ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Παρουσίαση

Το βιβλίο της Ανθής Κοσκινά "Το δικαίωμα στην επιστημονική έρευνα" αποτελεί διευρυμένη και επικαιροποιημένη έκδοση της διδακτορικής διατριβής της, που εκπόνησε με την εποπτεία μου και υποστήριξε με επιτυχία στη Νομική Σχολή Αθηνών το Νοέμβριο του 2011. [...]
Η μελέτη παρουσιάζει και αναλύει το νομοθετικό πλαίσιο της επιστημονικής έρευνας που θεμελιώνεται στο άρθρο 16 παρ. 1 του ελληνικού Συντάγματος, το οποίο διέπει την διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας στην Ελλάδα. Επικεντρώνεται κυρίως στο χώρο των βιοτεχνολογιών, όπου οι ρυθμίσεις είναι πρόσφατες και γνωστές λόγω των προβληματισμών με τις οποίες συνδέονται (π.χ. ευγονική, κλωνοποίηση). Μαζί με την παρουσίαση του ελληνικού δικαίου παρατίθενται σποραδικά, αλλά σε καίρια σημεία, παραδείγματα της γαλλικής νομοθεσίας και νομολογίας. [...]
Η μελέτη συνεισφέρει σημαντικά και αποτελεσματικά στην καταγραφή και την ανάλυση του θεωρητικού, κυρίως όμως του θεσμικού πλαισίου του δικαιώματος στην επιστημονική έρευνα και επιχειρεί μια αποτίμηση και αξιολόγηση του επιπέδου κατοχύρωσης και υλοποίησής του στο ελληνικό δίκαιο. [...]
Η μελέτη συμβάλλει επίσης στον εντοπισμό και στην ανάδειξη των διαφόρων ρυθμίσεων με τις οποίες η Πολιτεία έχει κατοχυρώσει τη συμμετοχή της στη διαδικασία διεξαγωγής της έρευνας, όπως η κρατική χρηματοδότηση, η θέσπιση εθνικών στόχων στην έρευνα, η συμμετοχή σε εγκεκριμένα διεθνή προγράμματα κλπ.), καθώς και στον έλεγχο της διεξαγόμενης έρευνας, μέσω των φορέων εποπτείας, του αρμοδίου υπουργείου και της ΓΓΕΤ. [...]
Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το λεγόμενο ατομικό δικαίωμα στην επιστημονική έρευνα διαφοροποιείται έναντι των υπολοίπων ατομικών δικαιωμάτων και υποστηρίζει ότι αυτό πρέπει να αναλύεται όχι μόνον ως ατομικό δικαίωμα, αλλά ως θεσμός, προσεγγίζοντας το θέμα της με σημαντικές νέες σκέψεις και επιχειρήματα. Από άποψη μεθοδολογική, η μελέτη διαθέτει μια λογική και συστηματική δομή, ενώ διαθέτει επίσης πλούσια ελληνική και γαλλική βιβλιογραφία. Τέλος, επισημαίνεται ότι στη σημερινή έκδοση αντιμετωπίζεται και το εξαιρετικά επίκαιρο ζήτημα της μετανάστευσης επιστημόνων από την Ελλάδα, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχέση με την επίδρασή του στην επιστημονική έρευνα.
Είμαι βέβαιος ότι η ανά χείρας μονογραφία συμβάλλει σημαντικά στη μελέτη του δικαιώματος στην επιστημονική έρευνα και ότι θα τύχει της επιστημονικής υποδοχής που της αξίζει. (Από τον πρόλογο του Θεόδωρου Π. Φορτσάκη)

