Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Παρουσίαση

«Η ελληνική ιδιαιτερότητα δεν είναι το μέτρο και η αρμονία, ούτε η εμφάνιση της αλήθειας ως "αποκάλυψης". Η ελληνική ιδιαιτερότητα είναι το ζήτημα του μη-νοήματος και του μη-όντος».
Ο τόμος αυτός περιλαμβάνει τις διαλέξεις του Κορνήλιου Καστοριάδη τους πέντε πρώτους μήνες διδασκαλίας του στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS) το ακαδημαϊκό έτος 1982-1983, όπου εξηγούσε τις φαινομενικά «παράδοξες» έννοιες που διατυπώνονται σε ανέκδοτο κείμενο του 1979, το οποίο δημοσιεύεται επίσης εδώ. Αναλύονται ακόμη ζητήματα, όπως η πρωτοτυπία που χαρακτηρίζει τη διπλή ελληνική δημιουργία, η δημοκρατία και η φιλοσοφία, η θέση του ατόμου και η εμπειρία του θανάτου στον ομηρικό κόσμο, η φύση της ελληνικής θρησκείας και μυθολογίας και η γένεση των φιλοσοφικών ερωτημάτων από ορισμένους προσωκρατικούς όπως ο Αναξίμανδρος και ο Ηράκλειτος. Τα ζητήματα αυτά αναλύονται με άξονα ένα από τα βασικά αντικείμενα στοχασμού του Κορνήλιου Καστοριάδη: την εμφάνιση κοινωνιών ικανών να θέτουν σε αμφισβήτηση τα ίδια τους τα θεμέλια. «Η Ελληνική ιδιαιτερότητα» αποτελεί το δεύτερο τόμο της «Ανθρώπινης Δημιουργίας», έργο που περιλαμβάνει το σύνολο των σεμιναρίων του Καστοριάδη στην EHESS από το 1980 έως το 1995. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Σημείωμα της επιμελήτριας
Πρόλογος
Pierre Vidal-Naquet, "Ο Καστοριάδης και η αρχαία Ελλάδα"
Ι. 10 Νοεμβρίου 1982
Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει για μας ο ελληνικός κόσμος: περίληψη των θεμάτων του σεμιναρίου
Η ελληνική πολιτική και κοινωνική σκέψη βρίσκεται περισσότερο στο πνεύμα των θεσμών, στους ιστορικούς και στους ποιητές, παρά στα μεγάλα φιλοσοφικά κείμενα
Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε άλλες μορφές κοινωνικής ζωής;
Η δυνατότητα να κρίνεις και να επιλέγεις δεν υπάρχει σε όλους τους πολιτισμούς
Κρίση και επιλογή στον τομέα της τέχνης
Θέσμιση της κοινωνίας, έργο τέχνης και πνευματικό έργο
ΙΙ. 17 Νοεμβρίου 1982
Μόνο παθητική σχέση μπορούμε να έχουμε με το παρελθόν;
Κάθε ιστορική αποκατάσταση δεν είναι αναγκαστικά αυθαίρετη: μπορεί να υπάρξει εύστοχη και γόνιμη συζήτηση για τις σημασίες των κοινωνιών του παρελθόντος
Σχετικά με τον Gadamer και την ερμηνευτική προοπτική
Για να συλλάβουμε την ιδιαιτερότητα του ιστορικού αντικειμένου, οφείλουμε να θέσουμε φαντασιακά σχήματα
Παράδειγμα: η σημασία της γραφής παρανόμων
Προς τι το ερώτημα σχετικά με την καταγωγή της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας;
Γένεση της φιλοσοφίας και της πολιτικής στην Ελλάδα: ο αναπόσπαστος χαρακτήρας τους και η πρωτοτυπία τους σε σχέση με άλλες ιστορικές εμπειρίες
