ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Παρουσίαση

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι μελέτες που είχαν ως αντικείμενο έρευνας το κοινοτικό φορολογικό δίκαιο, περιορίζονταν κατά κύριο λόγο στις διατάξεις της Συνθήκης ΕΚ που αναφέρονται στην απαγόρευση των διακρίσεων με τους έμμεσους φόρους, καθώς και στις οδηγίες που αφορούσαν την εναρμόνιση της έμμεσης φορολογίας, δεδομένου ότι, σύμφωνα με την κοινή αντίληψη της δημοσιονομικής επιστήμης, οι έμμεσοι φόροι, λόγω της ιδιότητάς τους να μετακυλίονται στην κατανάλωση είναι επιδεκτικοί να προκαλούν εμπόδια στην ελεύθερη κίνηση των αγαθών που αποτελεί την πρωταρχική και βασική θεμελιώδη ελευθερία για την λειτουργία της κοινής αγοράς.
Έκτοτε όμως και κυρίως μετά την λειτουργία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, το ενδιαφέρον των ερευνητών επεκτάθηκε και στα ζητήματα που είχαν σχέση με τον τομέα της άμεσης φορολογίας των κρατών μελών. Η εξέλιξη αυτή έχει την εξής δικαιολογία:
Αν και η Συνθήκη ΕΚ σε σχέση με τον τομέα της άμεσης φορολογίας δεν περιέχει ρητές διατάξεις αντίστοιχες με εκείνες που αφορούν τον τομέα της έμμεσης φορολογίας, στο βαθμό που προχωρά η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και κυρίως υπό το καθεστώς της ενιαίας εσωτερικής αγοράς, όπως προκύπτει από τις θέσεις που λαμβάνουν στις αποφάσεις τους τα δικαιοδοτικά όργανα της Κοινότητας, όλο και περισσότερο επικρατεί η αντίληψη ότι ναι μεν τα κράτη μέλη είναι κατά κύριο λόγο αρμόδια να ρυθμίζουν με εθνικές νομικές ρυθμίσεις τα ζητήματα που άπτονται του τομέα της άμεσης φορολογίας, ωστόσο την αρμοδιότητά τους αυτή οφείλουν να την ασκούν χωρίς να παραβιάζουν το κοινοτικό δίκαιο.
Όπως όμως αποδείχθηκε από την πρακτική, τα κράτη μέλη δύσκολα εκδηλώνουν την βούλησή τους προκειμένου να αποδεχθούν την αλλοτρίωση της εθνικής τους κυριαρχίας στον τομέα της άμεσης φορολογίας, με αποτέλεσμα συχνά με τις εθνικές φορολογικές ρυθμίσεις να παραβιάζουν τις διατάξεις του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου που εξασφαλίζουν την λειτουργία των κανόνων του ανταγωνισμού και των θεμελιωδών κοινοτικών ελευθεριών στις ενδοκοινοτικές σχέσεις. Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι όχι μόνο οι προσπάθειες των κοινοτικών οργάνων που αποβλέπουν στην αντιμετώπιση των σχετικών προβλημάτων με την θέσπιση αναγκαίων οδηγιών εναρμόνισης της άμεσης φορολογίας δεν έχουν καταλήξει ακόμη σε ικανοποιητικά αποτελέσματα, αλλά και οι ήδη εγκριθείσες οδηγίες από το Συμβούλιο δεν μεταφέρθηκαν ορθά από όλα τα κράτη μέλη ή δεν εφαρμόζονται από τα κράτη αυτά σύμφωνα με την ratio της κοινοτικής νομοθεσίας.
Αποτέλεσμα της εξέλιξης αυτής είναι να προκαλούνται συχνά τριβές μεταξύ των εθνικών ρυθμίσεων περί άμεσης φορολογίας των κρατών μελών και των παραπάνω διατάξεων του κοινοτικού δικαίου, τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν ανάλογα με την ακολουθούμενη διαδικασία τόσο τα εθνικά δικαστήρια όσο και τα δικαιοδοτικά όργανα της Κοινότητας (ΔΕΚ και ΠΕΚ).
Επομένως, επιτακτική καθίσταται η ανάγκη της επιστημονικής εξέτασης των ζητημάτων που σχετίζονται με τις περιπτώσεις παραβίασης της κοινοτικής έννομης τάξης από τις εθνικές νομοθεσίες στον τομέα της άμεσης φορολογίας και της πρότασης των ενδεικνυόμενων λύσεων.
