Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ

Παρουσίαση

Πάντοτε η ανθρωπολογία ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τη θρησκεία, την καταγωγή της, τις μορφές και τις παραλλαγές της.
Η ανθρωπολογία των θρησκειών είναι ο κλάδος της γενικής ανθρωπολογίας εκείνος, που συγκροτείται βάση της μελέτης των θρησκειών (της μαγείας, της μαγγανείας, του ανιμισμού, του τοτεμισμού, του σαμανισμού...), και των εμπειρικών αντικειμένων (μύθοι, τελετουργίες, δοξασίες, αναπαραστάσεις, κοινωνικοί οργανισμοί), επιστρατεύοντας θεωρίες και εφαρμόζοντας μεθόδους που της προσδίδουν μια ιδιαίτερη ταυτότητα μέσα στον αστερισμό των θρησκευτικών επιστημών.
Την εποχή της παγκοσμιοποίησης, αυτή η ανθρωπολογία, που για καιρό αποτελούσε μια "επιστήμη των πρωτόγονων θρησκειών", μπόρεσε ν' ανανεωθεί χωρίς ν' απαρνηθεί τη καταγωγή της. Είναι, στις μέρες μας, η αρμόδια επιστήμη για να κατανοήσει τις, νεώτερες ή όχι, θρησκείες, οι οποίες είναι υπό αλλαγή και εν κινήσει. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
Ι/. Η ανθρωπολογία των θρησκειών
Ποια "ανθρωπολογία" των θρησκειών;
"Μία" ανθρωπολογία των θρησκειών;
Μεταπτώσεις
Συγκρότηση του πεδίου
Η θρησκεία στη γέννηση της ανθρωπολογίας: η ανακάλυψη του κόσμου και η ανθρώπινη φύση των "αγρίων"
Λαφιτό (Lafitau): ο πατέρας της θρησκευτικής ανθρωπολογίας;
Θεμελιακές αντιπαραθέσεις
Η θρησκεία/οι θρησκείες: καταγωγή, φύση, εξέλιξη
Η θρησκεία σύμφωνα με την ανθρωπολογία: αντιπαραθέσεις, ορισμοί και όροι
II/. Μεθοδολογικά ζητήματα
Η ιδιαιτερότητα της ανθρωπολογικής μεθόδου
Η εθνογραφική εμπειρία
Εθνογραφική εμπειρία, θρησκευτική εμπειρία
Κατάδυση: ανάμεσα στην εγγύτητα και την απόσταση
Ο εθνογράφος: ένας σαμάνος;
Μετάφραση
Η σημασία των δοξασιών των ιθαγενών
Ερμηνευτική και σημασία
Ο κίνδυνος της προσδιοριστικής ερμηνείας των δοξασιών
Αντιλήψεις των ιθαγενών, επιστημονικές αντιλήψεις
Συγκειμενοποίηση
Από το εμπειρικό στοιχείο στο σύστημα
Συγκριτισμός
Εμβέλεια και όρια
Το ζήτημα της καθολικότητας
III/. Τα μοντέλα της ανθρωπολογίας των θρησκειών
Η "πρωτόγονη" θρησκεία: μοντέλα και αντιπαραθέσεις
Πρωτογονισμός και Homo religiosus
Η "πρωτόγονη νοοτροπία"
Η μαγεία, η επιστήμη, η θρησκεία
Μαγεία και θρησκεία
Ενότητα του "μαγικο-θρησκευτικού" στοιχείου
"Αρχαία" μαγεία και "σύγχρονη" θρησκεία;
Προεπιστήμη, ψευδοεπιστήμη;
Αποκαταστάσεις
Νόημα και μαγγανεία: σημασία, αιτιότητα και ορθολογικότητα
Γιατί πέφτουν οι σιταποθήκες; Είναι μάγια...
Ο ανιμισμός και οι "στοιχειώδεις μορφές" της θρησκείας
Τοτεμισμός, ταξινομήσεις και πατριές: η καθολικότητα των υπό συζήτηση μοντέλων
Σαμανισμός και κατοχή από τα πνεύματα: δυτικοκεντρισμός και συγκριτισμός
Είναι η ανθρωπολογία αδιάφορη προς τους μονοθεϊσμούς;
Εφήμερες εθνογραφίες;
"Αρχετυπικός" μονοθεϊσμός: εξέλιξη και συγκριτισμός
ΙV/. Αντικείμενα της θρησκευτικής ανθρωπολογίας
Η πίστη και τα πιστεύω
Εννοιολογικά όρια
Το Ζα η των Akha: μια θρησκεία χωρίς "πίστη";
Συμπεριφορές ιθαγενών
Σύμβολα και συμβολική λειτουργία
H συμβολική λειτουργία
Η ουσία έναντι της πολιτικής των συμβόλων
Τελετουργίες, πράξεις, πρακτικές
H θέση της τελετουργίας μέσα στην ανθρωπολογία των θρησκειών
Οι τελετουργίες ως "αποτελεσματικές" και "παραδοσιακές" πράξεις
Μύθοι, αναπαραστάσεις, κοσμοθεωρίες
Εξουσία και κοινωνική τάξη
Θρησκεία και κοινωνία
Θεϊκές βασιλείες, "ιερές" κοινωνικές δομές
Η θρησκεία ως οργάνωση του κοινωνικού και του συμβολικού στοιχείου; Αντιστάσεις και δυναμικές
Ο χορός των φαντασμάτων ή η θρησκεία ως ινδιάνικη αντίσταση
Νέες προσεγγίσεις: ιστορικοποίηση των εννοιών
V/. Επίκαιρα ζητήματα: η ανθρωπολογία των θρησκειών και ο σύγχρονος κόσμος
Εθνολογία: "νέες θρησκείες", "νέα πεδία";
Μορίς Ντιβάλ (Maurice Duval), ένας εθνολόγος μέσα σε "σέκτα"
Μάγοι στην καρδιά της πόλης: οι Γουίκανς
Παράδοση, νεωτερικότητα, θρησκεία
Η ανθρωπολογία και η νεωτερική στροφή στις θρησκευτικές επιστήμες
Διαμάχες σχετικά με την "απομάγευση του κόσμου"
Διαλεκτική του παλιού και του σύγχρονου
Το παλιό μέσα στο σύγχρονο: επανεφευρέσεις και "αρχαϊκές" επανεμφανίσεις
Οι αφροβραζιλιάνικες θρησκείες και το παγκόσμιο ηλεκτρονικό δίκτυο
Πλουραλισμός και άλλα υβρίδια
Οι λατρείες των φορτηγών πλοίων ή ο θεοποιημένος δυτικός υλισμός
Επανεφεύρεση και εξαγωγή των "παραδοσιακών θρησκειών" ή η παγκοσμιοποίηση επί τω έργω
Λάρι Πίτεμς (Larry Peters): η μετατροπή του εθνολόγου σε "σαμάνο-σύμβουλο"
Πρόσφατες προσεγγίσεις της θρησκείας: νέες αντιπαραθέσεις για παλιά ζητήματα
Εννοιολογικές ανανεώσεις: γνωστικισμός και εξελικτιστική ψυχολογία
Να κάνουμε έναν απολογισμό;
Συμπέρασμα
Βιβλιογραφικές αναφορές