Ερωτήσεις. Σχετικά με το ιστορικό πλαίσιο της έρευνας: Από τα ομηρικά έπη έως τον 4ο αιώνα
Δυνατότητα και θέληση να κατανοήσουμε άλλες κοινωνίες
Η διαψευσιμότητα του Popper, θεωρία των επικύκλων
III. 24 Νοεμβρίου 1982
Ο Όμηρος και η αρχαία Ελλάδα: ένα τεράστιο corpus και αναρίθμητες ερμηνείες
Μερικές χρονολογικές αναφορές
Ο κόσμος μέσα στον οποίο συνετέθησαν οριστικά τα ομηρικά έπη γνωρίζει ήδη την "πόλιν"
Οι "επιρροές": το παλαιό δεν μπορεί να αφομοιωθεί από το νέο παρά μόνο με τη σημασία που του προσδίδει το νέο
Επιλεκτικότητα των "δανείων" μεταξύ πολιτισμών
Οι νέες μορφές: το παράδειγμα της μαθηματικής απόδειξης
Ιδεατός χώρος και ιδεατότητα των αριθμών
Ερώτηση. Η δυνάμει επίτευξη ισοδυναμεί με επίτευξη
IV. 1 Δεκεμβρίου 1982
Δύο συμμετρικές αφέλειες στη μελέτη των ομηρικών επών
Αναλυτικοί και ενωτικοί
Η ιδιαιτερότητα της λειτουργίας των επών στον ελληνικό πολιτισμό
Ο τρόπος σύνθεσής τους
Η εποχή στην οποία παραπέμπουν
Εμφανίζονται ορισμένες κεντρικές σημασίες που θα παίξουν στη συνέχεια σημαίνοντα ρόλο
Το "ιερό" κείμενο της Ελλάδας δεν είναι ιερό κείμενο
Δημιουργική φαντασία και μνήμη
Στο κέντρο της σημασίας των επών βρίσκεται η ουσία του ελληνικού φαντασιακού στοιχείου: η τραγική σύλληψη του κόσμου
Πεπρωμένο και παράβαση
Στην καρδιά της Ιλιάδας υπάρχει η εμπειρία του θανάτου ως αναπόφευκτου δεδομένου
Θάνατος που υφίστασαι και θάνατος που διαλέγεις
Η ελληνική αντίληψη: τίποτα δεν αξίζει όσο η ζωή, αλλά αν τίποτα δεν αξίζει περισσότερο από τη ζωή, τότε η ζωή δεν αξίζει τίποτα
Ερωτήσεις. Το κλασικό κείμενο προσφέρεται σε συνεχή ανακάλυψη
Ο Hegel, η πονηρία του Λόγου και η τραγωδία
V. 15 Δεκεμβρίου 1982
Αναζητούμε στα έπη τις ρίζες της ελληνικής σύλληψης του κόσμου: λαμβάνουμε επομένως αναπόφευκτα υπόψη μας όσα συνέβησαν μετά
Η σημασία της ομηρικής έννοιας της μοίρας
Η μοίρα και τα όρια
Η επιλογή του Οδυσσέα
Η συνύπαρξη ενός απρόσωπου νόμου με την ελεύθερη απόφαση του ανθρώπου
Ατομικότητα, απόφαση και βούληση
Η "γέννηση" της αμεροληψίας
Ερωτήσεις. Βούληση και επιλογή
Το αίνιγμα της Σπάρτης
VI. 5 Ιανουαρίου 1983
Περί της δυσκολίας να κατανοήσουμε την ελληνική θρησκεία
Ο ρόλος των συναισθημάτων
Πολυφωνία και βαθιά ενότητα του ελληνικού κόσμου
Και πάλι σχετικά με τις επιρροές και τα δάνεια
Η λατρεία των βασικών θεοτήτων της ελληνικής θρησκείας είναι πολιτική λατρεία
Αθανασία της ψυχής και κρίση της δημοκρατίας
Τι σημαίνουν οι έλληνες θεοί: οι ερμηνείες του Otto και του Finley
Η ιδέα του ανθρωπομορφισμού είναι συγχρόνως αληθινή και εσφαλμένη
Δεν υφίσταται κανένας ουσιαστικός δεσμός μεταξύ των ολύμπιων θεών και των χώρων που ελέγχουν
Οι θεοί είναι μορφές του απύθμενου, που βρίσκεται τόσο μέσα στον άνθρωπο όσο και έξω από αυτόν [...]