ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΚΑΙΟ

Παρουσίαση

Η χρήση της πρώτη έκδοσης των "Θεμελιωδών Εννοιών στο Διεθνές Δημόσιο Δίκαιο" ως διδακτικού βιβλίου για τη διδασκαλία του μαθήματος του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου κατέδειξε -όπως ήταν φυσικό- τις αδυναμίες και τις ελλείψεις που υπάρχουν σε κάθε συλλογική προσπάθεια. Όμως παράλληλα, καταγράφηκε και η θετική υποδοχή του από τους/τις φοιτητές/τριες που αναρωτήθηκαν τι κρύβεται πίσω από το εξώφυλλο με το "Γεωπολιτικό παιδί που παρατηρεί τη γέννηση του νέου ανθρώπου" του Salvador Dali. Έτσι λοιπόν, αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε μια βελτιωμένη (συμπληρωμένη και αναθεωρημένη) έκδοση, με τη βεβαιότητα πως επιτελούμε ένα μικρό μόνο χρέος ως διδάσκοντες και την ελπίδα ότι θα δημιουργήσουμε μεγαλύτερες προσδοκίες.
Ο χρόνος που μεσολάβησε μεταξύ των δύο εκδόσεων υπήρξε πολυσήμαντος, αφού η Νομική Σχολή του ΑΠΘ απέκτησε το νέο ανανεωμένο Πρόγραμμα Προπτυχιακών Σπουδών της. Δυστυχώς, η θέση του "Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου", αντί να βελτιωθεί στο νέο πρόγραμμα, υπέστη σημαντική οπισθοδρόμηση, εφόσον πρέπει να διδάσκεται πλέον στο 1o εξάμηνο, καθιστώντας έτσι δυσχερή τη μύηση του/της φοιτητή/τριας σε έννοιες δυσπρόσιτες, πριν ακόμη λάβει γεύση του περιεχομένου της νομικής επιστήμης. Αντίθετα, η Νομική Σχολή της Dijon, με το νέο Πρόγραμμα Προπτυχιακών Σπουδών αναδεικνύει τον ρόλο και τη σημασία του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου στην εγκύκλιο νομική παιδεία που λαμβάνουν οι φοιτητές/τριες στη Γαλλία, αφού το μάθημα διδάσκεται ως υποχρεωτικό στο 5ο ("Γενικό Διεθνές Δίκαιο Ι"), το 6ο ("Γενικό Διεθνές Δίκαιο II") και το 7ο εξάμηνο ("Σύγχρονα Προβλήματα Διεθνούς Δικαίου"), ενώ προσφέρεται και ως ειδική επιλογή το μάθημα της "Εμβάθυνσης στο Διεθνές Δίκαιο" στο 8ο εξάμηνο, παράλληλα με το "Δίκαιο Διεθνούς Ειρήνης και Ασφάλειας".
Η δεύτερη έκδοση φιλοδοξεί να συμπληρώσει -αλλά όχι να ολοκληρώσει- την τεράστια και διαρκώς εξελισσόμενη ύλη του γνωστικού αντικειμένου έτσι, προστέθηκαν κεφάλαια για την Κρατική Ευθύνη και το Δίκαιο της Θάλασσας, ενώ αναθεωρήθηκαν και συμπληρώθηκαν τα κεφάλαια για τις Πηγές του Διεθνούς Δικαίου και τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, με στόχο την καλύτερη κατανόησή τους από τους/τις φοιτητές/τριες. Ελπίζουμε, ότι αυτή η δεύτερη αναθεωρημένη και συμπληρωμένη έκδοση θα αναπληρώσει σε κάποιον βαθμό τις ελλείψεις του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών και τη γενικότερη υποβάθμιση των διεθνών νομικών σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια. Όμως, ακόμη περισσότερο ελπίζουμε ότι θα ανταποκριθεί στο ενδιαφέρον των φοιτητών/τριων να εμβαθύνουν στις νομικές σπουδές τους και να προσανατολιστούν σε επιλογές που συμβαδίζουν με τις απαιτήσεις και τις ευκαιρίες για σταδιοδρομία, όπως αυτές διαμορφώνονται πέρα από τα εθνικά σύνορα, κυρίως όμως μακριά από εμμονές σε παρωχημένες αντιλήψεις για τον ρόλο του νομικού, και έξω από φυλακισμένα μυαλά.
Και στη δεύτερη αυτή προσπάθειά μας η συμβολή του ΔΝ Βασίλη Περγαντή υπήρξε περισσότερο από πολύτιμη. Ευχαριστίες απευθύνονται και στην υποψήφια διδάκτορα της Νομικής Σχολής ΑΠΘ κα. Ιωάννα Πέρβου, όπως και στον μεταπτυχιακό φοιτητή μας κ. Δημήτριο Κούρτη για τη συνεισφορά τους στην επεξεργασία των κειμένων.
Dijon-Θεσσαλονίκη, 7 Οκτωβρίου 2014 (Από τον πρόλογο στη β΄ έκδοση)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΙ (β'/ α' έκδοσης)
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΚΕΦ.1 ΜΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
2. Διακρίσεις του διεθνούς δικαίου από συναφή επιστημονικά πεδία και έννοιες
3. Ορολογικές μετατοπίσεις γύρω από το διεθνές δίκαιο
4. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του διεθνούς δικαίου
Η οριζόντια και αποκεντρωμένη διάρθρωση του διεθνούς χώρου
Παραγωγή, διαμόρφωση και ιεραρχία των κανόνων του διεθνούς δικαίου
Δικαστική και διαιτητική διευθέτηση των διαφορών
Διπλωματική και αυτοδύναμη επίλυση των διαφορών με χρήση ένοπλης βίας
Η διεθνής κοινωνία / κοινότητα
5. Η συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο
Η συνεργασία και αλληλεγγύη για την επίτευξη κοινών στόχων
Ο ψυχολογικός παράγων
Ο ρόλος των εφαρμοστών του διεθνούς δικαίου
Η εγγενής ευελιξία του διεθνούς δικαίου
Το πολιτικό κόστος και η απειλή των κυρώσεων
6. Ένας αναλυτικός ορισμός του διεθνούς δικαίου
ΚΕΦ.2 ΕΞΕΛΙΞΗ, ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
Προέλευση και εξέλιξη του διεθνούς δικαίου
Το διεθνές δίκαιο στην αρχαιότητα
Το διεθνές δίκαιο στο Βυζάντιο
Το διεθνές δίκαιο στον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση
Ορόσημα για το διεθνές δίκαιο μετά τη Συνθήκη της Βεστφαλίας
Το διεθνές δίκαιο από το Συνέδριο της Βιέννης μέχρι τις Συνδιασκέψεις Ειρήνης στη Χάγη
Από τις Συνδιασκέψεις Ειρήνης στη Χάγη ως την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών
Το διεθνές δίκαιο μετά την ίδρυση του ΟΗΕ: θεωρίες και μεθοδολογία
Ο Νομικός Ρεαλισμός
Η Σοβιετική Σχολή του Διεθνούς Δικαίου
Η Σχολή του New Haven / Προσέγγιση-μέσω-Πολιτικής
Η Προσέγγιση Διεθνούς Δικαίου/Διεθνών Σχέσεων
Οι Νέες Προσεγγίσεις στο Διεθνές Δίκαιο
Η "ελληνική σχολή" του Διεθνούς Δικαίου
ΚΕΦ.3 ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ: ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
1. Εισαγωγή
2. Το κράτος, πρωτογενές υποκείμενο του διεθνούς δικαίου
Η σύσταση του κράτους
Η εδαφική επικράτεια
Οι συνιστώσες της εδαφικής επικράτειας
Το ηπειρωτικό (χερσαίο) έδαφος
Ο θαλάσσιος χώρος (θαλάσσιες ζώνες)
Ο εναέριος χώρος
Η οριοθέτηση των συνόρων
Οι γενικοί κανόνες
Οι τεχνικές οριοθέτησης
Ο εδαφικός τίτλος του Κράτους
Πρωτογενής τίτλος
Παράγωγος τίτλος
Η εδαφική αρμοδιότητα
Ο Πληθυσμός
Η απονομή της υπηκοότητας στα φυσικά πρόσωπα
Η υπηκοότητα των μη φυσικών προσώπων
Η κυβέρνηση (εξουσία)
Η νομική ταυτότητα του κράτους
Η έννοια της κρατικής κυριαρχίας
Η κυριαρχία ως άσκηση αρμοδιοτήτων
Η αποκλειστικότητα
Η πληρότητα
Η αυτονομία
Η ταυτότητα του κράτους στον διεθνή χώρο
Η διεθνής αναγνώριση
Η αναγνώριση του κράτους
Αναγνώριση κυβέρνησης
Η ισότητα των κρατών
Η ισότητα των κρατών ως ιστορική κατάκτηση
Η έννοια της νομικής ισότητας των κρατών
Η ταυτότητα του κράτους στον χρόνο
Ιστορικές μεταβολές: η διαδοχή κρατών
Το νομικό πλαίσιο της διαδοχής κρατών
Το νομικό καθεστώς της διαδοχής κρατών
Υπηκοότητα
Διαδοχή συνθηκών
Διαδοχή στη δημόσια περιουσία, αρχεία και χρέη
Η ιστορικότητα του κράτους
ΚΕΦ.4 ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ: ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
1. Εισαγωγικά
Διεθνείς οργανισμοί
Δευτερογενή υποκείμενα
2. Η έννοια του διεθνούς οργανισμού
Οι θεωρήσεις της πολιτικής επιστήμης
Η νομική προσέγγιση
Τυπολογία
Η θεμελίωση των διεθνών οργανισμών
Η διεθνής καθιέρωση
Η διεθνής προσωπικότητα των Διεθνών Οργανισμών
Εσωτερικό
Εξωτερικό
Η αυτονομία των διεθνών οργανισμών
Συνταγματική λειτουργία
H ιδρυτική συνθήκη
Αρμοδιότητες και εξουσίες
Η πραγμάτωση των διεθνών οργανισμών
Η κρατική συνιστώσα
Η οργανική συνιστώσα
ΚΕΦ.5 ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
1. Εισαγωγικά
2. Ο λαός ως ιστορικό υποκείμενο
Ο ορισμός του λαού
Η νομική εμβέλεια της έννοιας του λαού
3. Το άτομο ως φορέας διεθνών δικαιωμάτων
Η προβληματική των δικαιωμάτων του ανθρώπου
Το άτομο ως άμεσο υποκείμενο του διεθνούς δικαίου
Η οικουμενικότητα των δικαιωμάτων του ανθρώπου
Το διεθνές δίκαιο των δικαιωμάτων του ανθρώπου [...]
6. Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ
7. ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
8. ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ
9. Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ
ΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