ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ

Παρουσίαση

Φιλοσοφία για γυμνασιακούς μαθητές, δεν πάει πολύ; Οπότε το συγκεκριμένο εγχείρημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ουτοπικό και απρόσιτο. Η επιφύλαξη ωστόσο ισχύει μόνον αν μείνουμε καθηλωμένοι στη βολική προκατάληψη ότι η γυμνασιακή ηλικία δεν είναι έτοιμη ακόμη να υποδεχτεί στοιχεία φιλοσοφικού στοχασμού και βίου. Μίζερη γνώμη που αντιστρέφεται, αν λάβουμε υπόψη τις οριακές απορίες για τον κόσμο και τον άνθρωπο, που βασανίζουν τους εφήβους. Αυτή τη στοχαστική αγωνία της εφηβικής ηλικίας έρχεται να καλύψει το προκείμενο εγχειρίδιο, και το κατορθώνει με οικείο και συναρπαστικό τρόπο.
Μοιρασμένο το βιβλίο σε δύο μέρη: το πρώτο είναι συνταγμένο με το ακμαίο χέρι του Κάλφα το δεύτερο συνθεμένο με τον νεανικό οίστρο του Ζωγραφίδη. Δύο φωνές και δύο γραφές, που η μία συμπληρώνει την άλλη. Το χρονικό φάσμα του εγχειριδίου καλύπτει έξι συν έξι αιώνες, με σημείο τομής την εμφάνιση του χριστιανισμού. Το γεωγραφικό φάσμα εκτείνεται στην οικουμένη της εποχής.
Φιλοσοφικός στοχασμός και φιλοσοφικός βίος αποτελούν τους δύο άξονες περιστροφής του εγχειριδίου. Το σημαντικό εύρημα αυτής της διασταύρωσης είναι ότι, όσο προχωρεί η φιλοσοφική αναζήτηση, μετριάζεται η αφαιρετική θεωρία, ενώ περισσεύει η έμπρακτη, βιωματική ηθική. Οι ρίζες της ηθικής αυτής αναγνωρίζονται ήδη στον Σωκράτη ο κορμός της στους μετασωκρατικούς και μεταπλατωνικούς στοχαστές το μεικτό φύλλωμά της στις φιλοσοφικές συνταγές των αυτοκρατορικών χρόνων. Εξέλιξη που θυμίζει κρίσιμα σημεία της εποχής μας και δικαιολογεί τα ερωτήματα που σφραγίζουν το εγχειρίδιο: "Πότε η αρχαία ελληνική φιλοσοφία σταματά να είναι ελληνική; Πότε να είναι αρχαία; Πότε να είναι φιλοσοφία;"
Προκλητικά ερωτήματα για όσους θέλουν να σκεφτούν, ελέγχοντας συγχρόνως τη σκέψη τους. Αυτός εξάλλου είναι ο στόχος του εγχειριδίου για όλους - προπαντός για τον δάσκαλο και τον σπουδαστή εντός του εκπαιδευτικού χώρου, που έτσι κι αλλιώς χρειάζεται γενναίο εξαερισμό. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος του συντονιστή της σειράς
Πρόλογος των συγγραφέων
ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ - ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΛΦΑΣ
1 Σοφία και φιλοσοφία: Θαλής ο Μιλήσιος
Η "σοφία" και η "φιλοσοφία"
Η Ελλάδα και η Ανατολή
Είναι ο Θαλής ο πρώτος φιλόσοφος;
2 Ο Αναξίμανδρος και η γέννηση της φιλοσοφίας
Η γέννηση του κόσμου
Τι είναι το άπειρο του Αναξίμανδρου;
Η εικόνα του κοσμικού δικαστηρίου
Η θέση της Γης στο κέντρο του κόσμου
Αναξίμανδρος και Αναξιμένης
3 Ο Πυθαγόρας και η πυθαγόρεια σχολή
Η φιλοσοφία και η παραδοσιακή θρησκεία
Η μορφή του Πυθαγόρα στην αρχαία παράδοση
Η φιλοσοφία ως τρόπος ζωής
Το δόγμα της μετεμψύχωσης
Μυστικισμός και μαθηματικά
Οι αριθμοί ως αρχές των όντων
4 Η κίνηση και η σταθερότητα: Ηράκλειτος και Παρμενίδης
