ΗΠΕΙΡΟΣ (ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Παρουσίαση

Με την έκδοση της Ηπείρου και την ολοκλήρωση του τρίτομου συνθετικού έργου της Ιστορίας του Βόρειου Ελληνισμού, που αφορά τη νεότερη ιστορική εξέλιξη της Θράκης, της Μακεδονίας και της Ηπείρου, θέλω να ελπίζω ότι καταξιώθηκαν σε γενικές γραμμές οι εθνικοί αγώνες του πιο πονεμένου και ηρωικού κομματιού του ελληνισμού. Η ιστορική εξέλιξη των Μακεδόνων, των Θρακών και των Ηπειρωτών κατά τους νεότερους χρόνους αποτελεί μια τραγική και δύσβατη πορεία μέσα από πάμπολλες και απερίγραπτες συγκυρίες που δικαίωσαν μερικά μόνο τους αγώνες τους. Ο Βορειοηπειρωτικός ελληνισμός δεν χάθηκε. Αντίθετα, δίνει τώρα τη μάχη πιο δυναμικά για την εθνική επιβίωσή του αλλά χρειάζεται και την ενεργότερη παρέμβαση της επίσημης ελληνικής πολιτικής. Ο ελληνισμός της Άνω Μακεδονίας -γύρω στις 200.000 ψυχές- αναμένει έπειτα από αιώνες ολόκληρους το έμπρακτο ενδιαφέρον της Μητέρας Πατρίδας με σκοπό την άσκηση διεθνούς πίεσης ώστε να γίνει αποδεκτή η αναγνώριση των μειονοτικών δικαιωμάτων του εκεί όπου αυτός ζει. Τέλος ο ευρωστότατος Ανατολικοθρακικός ελληνισμός δεν υφίσταται πια έπειτα από τις τραγικές συγκυρίες της Μικρασιατικής εκστρατείας. Αλλά εκείνος που βρίσκεται στη Βόρεια Θράκη, παραμένει ακόμη ζωντανός και δραστήριος παρά την αφομοιωτική πολιτική του βουλγαρικού κράτους.
Θρακιώτες, Μακεδόνες και Ηπειρώτες έδωσαν το "παρών" τους σε κάθε κρίσιμη στιγμή του έθνους. Ήταν εκείνοι που υπέστησαν τα σοβαρότερα πλήγματα λόγω της γεωγραφικής θέσης τους και της ζωηρότατης αντιστασιακής δράσης τους. Στους Θρακιώτες, στους Μακεδόνες και στους Ηπειρώτες χρωστούμε όλοι μας πολλά. Οι ανείπωτες θυσίες τους έδωσαν τη δυνατότητα στους Νότιους Έλληνες να οργανωθούν αποτελεσματικότερα και ν' αποκτήσουν την ελευθερία τους πριν ακόμη ολοκληρωθεί εδαφικά το ελληνικό κράτος. Με τους ατέρμονους αγώνες τους έπειτα από το 1830 κράτησαν άσβεστη την εθνική τους ταυτότητα και με τα αλλεπάλληλα επαναστατικά κινήματά τους ξέπλυναν τη ντροπή του καχεκτικού και αρρωστημένου κρατιδίου. Χωρίς τους εθνικούς αγώνες των Ηπειρωτών που άρχισαν αμέσως μετά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, θα ήταν αδύνατη η συγκρότηση και η προβολή της πρώιμης ελληνικής αντίστασης. Η εθνική προσφορά της Ηπείρου υπήρξε ανεκτίμητη και μοναδική από τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους. Εξίσου μοναδική στάθηκε και η πολιτιστική συμβολή των Ηπειρωτών στο έθνος.