Περιεχόμενα

Πρόλογος Θ. Φορτσάκη
Πρόλογος συγγραφέα
Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ 1ο: Η διαμόρφωση του δικαιώματος στην επιστημονική έρευνα
Τμήμα 1: Η νομική εξέλιξη του δικαιώματος στην επιστημονική έρευνα
Κεφ.1: Η γένεση της επιστημονικής αναζήτησης και τα χαρακτηριστικά της έρευνας ως νομικά προστατευόμενο αγαθό
Παρ.1: Η "γένεση" των επιστημών, της έρευνας και των πρώτων νομικών ρυθμίσεων
1. Από την "πρώιμη" επιστημονική έρευνα στην έρευνα
2. Πρώτες νομικές ρυθμίσεις και σχέσεις επιστήμης, εξουσίας και δικαίου
3. Οι συνέπειες της επιστημονικής επανάστασης
4. Η "εμπιστοσύνη" των Διαφωτιστών προς την επιστημονική έρευνα
Παρ.2: Εξελίξεις της επιστήμης και του δικαίου στην σύγχρονη ιστορία
1. Τα βήματα της επιστήμης στον 20ό αιώνα
2. Τα Συντάγματα που άλλαξαν μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο
3. Η προστασία της έρευνας στα συντάγματα που αναθεωρήθηκαν με την λήξη των τελευταίων ευρωπαϊκών δικτατοριών
4. Οι προσδοκούμενες νέες δομικές μεταρρυθμίσεις
Παρ.3: Η σημασία του ορισμού της έρευνας για τον κανόνα δικαίου
1. Η διττή φύση της επιστημονικής έρευνας
2. Εννοιολογική προσέγγιση της έρευνας από τον κανόνα δικαίου
3. Η ρύθμιση της έρευνας κυρίως ως διανοητική εργασία
4. Η ανεπαρκής νομική προστασία του επιστημονικού πειράματος
Παρ.4: Οι προσπάθειες αναλογικής εφαρμογής "ξένων" συνταγματικών ορίων
1. Περί αναλογικής εφαρμογής της ρύθμισης του αρ. 16 παρ. 1 εδ. 2
2. Περί αναλογικής εφαρμογής των ορίων του αρ. 14 παρ. 3
3. Οι αντιρρήσεις της θεωρίας σχετικά με την μεταφορά ορίων
4. Υποστηριζόμενες απόψεις περί ορίων σε άλλες έννομες τάξεις
Κεφ.2: Η νομική ανάλυση του δικαιώματος στην έρευνα
Παρ.1: Η προσέγγιση της (ενεργητικής) επιστημονικής ελευθερίας ως ατομικό δικαίωμα ή δικαίωμα πρώτης γενιάς
1. Η ελλιπής συγκεκριμενοποίηση του δικαιώματος
2. Η νομολογιακή "κατοχύρωση" της επιστημονικής ελευθερίας ως ατομικό δικαίωμα
3. Η εφαρμογή του δικαιώματος στην έρευνα από τα ελληνικά δικαστήρια: έμφαση στην αμυντική διάσταση του δικαιώματος
Παρ.2: Η προσέγγιση της (ενεργητικής) επιστημονικής ελευθερίας ως κοινωνικό δικαίωμα ή δικαίωμα δεύτερης γενιάς
1. Η κρατική υποχρέωση προαγωγής της έρευνας
2. Επιφυλάξεις της επιστημονικής κοινότητας για την νομοθετική παρέμβαση
3. Περιπτώσεις νομοθετικής παρέμβασης:
(α) η δημιουργία του θεσμού του ερευνητή
4. Περιπτώσεις νομοθετικής παρέμβασης:
(β) η διάδοση και η πρόσβαση στην επιστημονική πληροφορία
5. Ειδικότερα ζητήματα σχετικά με τη διάδοση της επιστημονικής πληροφορίας
6. Περιπτώσεις νομοθετικής παρέμβασης:
(γ) το δικαίωμα διδασκαλίας της επιστημονικής πληροφορίας
7. Η νομολογία που ανέπτυξε το κοινωνικό δικαίωμα στην έρευνα
8. Οι βάσεις του δικαιώματος στην έρευνα "δικαιοπλαστικές" παρεμβάσεις
Παρ.3: Η προσέγγιση της (ενεργητικής) επιστημονικής ελευθερίας ως δικαίωμα αλληλεγγύης ή δικαίωμα τρίτης γενιάς
1. Κείμενα του διεθνούς δικαίου σχετικά με το ερευνητικό δικαίωμα
2. Το δικαίωμα στην έρευνα σε τοπικό (ευρωπαϊκό) επίπεδο
3. Το πνεύμα των κειμένων του διεθνούς δικαίου και οι κατευθύνσεις τους
4. Η αναφορά στα δικαιώματα νέας γενιάς
Παρ.4: Μια ιδιάζουσας μορφής σύγκρουση δικαιωμάτων [...]
Τμήμα 2: Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο του δικαιώματος στην έρευνα
Κεφ.1: Τα όρια που τίθενται δια του δεσμευτικού κανόνα δικαίου
Κεφ.2: Η επινόηση και η διάπλαση των ηθικών ορίων
ΜΕΡΟΣ 2ο: Η υλοποίηση του δικαιώματος στην έρευνα
Τμήμα 1: Οι θεσμοί επιστημονικής έρευνας
Κεφ.1: Οι θεσμοί και τα ερευνητικά ιδρύματα του ελληνικού δικαίου
Κεφ.2: Οι θεσμοί και τα ερευνητικά ιδρύματα του ευρωπαϊκού χώρου
Τμήμα 2: Η χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας
Κεφ.1: Οι μορφές χρηματοδότησης που κατοχυρώνει το ελληνικό δίκαιο
Κεφ.2: Η ιδιωτικοποίηση (patrimonialisation) της επιστημονικής πληροφορίας και της έρευνας
ΜΕΡΟΣ 3ο: Η συμβολή των ρυθμίσεων του ελληνικού δικαίου στην εγχώρια κυρίως επιστημονική έρευνα
Κεφ.1: Αξιολόγηση του νομικού πλαισίου της επιστημονικής έρευνας στο ελληνικό δίκαιο
Κεφ.2: Προτάσεις βελτίωσης και προσαρμογής των υφισταμένων διατάξεων
Επίλογος
Βιβλιογραφία