Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΧΟΖΟΒΙΩΤΙΣΣΑΣ ΣΤΗΝ ΑΜΟΡΓΟ

Παρουσίαση

Έως πριν από μερικά χρόνια, εκτός από τους Αμοργιανούς και τους κατοίκους των γειτονικών νησιών, λίγοι μόνον γνώριζαν το Μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας, και ακόμα λιγότεροι, μετρημένοι ξένοι, μη Αμοργιανοί, είχαν το κουράγιο να το επισκεφθούν. Το πολύωρο ταξίδι στο απομακρυσμένο νησί της "άγονης" γραμμής και η δύσβατη τοποθεσία ασφαλώς συνετέλεσαν στο να παραμένει ακόμα άγνωστο και στους ειδικούς.
Τα τελευταία χρόνια, χιλιάδες ξένοι και Έλληνες επισκέπτονται το Μοναστήρι, τους θερινούς βέβαια μήνες, λίγοι ως προσκυνητές, πολλοί για να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική του μορφή που εντυπωσίασε τον Le Corbusier· οι περισσότεροι για να χαρούν το μοναδικό τοπίο με την θέα στο απέραντο πέλαγος και την ομορφιά των ακτών. Όμως, για τους επισκέπτες, που γνωρίζουν το Μοναστήρι από τις μνείες των περιηγητών ή από τις σκόρπιες αναφορές στους Οδηγούς του περασμένου αιώνα και αναζητούν περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία, την αρχιτεκτονική και τα κειμήλια, δεν υπάρχει κανένα επιστημονικά τεκμηριωμένο και εικονογραφημένο έντυπο.
Η έλλειψη σύντομης ιστορίας ή οδηγού της Μονής δεν σημαίνει βέβαια πως έλειψε και το ενδιαφέρον των Αμοργιανών για το κατ' εξοχήν μνημείο του νησιού. Από τα μέσα του περασμένου αιώνα, από το 1852, πρώτος ο σοφός ελληνοδιδάσκαλος, ο Σχολάρχης Εμ. Ιωαννίδης, στις μελέτες του για την Αμοργό αναφέρεται και στο ιστορικό και στις παραδόσεις της Μονής. Από τότε ως σήμερα πολλοί Αμοργιανοί λόγιοι, δάσκαλοι, φιλόλογοι, θεολόγοι, ερασιτέχνες αρχαιολάτρες και δημοσιογράφοι, με άρθρα σε τοπικές εφημερίδες και περιοδικά, ακόμα και βιβλία, όπως ο Εμ. Πρέκας και ο Μηνάς Λαμπρινίδης, προσπάθησαν να ανασυνθέσουν την ιστορία της Μονής. Αλλά, όταν η έρευνα δεν γίνεται με την απαραίτητη ειδική γνώση των πηγών, την διασταύρωση πληροφοριών, την συνεξέταση των νέων στοιχείων και τον σχολαστικό έλεγχο της βιβλιογραφίας, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση και παραμόρφωση της ιστορικής εικόνας. Γι' αυτό και παραμένουν πάντα βασικές οι παλιές μελέτες του Αντ. Μηλιαράκη (1884) και του Ι. Κ. Βογιατζίδη (1918). Ο Μηλιαράκης στην σημαντική μονογραφία του για την ιστορία της Αμοργού αναφέρθηκε για πρώτη φορά και στα κειμήλια της Μονής, ενώ η νεότερη ιστορική μελέτη του Βογιατζίδη έβαλε τα θεμέλια για την επιστημονική έρευνα της ιστορίας της Μονής. Και τα δύο αυτά, εξαιρετικά πολύτιμα βιβλία, είναι σήμερα σπάνια και δυσεύρετα.
Ούτε όμως και η σημαντική επιστημονική "Συνοπτική αναγραφή χειρογράφων ελληνικών Συλλογών" (1976) με τους κώδικες της Μονής (σελ.71-79), που συνέταξε στην δεκαετία του 1950 ο αείμνηστος Λίνος Πολίτης, είναι προσιτή στους επισκέπτες. Η πολυσήμαντη προσφορά του Λ. Πολίτη στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας δεν είναι εύκολο να αποτιμηθεί και μάλιστα από τους "μη ειδότας", όσους δεν γνωρίζουν τις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες εργασίας, από την προσέγγιση του πλοίου ως την ανάβαση στην "Μονή των Σκαλών" και την έρευνα, χωρίς ηλεκτρικό φως, στα μισοερειπωμένα τότε κελλιά.
Εξαιρετικά σημαντική συμβολή στην επιστημονική μελέτη του Μοναστηριού αποτελούν οι έρευνες και η σχεδιαστική αποτύπωση του κτιρίου που έγιναν το 1974 από τον αρχιτέκτονα Μανόλη Κορρέ, με την συνεργασία της Κατ. Τζαννάκη-Κορρέ και της Αυγής Τζάκου. Η δημοσίευση όλων των σχεδίων και των συμπερασμάτων του Μαν. Κορρέ ασφαλώς θα αποτελέσουν σταθμό για την επιστημονική έρευνα της αρχιτεκτονικής του Μοναστηριού. Αντιπροσωπευτικό δείγμα της έρευνας του Μαν. Κορρέ αποτελεί το σχέδιο της τομής του εσωτερικού χώρου του κτιρίου της Μονής (εικ.35), που παραχώρησε, πριν από την δημοσίευση των σχεδίων, με την γνωστή γενναιοδωρία του.
Θα πρέπει να σημειώσαμε ότι το μεγαλύτερο κενό των γνώσεων μας για την Μονή ως το 1987 ήταν το "οπτικό" [...]. Η πρώτη προσπάθεια για την κάλυψη αυτού του κενού οφείλεται στην πρωτοβουλία του Συνδέσμου των Αμοργίνων που εξέδοσε για το επετειακό έτος της Μονής 1988 έγχρωμο ημερολόγιο με μερικά από τα άγνωστα κειμήλια του Σκευοφυλακίου.
Πρόθεση του Δ.Σ. του Συνδέσμου ήταν να εκδόσει και ένα φωτογραφικό λεύκωμα [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Αντί Προλόγου - Λίλα Ι. Μαραγκού Καθηγήτρια της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Εισαγωγικό Σημείωμα
Η Μονή της Χοζοβιώτισσας - Προφορική παράδοση και ιστορία
Το όνομα Χοζοβιώτισσα
Η ίδρυση της Μονής
Οι σχέσεις των μονών Αμοργού και Πάτμου
Το κτίριο της Μονής
Η εκκλησία της Μονής
Το σκευοφυλάκιο:
-Τα χειρόγραφα
-Εκκλησιαστικά κεντήματα
-Λειτουργικά σκεύη
Βιβλιογραφικές πηγές