ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΛΥΤΟΥ

Παρουσίαση

Η πτώση των θεσμοποιημένων θρησκευτικών συστημάτων έχει αφήσει μεγάλο ηθικό και συναισθηματικό κενό στους κόλπους του δυτικού πολιτισμού. Μετά την αποσύνθεση του χριστιανισμού και της θεολογίας του, ο Στάινερ εξετάζει τις μυθολογίες που προτάθηκαν ως υποκατάστατο του: το φιλοσοφικοπολιτικό πρόγραμμα του Μαρξ, τη φροϋδική ψυχανάλυση και τη δομική ανθρωπολογία του Λέβι-Στρώς. Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στις λυτρωτικές διαστάσεις ή εξετάζοντας τες ως εκδοχές της Αποκάλυψης, αναζητά, ταυτόχρονα, και τις εβραϊκές ρίζες των τριών αυτών προφητικών κινημάτων που πήραν τη σκυτάλη από τον χριστιανισμό, ο οποίος θέλησε να υποσκελίσει την κληρονομιά του ιουδαϊσμού. Παράλληλα μ' αυτές τις κορυφές του θεωρητικού στοχασμού, ο Στάινερ εξετάζει τη μόδα που μας επέβαλαν τα "πράσινα ανθρωπάκια" και μαζί τις επιστήμες του αποκρυφισμού ή της αστρολογίας, δίχως, βέβαια, να παραλείπει τις ανατολικές θρησκείες: ισάριθμες απόπειρες που όμως, κατά τη γνώμη του, αποδείχθηκαν ατελέσφορες, καθώς καμιά τους δεν μπόρεσε να προσφέρει απάντηση στην "κρίση νοήματος" που πλήττει τον σύγχρονο άνθρωπο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Στις τέσσερις από τις πέντε διαδοχικές διαλέξεις του από το 1974, που οδήγησαν σε αυτό το μικρό, αλλά τόσο μεστό βιβλίο, ο Τζορτζ Στάινερ, ένας από τους πιο πολυσύνθετους λόγιους της εποχής μας, θα λέγαμε ένας αναγεννησιακός τύπος, καταγίνεται με αυτές τις "μεταθρησκείες", τη δομή και τη λειτουργία τους. Δείχνει μεγάλο σεβασμό για τον Μαρξ, τον Φρόυντ και τον Λεβί-Στρως (όχι όμως και για τους αστρολόγους, τα μέντιουμ ή τους γκουρού, πράγμα για το οποίο θέλω να ελπίζω ότι δεν θα τον επέπλητταν πολλοί σοβαροί άνθρωποι), αλλά επισημαίνει τα θρησκευτικά χαρακτηριστικά των συστημάτων τους: τα απαρασάλευτα κεντρικά δόγματα, τις αιρέσεις, που αντιμετωπίζονται με ακόμα μεγαλύτερη εχθρότητα από ό,τι οι αντίπαλες ιδεολογίες, την πεποίθηση ότι υπήρξε μια αρχική παραδείσια κατάσταση του ανθρώπου, από την οποία αυτός εξέπεσε με τη μία ή την άλλη μορφή προπατορικού αμαρτήματος, την προφητεία για ένα τέλος της Ιστορίας, είτε ευφρόσυνο, όπως στον Μαρξ, είτε σκοτεινό, όπως στον Φρόυντ και τον Λεβί-Στρως.
Ακριβώς αυτά τα θρησκευτικά χαρακτηριστικά, ενταγμένα όμως σε ορθολογικά συστήματα σκέψης που απορρίπτουν το υπερβατικό στοιχείο, δικαιολογούν τους όρους "υποκατάστατα θρησκείας" και "μεταθρησκείες". Ο Στάινερ κάνει λόγο και για μυθολογίες, γιατί τα σχήματα αυτά αφηγούνται την ανθρώπινη περιπέτεια χρησιμοποιώντας μεταφορές μάλλον παρά αποδείξιμες αλήθειες. Το σοβαρότερο είναι ότι, όπως παρατηρεί ο Στάινερ ήδη το 1974 και σήμερα έχει γίνει ακόμα φανερότερο, απέτυχαν μακροπρόθεσμα ως θρησκευτικά υποκατάστατα: η διάψευση πολλών προβλέψεών τους έσπειρε τον σπόρο της δυσπιστίας και τελικά της απιστίας. Ο διφυής χαρακτήρας τους αποδείχτηκε μοιραίος γι' αυτά: η επιστημονική πλευρά τους υπονόμευσε τη θρησκευτική. (ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ, Τα Νέα, Βιβλιοδρόμιο, 29/2/2012)

Περιεχόμενα

Οι κοσμικοί μεσσίες
Ταξίδια στην ενδοχώρα
Ο χαμένος παράδεισος
Τα πράσινα ανθρωπάκια
Έχει μέλλον η αλήθεια;