ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)

Παρουσίαση

[...] Γύρω στο 1990 το ενδιαφέρον μου για το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αναζωπυρώθηκε. Τώρα, όμως, τον έβλεπα με τα μάτια του ιστορικού της φωτογραφίας. Οι Γερμανοί στρατιωτικοί φωτογράφοι και οι άλλοι καλλιτέχνες και δημοσιογράφοι που ήταν ενταγμένοι στις Μονάδες Προπαγάνδας ήταν οι πιο άρτια οργανωμένοι κατά τη διάρκειά του. Η δομή των μονάδων τους, η εκπαίδευσή τους, τα μέσα που διέθεταν και οι φωτογραφίες που τράβηξαν ήταν θέματα με τα οποία λίγοι είχαν ασχοληθεί.
Ένα απρόοπτο γεγονός, πριν καλά καλά ολοκληρώσω την έρευνα, μου έδωσε ακόμα μεγαλύτερη διάθεση να εργαστώ σχετικά με το θέμα αυτό. Η πρόκληση προήλθε από μια φωτογραφία -κορυφαία σε δραματικότητα κατά τη γνώμη μου- την οποία είδα για πρώτη φορά δημοσιευμένη στο λεύκωμα του Βάσου Μαθιόπουλου "Σελίδες Κατοχής". Ήταν μια σχετικά "κουνημένη" και λίγο θολή φωτογραφία της γέφυρας του Ισθμού. Στη λεζάντα ανέφερε ότι επρόκειτο για την τελευταία φωτογραφία που τράβηξε ο Γερμανός στρατιωτικός φωτογράφος Eberhard von der Heyden, ένας από τους πρώτους αλεξιπτωτιστές που έπεσαν το 1941 για την κατάληψη της γέφυρας του Ισθμού της Κορίνθου. Τη στιγμή που φωτογράφιζε τους Γερμανούς οι οποίοι βρίσκονταν επάνω της, η γέφυρα ανατινάχτηκε παρασύροντας στο θάνατό τους σκαπανείς και το φωτογράφο. Η μηχανή του, όμως, σαν από θαύμα, βρέθηκε άθικτη στη μια πλευρά του Ισθμού. Εκ των υστέρων η τελευταία αυτή φωτογραφία εκτυπώθηκε! Η περίπτωση του ΡΚ Von der Heyden με επηρέασε βαθύτατα. Άρχισα να αναζητώ στοιχεία γι' αυτόν και για την προσωπική ζωή του και έφτασα μέχρι το κενοτάφιό του στο Γερμανικό Νεκροταφείο στον Διόνυσο...
Αυτό ήταν το έναυσμα για μια πιο βαθιά και συστηματική έρευνα σχετικά με τους Γερμανούς στρατιωτικούς φωτογράφους, τους στρατιωτικούς ζωγράφους και τους κινηματογραφιστές των Μονάδων Προπαγάνδας που εργάστηκαν στην Ελλάδα την περίοδο 1941-1944. Ποια ήταν τα θέματα που φωτογράφισαν, ζωγράφισαν και κινηματογράφησαν κατά τα τριάμισι χρόνια της γερμανικής Κατοχής στη χώρα μου και ποιοι ήταν οι φωτογράφοι αυτοί;
Χιλιάδες είναι οι φωτογραφίες τους από την Ελλάδα. Και απαιτήθηκε τεράστια προσπάθεια και πολύχρονες έρευνες τόσο για να τις συγκεντρώσω όσο και για να καταφέρω να τις ταυτίσω με το όνομα του ανθρώπου που τις τράβηξε.
Ο τρόπος που είδαν, φωτογράφισαν και γενικά κατέγραψαν την Ελλάδα οι Γερμανοί στρατιωτικοί φωτογράφοι βασικά, αλλά και οι άλλοι στρατευμένοι καλλιτέχνες των Μονάδων Προπαγάνδας την περίοδο της Κατοχής, έχει πολλές ιδιαιτερότητες. Ας μην ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι αυτοί ήταν, παράλληλα με την όποια καλλιτεχνική τους ιδιότητα, μάχιμοι στρατιώτες μιας χώρας που είχε καταλάβει με τη βία την Ελλάδα.
Η περίοδος της γερμανικής Κατοχής ήταν μία από τις πιο δραματικές στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Είναι φυσικό λοιπόν να έχει διερευνηθεί σε βάθος. Το ίδιο συμβαίνει και με έναν αριθμό φωτογραφιών που τραβήχτηκαν εκείνη την εποχή. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
1. Η ΕΙΣΒΟΛΗ
Η επίθεση εναντίον της Ελλάδας
Η μάχη των οχυρών
Η καταγραφή της προέλασης
Ο βομβαρδισμός του Πειραιά και των γύρω περιοχών
Στρατιωτικοί κινηματογραφιστές των ΡΚ στην Ελλάδα Rudolph Kipp (1919-1990)
Οι στρατιωτικοί ζωγράφοι
Η σβάστικα στον Όλυμπο
Η κατάληψη του Ισθμού - 26.4.1941
Με το θάνατο ενός στρατιωτικού φωτογράφου
Ένας Έλληνας φωτορεπόρτερ στη μάχη του Ισθμού της Κορίνθου
Η κατάληψη της Αθήνας - 27.4.1941
Η επίσκεψη του Χίμλερ στην Αθήνα
2. Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Επιχείρηση "Ερμής"
Οι στρατιωτικοί φωτογράφοι ΡΚ στην Κρήτη
Συνέντευξη με ένα "νεκρό"
Οι Γερμανικές ωμότητες εναντίον των κατοίκων της Κρήτης
Η σφαγή στο Κοντομαρί
Οι σφαγές στο Μπάμπι Παρ και στο Πάντσεβο: δύο παρεμφερή γεγονότα
3. Η ΚΑΤΟΧΗ 1941-1944
Οι πρώτες ημέρες
Η απαγόρευση της φωτογράφισης
Οι ΡΚ φωτογραφίζουν στην Ελλάδα
"Μαρμάρω": Ένα κινητό γερμανικό φωτογραφικό εργαστήριο στην Ελλάδα
Οι Γερμανοί, μανιώδεις φωτογράφοι
4. Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ
Οι επιχειρήσεις εναντίον των ανταρτών
Η φωτογράφιση των αντιποίνων
Η σφαγή της Άνω Βιάννου και των γύρω χωριών
Η γέφυρα του Γοργοπόταμου
Η σφαγή των Καλαβρύτων
Η σφαγή στο Δίστομο
5. ΑΛΛΑ "ΘΕΜΑΤΑ" ΜΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΡΚ
Οι διωγμοί κατά των Εβραίων
Η Λεγεώνα "Ελεύθερη Αραβία" (Legion Freies Arabien)
Η σφαγή των Ιταλών στα Επτάνησα
Η μάχη της Κω, της Λέρου, της Σάμου και των άλλων νησιών
Οι επιχειρήσεις "Πολική Άρκτος" και "Λεοπάρδαλη"
Τα Τάγματα Ασφαλείας
Ομιλούντα "γράμματα" από τη Θεσσαλονίκη
Ο βομβαρδισμός του Πειραιά - 11.1.1944
Η αποχώρηση των Γερμανών
Παράρτημα: Βιογραφικά στοιχεία φωτογράφων, ζωγράφων και κινηματογραφιστών των Μονάδων Προπαγάνδας (ΡΚ) που έδρασαν στην Ελλάδα, 1941-1944
Βιβλιογραφία
Πηγές φωτογραφικού υλικού