Στα πλαίσια της παρούσης μελέτης, λαμβάνοντας υπόψη τη νομολογία των δικαιοδοτικών οργάνων της Κοινότητας (ΔΕΚ και ΠΕΚ) καθώς και τα αποτελέσματα των σχετικών ερευνών που έχουν διεξαχθεί από ειδικές επιτροπές επιστημόνων με πρωτοβουλία της Επιτροπής και του ΟΟΣΑ, θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε ορισμένα από τα παραπάνω ζητήματα και κυρίως εκείνα που κατά την άποψή μας παρουσιάζουν ιδιαίτερο επιστημονικό και πρακτικό ενδιαφέρον. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Εισαγωγικό κεφάλαιο: Η προβληματική της αντιμετώπισης των εμποδίων στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές εξαιτίας της εφαρμογής από τα κράτη μέλη διαφορετικών νομικών ρυθμίσεων στον τομέα της άμεσης φορολογίας
ΤΜΗΜΑ 1ο Η διαφορετική φορολογική μεταχείριση του εισοδήματος από τις εθνικές νομοθεσίες των κρατών μελών ως βασικός λόγος πρόκλησης εμποδίων στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές
ΤΜΗΜΑ 2ο Λόγοι συντελέσαντες στην καθυστέρηση της εναρμόνισης των άμεσων φόρων των κρατών μελών προς ένα ενιαίο κοινοτικό πρότυπο και τρόποι αντιμετώπισης των σχετικών προβλημάτων από τα κοινοτικά όργανα
Ι. Λόγοι καθυστέρησης της εναρμόνισης των άμεσων φόρων
ΙΙ. Τρόποι αντιμετώπισης των σχετικών προβλημάτων
ΜΕΡΟΣ 1ο Διατάξεις του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου υπαγορεύουσες την κατάργηση των εμποδίων στις ενδοκοινοτικές συναλλαγές με τις νομοθεσίες στον τομέα της άμεσης φορολογίας των κρατών μελών
ΚΕΦ.1ο Φορολογικά εμπόδια στην λειτουργία των προσωπικών θεμελιωδών ελευθεριών
ΤΜΗΜΑ 1ο Φορολογικά εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των φυσικών προσώπων
Ι. Η κατοικία των φυσικών προσώπων ως κριτήριο προσδιορισμού της φοροδοτικής ικανότητας αυτών και οι λόγοι υιοθέτησης αυτού από την εθνική νομοθεσία των κρατών μελών
Α. Η κατοικία των φυσικών προσώπων ως κριτήριο προσδιορισμού της φοροδοτικής ικανότητας αυτών
Β. Λόγοι υιοθέτησης του κριτηρίου της κατοικίας από τις φορολογικές νομοθεσίες των κρατών μελών της ΕΕ
II. Οι σπουδαιότερες αποφάσεις του ΔΕΚ σχετικές με τα φορολογικά εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των κοινοτικών υπηκόων, εργαζομένων ως μισθωτών (άρθρο 39, πρώην 48 ΣυνθΕΚ)
Α. Η απόφαση Schumacker
Η επίμαχη φορολογική νομοθεσία και τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης
Απαντήσεις του ΔΕΚ επί των προδικαστικών ερωτημάτων και παρατηρήσεις
Αξιολόγηση της απόφασης
Β. Άλλες αποφάσεις του ΔΕΚ
III. Οι σπουδαιότερες αποφάσεις του ΔΕΚ σχετικές με τα εθνικά φορολογικά εμπόδια στην αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων στην ελεύθερη εγκατάσταση των αυτοαπασχολούμενων κοινοτικών υπηκόων, εμπόρων και ελεύθερων επαγγελματιών (άρθρο 43, πρώην 52 ΣυνθΕΚ)
ΤΜΗΜΑ 2ο Φορολογικά εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των νομικών προσώπων
Ι. Η έδρα των νομικών προσώπων ως κριτήριο προσδιορισμού της φοροδοτικής ικανότητας αυτών
ΙΙ. Οι σπουδαιότερες αποφάσεις του ΔΕΚ σχετικές με τα φορολογικά εμπόδια των κρατών μελών στην αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των νομικών προσώπων (εταιριών) (άρθρα 43 και 48, πρώην 52 και 58 ΣυνθΕΚ)
Α. Αποφάσεις του ΔΕΚ στις υποθέσεις "avoir fiscal" και Royal Bank of Scotland
α. Απόφαση της 28ης Ιανουαρίου 1986, υπόθεση 270/83, Επιτροπή κατά Γαλλικής Δημοκρατίας "avoir fiscal"
β. Απόφαση της 29 Απριλίου 1999, Υπόθεση C-311/1997, Royal Bank of Scotland plc κατά Ελληνικού Δημοσίου
Β. Άλλες αποφάσεις του ΔΕΚ
ΤΜΗΜΑ 3ο Φορολογικά εμπόδια στις αρχές της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και κυκλοφορίας των κεφαλαίων
Ι. Φορολογικά εμπόδια στην αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών (άρθρο 49 πρώην 59 ΣυνθΕΚ)
Α. Νομολογιακή προσέγγιση της διαφοροποίησης του περιεχομένου της έννοιας της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών σε σχέση με το περιεχόμενο των εννοιών της ελεύθερης κυκλοφορίας και εγκατάστασης
Β. Οι σπουδαιότερες αποφάσεις του ΔΕΚ
II. Φορολογικά εμπόδια στην αρχή της ελεύθερης κίνησης των κεφαλαίων
Ρυθμίσεις των διατάξεων της ΣυνθΕΚ πριν/μετά την Συνθήκη του Maastricht
Οι σπουδαιότερες αποφάσεις του ΔΕΚ με βάση τις ισχύουσες διατάξεις ΣυνθΕΚ
ΤΜΗΜΑ 4ο Δικαιολόγηση των φορολογικών εμποδίων με βάση τη νομολογιακή αρχή της ανάγκης διατήρησης της συνοχής του φορολογικού συστήματος της χώρας
Απόφαση της 28ης Ιανουαρίου 1992, υπόθεση, C-204/909 (Bachman)
Απόφαση της 28ης Ιανουαρίου 1992, υπόθεση C-300/90, (Επιτροπή κατά Βελγίου)
ΚΕΦ.2ο Φορολογικές διακρίσεις στην αρχή της απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων [...]
ΜΕΡΟΣ 2ο Εμπόδια κατά την εφαρμογή του παράγωγου κοινοτικού δικαίου του σχετικού με την εναρμόνιση του νομικού καθεστώτος των άμεσων φόρων των κρατών μελών της εσωτερικής αγοράς
Γενικές παρατηρήσεις [...]