Η ΚΡΗΤΗ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Παρουσίαση

Η ύστερη μεσαιωνική εποχή (13ος-15ος αιώνας) συμπίπτει στην Κρήτη με τους πρώτους αιώνες της βενετικής κυριαρχίας. Η αρχιτεκτονική της εποχής αυτής είναι ελάχιστα γνωστή, καθώς λιγοστά είναι τα δείγματα που έχουν φτάσει ώς εμάς. Ένας μικρός μόνο αριθμός από τις εκκλησίες που έχτισαν οι Βενετοί στις μεγάλες πόλεις του νησιού έχει διασωθεί, ενώ από τη μεσαιωνική αστική αρχιτεκτονική δεν επέζησε τίποτε στις κρητικές πόλεις. Αντίθετα, στην ύπαιθρο διατηρήθηκε μεγάλος αριθμός εκκλησιών της ίδιας εποχής. Κτίσματα ταπεινά, χωρίς υψηλές καλλιτεχνικές προθέσεις, έμειναν σχεδόν απαρατήρητα από την έρευνα. Λόγω του πλήθους τους και της διασποράς τους στο χώρο, όμως, φανερώνουν μια πρωτοφανή σε έκταση οικοδομική δραστηριότητα κι έναν ακμαίο πληθυσμό στην ύπαιθρο.
Τεκμηριώνουν επίσης την ανάπτυξη νεοφανών οικοδομικών τεχνικών. Η εξέταση της αρχιτεκτονικής των εκκλησιαστικών αυτών κτισμάτων δίνει την ευκαιρία στη συγγραφέα του ανά χείρας τόμου να εμβαθύνει στις επιπτώσεις που είχε η βενετική κυριαρχία στην παραγωγή του οικοδομικού έργου στη μεσαιωνική Κρήτη, να ανιχνεύσει μερικά από τα χαρακτηριστικά της χαμένης αστικής αρχιτεκτονικής του νησιού και να αναζητήσει τους δρόμους που ακολούθησαν ορισμένα γοτθικά μορφολογικά χαρακτηριστικά που ενσωματώθηκαν στο λεξιλόγιο των τοπικών οικοδομικών συνεργείων. Επιπλέον με τη μελέτη των εκκλησιών της υπαίθρου φωτίζονται ποικίλες πλευρές της κοινωνικής ζωής του νησιού: μεταξύ άλλων, αναδεικνύονται ζητήματα σχετικά με τις θρησκευτικές αντιπαραθέσεις αλλά και με τις χρήσεις και τους εναλλασσόμενους συμβολισμούς που έπαιρναν τα εκκλησιαστικά οικοδομήματα, σε μιαν εποχή που η Κρήτη υπήρξε τόπος της άνισης συνάντησης δύο μεταβαλλόμενων κόσμων, της φθίνουσας βυζαντινής Ανατολής και της δυναμικά επεκτεινόμενης Δύσης. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΕΠΟΧΗ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ
Ανοικοδόμηση στις πόλεις
Παλαιές και νέες οικοδομικές τεχνικές
Η ΛΑΞΕΥΣΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ
Λαξευτά πλαίσια ανοιγμάτων
Δομή και διακοσμητικά μοτίβα των θυρωμάτων
Τα λαξευτά θυρώματα και η αστική αρχιτεκτονική
Λατομεία και αγορά οικοδομικού υλικού
Αρχαιολογικά τεκμήρια
Τα έγγραφα: κατηγορίες λίθων
Διάθεση ημικατεργασμένων μελών
Περισσεύματα και εμπόριο της πέτρας
Το προσωπικό του λατομείου και το επάγγελμα του λιθοξόου
Η χαμένη αστική αρχιτεκτονική και οι εκκλησίες της υπαίθρου
Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΜΟΝΟΧΩΡΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ
Το πλήθος
Ο αρχιτεκτονικός τύπος
Η διάρκεια στον χρόνο
Η προέλευση του αρχιτεκτονικού τύπου
Η συζήτηση για την ανατολική καταγωγή
Η οικονομική δυσπραγία των κτητόρων
Ο δυτικός παράγοντας
Άδειες για την ανέγερση και λειτουργία εκκλησιών
Εκατοντάδες κτήτορες εκκλησιών
Η τύχη των ιδιωτικών εκκλησιών
Η επιλογή του σχεδίου
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ ΔΥΟ ΔΟΓΜΑΤΩΝ
Ναοί με ιεραρχημένα κλίτη: δίκλιτες εκκλησίες
Η καταγωγή και η χρήση των δίκλιτων εκκλησιών
Επέκταση ναών με προσθήκη ισοδύναμου χώρου: οι διπλές εκκλησίες
Παρεκκλήσια
Ισοδύναμες προσθήκες
Η μαρτυρία των πηγών
Ο σχεδιασμός των διπλών εκκλησιών
Πολιτική συνύπαρξης ή διατήρηση διαχωριστικών γραμμών;
ΤΡΙΚΛΙΤΕΣ ΘΟΛΟΣΚΕΠΑΣΤΕΣ ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ: ΤΟ ΠΡΟΣΦΙΛΕΣ ΣΧΕΔΙΟ ΤΩΝ ΜΕΤΑΣΚΕΥΩΝ
Η αρχιτεκτονική των μετασκευών
Τρίκλιτες θολοσκέπαστες εκκλησίες από επέκταση
Νέες εκκλησίες σε σχέδιο τρίκλιτης θολοσκέπαστης βασιλικής
Τα πλεονεκτήματα του αρχιτεκτονικού τύπου
Θρησκευτικές αντιπαραθέσεις και εκκλησιαστική αρχιτεκτονική
Η ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΥΛΩΝ
Η εμμονή στα βυζαντινά αρχιτεκτονικά σχέδια
Οικειοποίηση των τρούλων από τη λατινική Εκκλησία
Tα νοήματα των τρούλων
Οι τρούλοι στη Βενετία
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ:Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΡΙΝΟ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ
Ο ναός
Οι προτάσεις τής ώς τώρα έρευνας
Η μαρτυρία της ζωγραφικής
Το μοναστηριακό συγκρότημα
Η ταυτότητα του μοναστηριού
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ
Η παραγωγή του οικοδομικού έργου
Η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική