Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ

Παρουσίαση

Η πρώτη έκδοση αυτού του έργου έφερε τον τίτλο "Εισαγωγή στη μεθοδολογία του δικαίου. Ιστορικές καταβολές, ρεύματα και συστηματικά ζητήματα" (1991). [...] Στην όγδοη έκδοση του έργου έχει επέλθει πληθώρα μικρών προσθαφαιρέσεων, καθώς και μεταβολές γλωσσικού χαρακτήρα.
Συστηματική εισαγωγή στη μεθοδολογία του δικαίου με φιλοσοφική αυτεπίγνωση είναι κατ' ανάγκην κριτική. Η δέουσα εξεύρεση λύσεων στα ζητήματα δικαιικού ενδιαφέροντος δεν μπορεί να γίνεται με οποιονδήποτε τρόπο, αλλά υπέρ του ορθού Λόγου. Οι νομικές κρίσεις, επομένως, οφείλουν να υπακούν σε ορισμένα κριτήρια ορθότητας, σε τελική ανάλυση σε κάποιες αρχές δικαιοσύνης, τις οποίες διερευνά η φιλοσοφία του δικαίου, ως τμήμα της πρακτικής φιλοσοφίας. Η εκφορά νομικών κρίσεων στην έννομη τάξη θέτει σε ενέργεια την ικανότητα κρίσης στην αντιμετώπιση των ζητημάτων του πρακτικού βίου.
Το βιβλίο αυτό εισηγείται ένα κανονιστικό πρότυπο για το δίκαιο και την ερμηνεία του, το οποίο μπορεί να χαρακτηρισθεί κριτικά πρακτικό. Είναι "πρακτικό", με την έννοια ότι εννοεί τα νομικά ζητήματα ως προβλήματα του πρακτικού βίου και όχι απλώς ως εννοιολογικά προβλήματα. Συγχρόνως είναι "κριτικό", εφόσον αναζητεί αρχές δικαιοσύνης, αφενός, αλλά και αρχές μεθόδου, αφετέρου, ως όρους δυνατότητας για έλλογη επίλυση των νομικών ζητημάτων.
Η αξία του προτεινόμενου προτύπου ερμηνείας έγκειται σε ότι ανταποκρίνεται στη φύση της νομικής ως "κανονιστικής" κοινωνικής επιστήμης, που νοιάζεται για την ορθότητα των νομικών κρίσεων στον κοινωνικό βίο βάσει κανόνων ορθών. Απαράκαμπτο στοιχείο αυτής της ορθότητας είναι το αξιακό υπόβαθρο των θεμελιωδών αρχών του δημοκρατικού και κοινωνικού κράτους δικαίου, το οποίο είναι ηθικά και πολιτικά δεσμευτικό τόσο για τους πολίτες όσο και για τα κρατικά όργανα. [...] (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1. Γενικότητες
2. Αιτιολόγηση του διαγράμματος της ύλης
ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ: Η ΝΟΜΙΚΗ ΩΣ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ:
ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΕΚΑΤΟ ΕΝΑΤΟ ΑΙΩΝΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ
1: ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΥΠΟΚΡΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Απαρχές της νεότερης μεθοδολογίας δικαίου. Ο νομικός θετικισμός του 19ου αιώνα
Τάσεις αμφισβήτησης της τυποκρατικής νομικής μεθοδολογίας
2: Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Πρώτα σκιρτήματα μεθοδολογίας του δικαίου στην ελληνική νομική σκέψη
Ελεύθερη ερμηνεία του δικαίου (Κ. Τριανταφυλλόπουλος)
Η δικαιοπλαστική λειτουργία της νομολογίας (Αλ. Λιτζερόπουλος)
Ένα τελολογικό ερμηνευτικό πρότυπο (Κ. Τσάτσος)
Μια θετικιστική, μολονότι μαρξιστική, θεώρηση του δικαίου και της νομικής ερμηνείας (Ι. Κορδάτος)
3: ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
"Αναλυτική" μεθοδολογία του δικαίου
"Ερμηνευτική" μεθοδολογία δικαίου και συγγενικές προς αυτή τάσεις
Επίμετρο: προς μια συστηματική θεωρία νομικής επιχειρηματολογίας
4: ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΑ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ
Μηδενισμός και η "ηθική της μετανεωτερικότητας"
Αποδόμηση ή θεμελίωση των νομικών κρίσεων;
