλμό της: κυμαίνεται ανάμεσα στο εθνικό και στο οικουμενικό και συνάμα ανάμεσα στο οικείο και στο ξένο. Δεν είναι έτσι παράξενο ότι τάσεις για εξύμνηση της μικρής ιδιαίτερης πατρίδας ως ζεστής γνώριμης εστίας διαμορφώνονται ακριβώς σε εποχές οικουμενικών διευρύνσεων και πνευματικών περιπλανήσεων. Όπως και να 'χει, η ευρωπαϊκή λογοτεχνία, συναντώντας τον παγκόσμιο πολιτισμό, δεν μπορούσε να μην αναρωτηθεί για την αξία και για το νόημα του ευρωπαϊκού. Στο θαυμάσιο τούτο βιβλίο διαγράφονται με μεγάλη γνώση και εξίσου μεγάλη ευαισθησία οι ποικίλες πτυχές αυτής της συναρπαστικής προβληματικής. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Στον αναγνώστη του βιβλίου γίνεται φανερό πως η περιπλάνηση του συγγραφέα στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια λογοτεχνία δεν είναι τόσο ελεύθερη όσο εκ πρώτης όψεως μπορεί να δείχνει. Ακολουθεί ένα καλά προετοιμασμένο και συστηματικά επεξεργασμένο σχέδιο. Σχέδιο και σύστημα, ωστόσο, τοποθετημένα στο βάθος της έκθεσης του Μύλμαν ούτε την πηδαλιουχούν ούτε την πιέζουν να στριμώξει το υλικό της σε προκατασκευασμένους όρους. Η αφήγηση είναι άνετη, σχεδόν χαλαρή, δοκιμιακού τόνου και προσωπικού ύφους στους αντίποδες του σύγχρονου θεωρητικού λόγου με την ακατανίκητη ροπή του προς ένα επιστημονικοφανές και σπουδαιοφανές jargon και μια στρυφνή και δύσπεπτη ορολογία. Γι' αυτό χαρακτήρισα τερπνή την ανάγνωση του σοφού αυτού βιβλίου. (ΣΠΥΡΟΣ ΤΣΑΚΝΙΑΣ, Το Βήμα, 4/1/1998)

Περιεχόμενα

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ: ΔΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ
Ο πολιτισμός της Νότιας Γαλλίας στον όψιμο Μεσαίωνα
Η κληρονομιά των θρησκευτικών πολέμων και η ουτοπία του Μεσαίωνα
Η ισπανική σκηνή
Η παρωδία των τρόπων ζωής (ο Δον Κιχώτης του Cervantes)
Η πικαρέσκα παρωδία
Τα ισπανοεβραϊκά δράματα του Grillparzer
Ο θρησκευτικός πόλεμος στη Γαλλία (ο Ερρίκος Δ' του Heinrich Mann)
Ο θρησκευτικός πόλεμος στη Γερμανία (Gryphius, Moscherosch, Grimmelshausen)
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ: ΠΡΟΣ ΑΝΑΤΟΛΑΣ!
Goethe
Το μελλοντικό Λιβάνι. Ruckert
Απόκρουση και οικειοποίηση
Βουδιστικές διαμεσολαβήσεις
Σαμανισμός και κάθαρση (ο ανθρωπισμός της Άπω Ανατολής: Arthur Waley)
Αβδηρητισμός, σύγκριση, οιονεί πραγματικότητα
ΤΡΙΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Η ΕΠΕΚΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΜΑΣ (Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ)
Το σύγχρονο μυθιστόρημα
Ρεαλισμός
Διαφωτισμός, φιλελευθερισμός, επανάσταση
Η ανία και το "εκτός καθημερινότητας"
Ο ρωσικός κόσμος
Η εξέγερση του γνωστικισμού
Φάουστ
Ο τόπος του πειρασμού
Ο Δον Ζουάν καί το μοτίβο της αποπλάνησης
Αγύρτες και θαυματοποιοί
Ο Εωσφόρος και ο τιτανισμός
Siciliana και Theatrum mundi absurdum piradellianum
Η συρροή των μοτίβων (Gerhart Hauptmann)
ΤΕΤΑΡΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ: Η ΕΞΩΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ
Νέοι ορίζοντες
Ινδία
Η φιλοσοφία του ναυαγίου (Joseph Conrad)
Προσωπικές μαρτυρίες στη σύγκρουση των πολιτισμών
Υπερβόρειοι
Προς νέες ακτές (η αμερικανική σκηνή)
Η τεταμένη σχέση της Άπω Ανατολής με τη Δύση
Μια αναπόφευκτη συνέπεια: η κρίση του κλασικισμού
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Ο ΠΑΤΡΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΩΣ ΑΝΤΙΒΑΡΟ
Πάτριος κόσμος - νόστος
Παιδικά καί νεανικά χρόνια
Διάλεκτος
Η υπέρβαση του πατρίου κόσμου
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