Οι εθνικοί αγώνες των εξωμεριτών όπως τους αποκαλούσε ο Ίων Δραγούμης, σημάδεψαν κυριολεκτικά το πέρασμά μου από τη ζωή τούτη. Σ' αυτούς βρήκα κάτι το ανεξάντλητο, το μοναδικό, το αναλλοίωτο, το αιώνιο. Είναι εκείνο το ηρωικό στοιχείο που χαρακτήριζε πάντα όλους τους εξωμερίτες: τους Μακεδόνες, τους Θρακιώτες, τους Ηπειρώτες και τους Πόντιους. Καθένας απ' αυτούς φύλαξε με θρησκευτική ευλάβεια τα άγια ελληνικά χώματα και πάλεψε γι' αυτά με όλες του τις δυνάμεις. Προδόθηκε αλλά ποτέ δεν τα πρόδωσε. Σε όλους αυτούς αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τη βαθιά ευγνωμοσύνη μου γιατί χωρίς εκείνους δεν θα "υπήρχα" σαν Έλληνας.
Η τεχνική ολοκλήρωση του τρίτομου έργου οφείλει πολλά στους Αδελφούς Κώστα και Νίκο Κορδαλή καθώς και στους συνεργάτες του. Χωρίς αυτούς τους υπέροχους Ηπειρώτες, τους ακούραστους δουλευτές και τους εξαιρετικούς φίλους, πολλά θα έμεναν ακόμη ανεκπλήρωτα. Η συμβολή του εκδοτικού οίκου των Αδελφών Κυριακίδη σφράγισε καθοριστικά τη μοίρα αυτού του έργου. Το αμέριστο ενδιαφέρον τους και η πατριωτική τους ευαισθησία υπήρξαν οι πρωταρχικές προϋποθέσεις και οι κύριοι συντελεστές της ολοκλήρωσής του. Πόσο δεμένοι νιώθουμε πάντα εμείς οι εξωμερίτες! (Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 1992, από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

1. Η Μετάπτωση της Ηπείρου στην τουρκική κυριαρχία και η Κοινοτική Οργάνωση του Ελληνισμού
-Η οριστική μετάπτωση της Ηπείρου στην τουρκική κυριαρχία
-Οι πρωταρχικές συνέπειες της τουρκικής κατάκτησης στην Ήπειρο
-Κοινοτική Οργάνωση και διαχρονική εξέλιξη του Ελληνικού Κοινοτισμού στην Ήπειρο κατά την Τουρκοκρατία
2. Πρώιμη Ανασύνταξη του Ηπειρωτικού Ελληνισμού και Συγκρότηση της Αντιστασιακής Οργάνωσης του (1473-1718)
-Αγώνες των Ηπειρωτών για την απελευθέρωση μέχρι τη ναυμαχία της Ναυπάκτου (1473-1571)
-Επέκταση των επαναστατικών ενεργειών των υπόδουλων Ηπειρωτών στα τέλη του 16ου και κατά τον 17ο αι.
-Ο Ηπειρωτικός Ελληνισμός απέναντι στη νέα πραγματικότητα την επαύριο της εξέγερσης του Διονυσίου του Φιλόσοφου
-Αναδίπλωση του Ελληνισμού της Ηπείρου. Τα πρώτα βήματα προς την οικονομική ανάπτυξή του και οι απαρχές των αποδημιών των Ηπειρωτών
3. Εκκλησιαστικοί και Ένοπλοι Πυρήνες Αντίστασης του Ηπειρωτικού Ελληνισμού ενάντια στην Αρβανιτοκρατία και στην Τουρκοκρατία
-Το φαινόμενο της εξωμοσίας και η συμβολή των εθνομαρτύρων της Εκκλησίας Νεκτάριου Τέρπου και Κοσμά Αιτωλού στην πνευματική και στην εθνική αφύπνιση του Ηπειρωτικού Ελληνισμού
-Η επαναστατική εγρήγορση του Ηπειρωτικού Ελληνισμού και οι αγώνες των Σουλιωτών κατά το τελευταίο τέταρτο του 18ου αι. Η υποταγή της Χιμάρας και η μετάπτωση του εδαφικού καθεστώτος των βενετικών κτήσεων της Ηπείρου