Κριτική σε μια "στιγμιαία", μεταμοντέρνα αρχή δικαιοσύνης
5: ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΛΗΜΜΥΡΙΔΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΝΟΜΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Ασταθής ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και φθίνων νομικός πολιτισμός
Κρίση του δημοκρατικού και κοινωνικού κράτους δικαίου
Απειλές για την ορθολογικότητα του δικαίου και της ερμηνείας του
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ:
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, ΠΡΟΚΡΙΜΑΤΙΚΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
1: ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Οι κανόνες δικαίου ως γνώμονες της εξωτερικής χρήσης της ελευθερίας
Το ζήτημα των πηγών του δικαίου
Η δομή των κανόνων δικαίου
Το ζήτημα της αλήθειας των νομικών κρίσεων
2: Η ΟΡΘΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ
Η ορθότητα των νομικών κρίσεων
Θεωρία δικαιοσύνης ως φιλοσοφικό προαπαιτούμενο της μεθοδολογίας του δικαίου
3: Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ, ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗΣ
Η σημασία των σημείων της γλώσσας
Η γλώσσα του δικαίου και της νομικής επιστήμης
4: Ο ΔΙΚΑΝΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ
Δικαιοδοτική πράξη και δικανικός συλλογισμός
Η κριτική που έχει ασκηθεί στο συλλογιστικό πρότυπο θεμελίωσης αλλά και η χρησιμότητά του
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
1: Η ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Τι επιτελεί η ερμηνεία του δικαίου;
Μεθοδολογική ενότητα στην ερμηνεία του Συντάγματος και της κοινής νομοθεσίας
Η πραγματολογική ολοκλήρωση της νομικής ερμηνείας
Η διάκριση νομικού και πραγματικού ζητήματος
Στις ερμηνευτικά δυσχερείς περιπτώσεις γεννάται άραγε διακριτική ευχέρεια του δικαστικού οργάνου;
2: ΤΑ ΚΛΑΣΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Η κλασική διάκριση του Savigny
Το σύγχρονο νόημα των κλασικών μεθόδων ερμηνείας
"Βούληση του ιστορικού νομοθέτη" ή "σκοπός του νόμου"; Μια εξαντλημένη συζήτηση
Η μεταγενέστερη εκλέπτυνση της παραδοσιακής μεθοδολογίας
Η συμβολή της νομικής επιστήμης και της νομολογίας στην ερμηνεία του δικαίου
Υπάρχει σειρά προτίμησης μεταξύ των κριτηρίων ερμηνείας;
3: Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΚΦΟΡΑ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ
Περιορισμένη η ευρετική χρησιμότητα της "γραμματικής" ερμηνείας
Ειδικότερα η "γραμματική" ερμηνεία στο ποινικό δίκαιο
Η "γραμματική" ερμηνεία στο φορολογικό δίκαιο
4: ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΟΡΘΟΤΗΤΑΣ
Η τελολογική επιχειρηματολογία
Ερμηνεία των διατάξεων της νομοθεσίας με επιχειρήματα γενικών αρχών της έννομης τάξης
Η εκ των προτέρων αποτίμηση των συνεπειών της απόφασης
5: ΚΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ
Η πλήρωση των κενών δικαίου ως κατ' εξαίρεση "δικαιοπλασία";
Μέθοδοι πλήρωσης των κενών στην έννομη τάξη
6: ΑΝΤΙΝΟΜΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ
Το νόημα των αντινομιών στην έννομη τάξη
Αντινομίες μεταξύ νομοθετικών διατάξεων
Αντινομίες μεταξύ αρχών του δικαίου
Αντινομίες στο εσωτερικό του Συντάγματος
Αντινομίες μεταξύ συνταγματικών κανόνων και "υπερθετικού"
ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