Η έπαρση του φιλοσόφου
Ηράκλειτος ο Εφέσιος
Παρμενίδης ο Ελεάτης
Τα πάντα ρει;
Είμαστε βέβαιοι για κάτι;
Τι καταλογίζει ο Παρμενίδης στον Ηράκλειτο;
Η γλώσσα της φιλοσοφίας
5 Οι τελευταίοι Προσωκρατικοί: Εμπεδοκλής, Αναξαγόρας και Δημόκριτος
Η οδός του συμβιβασμού: Εμπεδοκλής και Αναξαγόρας
Η κινητήρια δύναμη της μεταβολής
Η ατομική θεωρία του Δημόκριτου
Η αιωνιότητα της κίνησης και η Ανάγκη
6 Η φιλοσοφία μετακομίζει στην πόλη: οι σοφιστές και ο Σωκράτης
Το νέο πρόσωπο της φιλοσοφίας
Μια φιλοσοφία αθηναϊκή;
Τι είναι η σοφιστική κίνηση;
Μπορεί να διδαχθεί η αρετή;
Γλώσσα και αλήθεια
Η φύση των θεσμών
Ο Σωκράτης απέναντι στους σοφιστές
Το "σωκρατικό πρόβλημα"
Υπάρχει σωκρατική φιλοσοφία;
7 Ο Πλάτων και η φιλοσοφική ακαδημία
Γραφή και προφορικότητα
Στο σχολείο της φιλοσοφίας
Ο Πλάτων, η πολιτική και η Ακαδημία
Γιατί ο Πλάτων γράφει διάλογους;
Η θεωρία των Ιδεών
Ο ρόλος της ψυχής και του έρωτα
Πώς ο Πλάτων έφτασε στις Ιδέες;
Οι Ιδέες και τα μαθηματικά
Η μετοχή και η μίμηση
Ο κόσμος και ο άνθρωπος
8 Ο Αριστοτέλης και η εγκυκλοπαίδεια της γνώσης
Αριστοτέλης, ο σύγχρονός μας
Από τα Στάγειρα στο Πανεπιστήμιο του Πλάτωνα
Τα γραπτά του Αριστοτέλη
Λογική και πραγματικότητα
Ο συλλογισμός και η επιστημονική γνώση
Η αριστοτελική επαγωγή
Η διαίρεση των επιστημών
Ο φυσικός κόσμος
Η πρακτική φιλοσοφία
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ - ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΩΓΡΑΦΙΔΗΣ
9 Η φιλοσοφία μετά τον Σωκράτη και πέρα από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη: Σωκρατικοί και κυνική άσκηση
Καλά Σωκράτη, εσύ σκοτώθηκες νωρίς...
Οι Σωκρατικοί: μια ρίζα, λίγοι κορμοί, πολλά κλαδιά
Σαν μια πέτρα που κυλά
"Το νόμισμά σας είναι κάλπικο"
Και γιατί "σκύλοι";
Διογένης: ένας σκύλος που γαβγίζει και δαγκώνει
Η κυνική άσκηση
Η πρακτική της παρρησίας
Αυτόν τον φιλόσοφο ποιος θα τον πάρει;
Μα, είναι αυτό φιλοσοφία;
Οι ελαφροί ας με λέγουν ελαφρό
10 Καλλιεργώντας τον κήπο και θεραπεύοντας την ψυχή: οδηγίες για μιαν ατάραχη επικούρεια ζωή
Από μικρός στα βάσανα και στη φιλοσοφία
Από τη σχολή του περιωνύμου φιλοσόφου στον στρατό και στη δουλειά
"Φτιάξε κι εσύ μια Σχολή. Μπορείς!"
Όπου επλεόνασεν ο φθόνος, υπερεπερίσσευσεν η επιτυχία
Και τι χρειάζονται οι φιλόσοφοι σ' έναν μικρόψυχο καιρό;
Απλές σκέψεις για να διώξετε τους φόβους σας και να ελέγξετε τις επιθυμίες σας
Επιθυμίες και ηδονές: τι να προτιμούμε και τι να αποφεύγουμε [...]
11 Μελετώντας τον κόσμο και παρηγορώντας την ψυχή: η στωική τέχνη της ζωής
12 Γράμματα από έναν νέο φιλόσοφο
13 Ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη: η φιλοσοφία κατά τους Αυτοκρατορικούς Χρόνους
14 Είδος μεικτό, αλλά νόμιμο; Αρχαία φιλοσοφία και χριστιανική σοφία στον Ωριγένη
15 Το μέσα ταξίδι: από τον Πλάτωνα στον Πλωτίνο
16 Η περιπέτεια της φιλοσοφίας στο τέλος του αρχαίου κόσμου
Βιβλιογραφία