ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΚΟΠΑΤΣΑΡΟΧΩΡΙΑ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Παρουσίαση

Η έρευνα και μελέτη της καθημερινής ζωής και των μηχανισμών επιβίωσης του πληθυσμού του ελληνικού αγροτικού χώρου και των μετασχηματισμών του, κυρίως μετά τον τελευταίο μεγάλο Πόλεμο και τον Εμφύλιο που ακολούθησε, αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέροντος ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες. (...). Βεβαίως οι λαογράφοι, ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, πραγματοποίησαν επιτόπιες έρευνες, κατέγραψαν και μελέτησαν τις βασικές ασχολίες των κατοίκων του, όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, η αλιεία, η μελισσοκομία κ.ο.κ. και δημοσίευσαν μονογραφίες και σχετικές μελέτες. Αναφέρω ενδεικτικά τις εργασίες του Δημ. Λουκόπουλου και εκτενή σχετικά δημοσιεύματα στους τόμους του περιοδικού Λαογραφία, την έρευνα της ζωής των Σαρακατσάνων από την Αγγελική Χατζημιχάλη κ.ά. Το βιβλίο με τίτλο "Οργάνωση του χώρου, τεχνικές και τοπική ταυτότητα στα Κοπατσαροχώρια των Γρεβενών" αναφέρεται στην οργάνωση της τοπικής φυσιογνωμίας των χωριών των Κοπατσαραίων. μιας πολιτισμικής ομάδας χωριών χτισμένων σε υψόμετρο 800 έως 1200 μέτρων στις ανατολικές πλαγιές του ορεινού όγκου της Βόρειας Πίνδου, μέσα στα όρια του νομού Γρεβενών. Με το όνομα αυτό είναι αναγνωρίσιμα από τους κατοίκους τους και τους γειτονικούς πληθυσμούς, αλλά και από τους επισκέπτες-ερευνητές, που επισκέφτηκαν παλαιότερα την περιοχή και αναφέρονται στα δημοσιεύματα τους σ' αυτήν. (...) Ο ζωτικός χώρος και η αξιοποίηση του για την επιβίωση με την οργάνωση της παραγωγής από τους κατοίκους του αποτελούν το κύριο αντικείμενο της έρευνας, πάντοτε σε αναφορά προς το ευρύτερο γεωγραφικό και ιστορικό πλαίσιο. (...) Έχουν επιλεγεί από τον ερευνητή δύο κοινότητες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, το Δοτσικό και το Μέγαρο. (...) Το βιβλίο στηρίζεται σε εκτεταμένη και μακροχρόνια επιτόπια έρευνα του συγγραφέα, στα δύο χωριά, προκειμένου να συγκεντρώσει στοιχεία για τις τεχνικές, που δεν χρησιμοποιούνται σήμερα, να περιγράψει τα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, τις οδικές προσβάσεις, την σύγχρονη διοικητική διαίρεση και κυρίως τις σχέσεις των κατοίκων στον κύκλο της καθημερινής ζωής και στον κύκλο του χρόνου. Βεβαίως αξιοποίησε τις προηγούμενες λαογραφικές έρευνες για την περιοχή και μελέτησε το ιστορικό πλαίσιο του μετασχηματισμού της κτηνοτροφικής δραστηριότητας στη Βόρεια Πίνδο μέσα στον 20ο αιώνα. (...) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)

Περιεχόμενα

Πρόλογος της Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη
Εισαγωγικό σημείωμα
Κεφάλαιο 1
Χώρος και ταυτότητες στην περιοχή των Γρεβενών
Ονομασίες και καταγωγή: η προσέγγιση των τοπικών ταυτοτήτων
Ο χώρος της διοίκησης και ο χώρος της εμπειρίας
Ο εθνολογικός χώρος
Κεφάλαιο 2
Φυσικό περιβάλλον και κοινωνία
Φυσικό ανάγλυφο και υδρογραφία
Κλίμα
Θερμοκρασίες
Βροχοπτώσεις
Χλωρίδα
Διοικητική διαίρεση
Οι προσβάσεις στην περιοχή
Κεφάλαιο 3
Ιστορική ανασκόπηση: Ο μετασχηματισμός των αγροκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων στην Βόρεια Πίνδο
Το καθεστώς της γαιοκτησίας
Μορφές οργάνωσης και παραγωγής
Η εξέλιξη των αγροτοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων
Κεφάλαιο 4
Το τεχνικό σύστημα της γεωργοκτηνοτροφίας
Η γαιοκτησία στο Δοτσικό
Η γαιοκτησία στο Μέγαρο
Κοινωνική οργάνωση της ποιμενικής παραγωγής
Το ζωικό κεφάλαιο
Η διατροφή των ζώων
Οι ποιμενικές διαδρομές
Τα κτηνοτροφικά προϊόντα
Κεφάλαιο 5
Ο χώρος
Ο δομημένος χώρος: ο οικισμός και η οικία
Ο κοινοτικός χώρος: τοπωνύμια και κοινωνία
Τα Κοπατσαροχώρια
Οι ακτίνες δράσης
Κεφάλαιο 6
Οι στρατηγικές
Η χρήση των όρων "στρατηγικές" και "αγρότες"
Οι στρατηγικές των μόνιμα εγκατεστημένων χωρικών
Οι στρατηγικές των ημινομάδων κτηνοτρόφων
Οι γαμήλιες στρατηγικές
Κεφάλαιο 7
Η οργάνωση της τοπικής ταυτότητας
Οι τεχνικές
Η βιωμένη εμπειρία του χώρου
Επίλογος
Βιβλιογραφία και πηγές
Περίληψη στην γαλλική
Κατάλογος φωτογραφιών
Ευρετήριο τόπων
Ευρετήριο ονομάτων
Ευρετήριο όρων και λέξεων