ΜΕΤΑΜΑΡΞΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Παρουσίαση

Πηγαίνοντας ενάντια στην κυρίαρχη τάση σήμερα της ολοκληρωτικής απόρριψης του μαρξισμού, ο Νίκος Μουζέλης υποστηρίζει ότι είναι καιρός πλέον να σταματήσουμε να διαχωρίζουμε τον Μαρξ από τους άλλους κλασικούς θεωρητικούς του κοινωνικού γίγνεσθαι και να αντιμετωπίσουμε το έργο του με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που η σύγχρονη κοινωνική ανάλυση αντιμετωπίζει τα έργα του Weber και του Durkheim. Είναι καιρός, μ' άλλα λόγια, να σταθμίσουμε κριτικά τα εννοιολογικά εργαλεία που προσφέρει ο μαρξισμός για τη μελέτη μακρο-ιστορικών μετασχηματισμών, χρησιμοποιώντας ως κύριο κριτήριο την ευριστική τους χρησιμότητα μάλλον, παρά τη συμβολή τους στη σωτηρία ή καταδίκη του σύγχρονου κόσμου.
Απ' αυτή τη σκοπιά ο συγγραφέας προτείνει ένα μετα-μαρξιστικό εννοιολογικό πλαίσιο το οποίο αποφεύγει τον οικονομικό αναγωγισμό, ενώ συγχρόνως διατηρεί μερικά βασικά χαρακτηριστικά της μαρξιστικής σκέψης - χαρακτηριστικά τα οποία, όταν αναδιαρθρωθούν ριζικά, γίνονται απαραίτητα εργαλεία για την εξέταση του πως ολόκληρες κοινωνίες συγκροτούνται, αναπαράγονται και μετασχηματίζονται.
Ο Νίκος Μουζέλης δείχνει τη γονιμότητα του προτεινόμενου εννοιολογικού πλαισίου εξετάζοντας μια σειρά από τυπικά θεωρητικά αδιέξοδα που ο μαρξισμός αντιμετωπίζει στην ανάλυση χωρών του ύστερου καπιταλισμού. Επιπλέον οι αντιφάσεις της μαρξιστικής ανάλυσης και οι τρόποι αποφυγής τους δείχνονται στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης περίπτωσης: αυτής των μακροχρόνιων εξελίξεων που οδήγησαν στην «αστική επανάσταση» του 1909 στην Ελλάδα. Έτσι το παρόν έργο δεν είναι μόνο μια θεωρητική παρέμβαση στις τρέχουσες διαμάχες πάνω στην κρίση του μαρξισμού, αλλά και μια συμβολή στον προβληματισμό για τη φύση και τις αιτίες του στρατιωτικού πραξικοπήματος, η οποία ανέδειξε το δρόμο για τον «αστικό» μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η ΟΡΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Α. Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ
1. Εισαγωγή
2. Νεο-ρεαλιστική επιστημολογία και ιστορικός υλισμός
3. Μονισμός εναντίον πλουραλισμού
Β. ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ Ή ΜΕΤΑΜΑΡΞΙΣΜΟΣ;
1. Εισαγωγή
2. Ο πυρήνας του μαρξισμού: Κλειστός ή ανοιχτός;
3. Η εκτόπιση της θεσμικής ανάλυσης
4. Η σχετική αυτονομία του πολιτικού στοιχείου
5. Μεθοδολογικός ολισμός και αυταρχισμός
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ: ΓΙΑ ΕΝΑ ΜΗ ΑΝΑΓΩΓΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Γ. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΙΔΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ ΒΑΣΗ/ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑ
1. Ιστορικός υλισμός: Από τη φιλοσοφική στην ιστορική ανάλυση
2. Ιστορικός υλισμός: Ουσιαστικά και μεθοδολογικά προβλήματα
3. Τεχνολογία
4. Ιδιοποίηση
5. Ιδεολογία
6. Η έννοια του τρόπου κυριαρχίας
7. Συμπέρασμα
Δ. ΕΦΑΡΜΟΓΗ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 19ου ΚΑΙ 20ού ΑΙΩΝΑ
1. Μαρξισμός και κοινωνιολογία της ανάπτυξης
2. Η ελληνική μαρξιστική ιστοριογραφία και τα διλήμματα της ταξικής ανάλυσης
3. Η προ-καπιταλιστική Ελλάδα και η εδραίωση του ολιγαρχικού κοινοβουλευτισμού: 1864-1909
3.1. Η προ-καπιταλιατική οικονομία
3.2. Η ολιγαρχική πολιτεία: η ανάπτυξη των διοικητικών μηχανισμών
3.3. Σχέσεις κυριαρχίας
3.4. Πολιτικές ιδεολογίες
3.5. Σχέσεις παραγωγής και σχέσεις κυριαρχίας: μια θεωρητική συζήτηση
4. Η έκλειψη του ολιγαρχικού κοινοβουλευτισμού
4.1. Μετασχηματισμοί της ελληνικής οικονομίας προς τα τέλη τον 19ου αιώνα
4.2. Εξορθολογισμός και επέκταση των διοικητικών, στρατιωτικών και εκπαιδευτικών κρατικών μηχανισμών
4.3. Πολιτικές αντιφάσεις, πολιτικές διαμαρτυρίες και στρατιωτική επέμβαση
4.4. Το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1909 και η θεωρία περί ανόδου των μεσαίων τάξεων
5. Συμπέρασμα
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