-Το Έπος των Σουλιωτών και οι αγώνες των ξεριζωμένων Ηπειρωτών
-Η Εποχή του Αλή πασά και η πολιτεία του στην Ήπειρο
4. Η Ήπειρος στις παραμονές και κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821
-Η συμβολή των Ηπειρωτών στην οργάνωση και στην προετοιμασία του απελευθερωτικού κινήματος του 1821
-Η δικαίωση των Σουλιωτών προμήνυμα του ξεσηκωμού των Ηπειρωτών στα 1821
-Τα επαναστατικά γεγονότα στην Ήπειρο και στη Μολδοβλαχία και η εθνική προσφορά των Ηπειρωτών. Σχέδια του Αθανάσιου Ψαλίδα για την αναζωπύρωση του Ηπειρωτικού Μετώπου
-Ο ευρύτερος ρόλος των Ηπειρωτών στους αγώνες της εθνεγερσίας
5. Η Ελληνική Παιδεία στην Ήπειρο κατά τους ζοφερούς αιώνες της δουλείας (1430-1830)
-Η πνευματική προσφορά της Ηπείρου στο υπόδουλο Γένος και οι πρώιμοι εκπαιδευτικοί πυρήνες του Ηπειρωτικού Ελληνισμού
-Τα Γιάννινα. Μια αστείρευτη πνευματική εστία του Ηπειρωτικού Ελληνισμού. Η ακτινοβολία της Ηπειρωτικής πρωτεύουσας στον υπόδουλο Ελληνισμό
-Η αναγεννητική-εθνική συμβολή του Αθανάσιου Ψαλίδα στην Καπλάνειο Σχολή Ιωαννίνων
-Η πολιτιστική ακτινοβολία της Μοσχόπολης στα Βαλκάνια και η ευρύτερη εκπαιδευτική δράση του Ηπειρωτικού Ελληνισμού
-Ηπειρώτες Λόγιοι στη διασπορά κατά τους πρώτους αιώνες της δουλείας
6. Οικονομική ανάπτυξη του Ηπειρωτικού Ελληνισμού την εποχή της ακμής του
-Οικονομική οργάνωση του Ελληνισμού της Ηπείρου με επίκεντρο τα Γιάννινα
-Εμπορική ανάπτυξη και οικονομική λειτουργία των Ηπειρωτικών αστικών κέντρων
Άρτα-Πρέβεζα
Μοσχόπολη-Κοριτσά
Ο Ελληνισμός της Ηπείρου στα υπόλοιπα αστικά κέντρα και η οικονομική ανάπτυξή του στην περιφέρεια των Ιωαννίνων
-Η ευρύτερη παρουσία του Ελληνισμού της Ηπείρου στη διασπορά και η αποτίμηση της συνολικής προσφοράς του
7. Η Ήπειρος την επαύριο του Αγώνα της Ανεξαρτησίας μέχρι το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου (1829-1856)
-Αγώνες του Ιωάν. Καποδίστρια και των Ηπειρωτών για την ενσωμάτωση της Ηπείρου στα όρια του ελληνικού κράτους. Ο πολιτικός ρόλος των Ηπειρωτών στο νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο
8. Η Ήπειρος από το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου μέχρι το Συνέδριο του Βερολίνου (1856-1878)
-Το πολιτικό καθεστώς και η αριθμητική ισχύς του Ηπειρωτικού Ελληνισμού [...]
9. Η Ήπειρος κατά την Ανατ. κρίση (1875-1878) μέχρι την οριστική επίλυση του Ηπειροθεσσαλικού Ζητήματος (1878-1881)
10. Ο Ηπειρωτικός Ελληνισμός από το Συνέδριο του Βερολίνου μέχρι την Απελευθέρωση (1878-1913)
11. Η Ελληνική Παιδεία στην Ήπειρο κατά την Ύστερη Τουρκοκρατία
12. Ο Βορειοηπειρωτικός Αγώνας και η Ελληνική Απάντηση
13. Το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα κ' οι ιστορικές κ' πολιτικές προεκτάσεις του (1914-1940)
14. Η Σύγχρονη Φάση του Βορειοηπειρωτικού Ζητήματος