ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ

Παρουσίαση

Η προσέγγιση των έργων τέχνης και των αρχαιολογικών αντικειμένων αποτελούσε τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα προνόμιο αφ' ενός των αρχαιολόγων και των ιστορικών της τέχνης και αφ' ετέρου των συντηρητών.
Η εποχή όμως του "μοναχικού" αρχαιολόγου και του εμπειρικού συντηρητή δεν υπάρχει πια. Τα ερωτηματικά και οι προβληματισμοί, που η αισθητική-στυλιστική ανάλυση και η αρχαιολογική έρευνα φέρνουν στο φως και τα κάθε είδους προβλήματα φθορών, επεμβάσεων και αλλοιώσεων, που τα αντικείμενα τέχνης παρουσιάζουν στην πορεία τους μέσα στο χρόνο, μπορούν σήμερα να βρουν μιαν απάντηση μέσα από τη χρήση φυσικοχημικών μεθόδων προσανατολισμένων στην μελέτη των υλικών και της τεχνικής κατασκευής των έργων τέχνης και των αρχαιολογικών αντικειμένων.
Η αγάπη προς τα μνημεία του πολιτιστικού μας παρελθόντος συνδέεται άμεσα με την υποχρέωση της προστασίας και η προστασία γίνεται αποτελεσματική με την προηγούμενη απόκτηση ολοκληρωμένης γνώσης. Ωστόσο, η απόκτηση της ολοκληρωμένης γνώσης είναι πρακτικά αδύνατο να προέλθει μέσα από το γνωστικό αντικείμενο μιας και μόνης επιστήμης, όπως είναι η αρχαιολογία, ή η ιστορία της τέχνης, δεδομένου ότι για την έρευνα των υλικών και της κατασκευαστικής τεχνολογίας είναι απαραίτητη η συνεισφορά εξειδικευμένων γνώσεων και παρατηρήσεων από άλλες επιστήμες όπως είναι η φυσική, η χημεία, η φυσικοχημεία, η αρχιτεκτονική, η γεωλογία και η ηλεκτρονική. Δεν είναι επιτρεπτό να αγνοήσουμε τις καταπληκτικές δυνατότητες, που προσφέρουν σήμερα οι φυσικές μέθοδοι ανάλυσης, η συμβολή των οποίων στην έρευνα αποθαρρύνει πρακτικά κάθε προσπάθεια παραπλάνησης της αλήθειας ή αποκαλύπτει τα διαδοχικά στάδια της δημιουργίας. Πώς θα ήταν δυνατό να μην υιοθετήσουμε τις νεώτερες μεθόδους της προστασίας, προϊόντα συστηματικής φυσικοχημικής έρευνας των υλικών και της τεχνολογίας;
Πώς θα ήταν παραδεκτό τέλος, να παραβλέψουμε πληροφορίες από το χώρο των θετικών επιστημών, ικανές να συμπληρώσουν με νέα στοιχεία την αρχαιολογική έρευνα; Τα νέα αυτά στοιχεία δίνουν τη δυνατότητα να επιτύχουμε μια καινούργια και ελκυστική προσέγγιση της ερευνητικής μεθοδολογίας, συμπληρωματική της γενικότερης θεώρησης που μέχρι σήμερα η αρχαιολογική έρευνα αποδέχεται.
Ο σκοπός της έκδοσης αυτής είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη στην τεράστια σημασία, που έχει η χρήση των φυσικοχημικών διαγνωστικών μεθόδων για την απόκτηση ολοκληρωμένης γνώσης και την επιτυχή επιλογή των τεχνικών συντήρησης των έργων τέχνης και των αρχαιολογικών αντικειμένων. Συγχρόνως όμως, θέλει να καταδείξει στον συντηρητή και τον αρχαιολόγο τον πλούτο των επιστημονικών εργαλείων και γνώσεων, που μπορούν να του προσφέρουν επιστήμες άλλες εκτός από την δική του. [...] Ιανουάριος 1993, Οι συγγραφείς Αθηνά Αλεξοπούλου-Αγοράνου, Γιάννης Χρυσουλάκης (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΜΕΡΟΣ Α': Η ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΧΡΩΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ
Κεφάλαιο Ι: Τα Υλικά των Ζωγραφικών Έργων
Το υπόστρωμα - Η προετοιμασία
Το χρωματικό στρώμα
Οι χρωστικές
Οι βαφές
Ιστορική παρουσίαση των χρωστικών
Το οργανικό μέσον
Τα διαλυτικά μέσα
Η λαζούρα
Το βερνίκι
Κεφάλαιο II: Χρώμα και Φάσμα Απορρόφησης
Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία
Χρώμα και φάσμα απορρόφησης
Χρώμα και χημική δομή
Ηλεκτρονική δομή των ατόμων και των μορίων
Ερμηνεία του χρώματος των χρωστικών και των βαφών
Οι ενώσεις του χαλκού
Οι ενώσεις του σιδήρου
Άλλες πηγές χρώματος των ανόργανων ουσιών
Επίδραση της κοκκομετρίας στο χρώμα
Κεφάλαιο III: Αρχές Χρωματομετρίας
Τριχρωματική θεωρία της όρασης
Οι νόμοι της χρωματομετρίας
Ο τριδιάστατος χώρος των χρωματικών ερεθισμών
Οι συναρτήσεις σύνθεσης χρώματος
Τα πρότυπα συστήματα χρωματομετρικής παρατήρησης CIE
Ο υπολογισμός των χρωματικών συντεταγμένων για το σύστημα CIE
Η σημασία των χρωματικών σημείων στο χρωματικό διάγραμμα
Συστήματα ταξινόμησης των χρωματικών ερεθισμών
Κεφάλαιο IV: Οπτικές Ιδιότητες των Χρωματικών Στρωμάτων
Εισαγωγή
Ο δείκτης διάθλασης και οι οπτικές ιδιότητες των χρωματικών στρωμάτων
Ανάκλαση
Σκέδαση - Διάχυση
Απλή Σκέδαση - Θεωρία του Mie
Σκέδαση Rayleigh
Πολλαπλή ή επανειλημμένη σκέδαση
Εξαρτώμενη σκέδαση
Οπτική συμπεριφορά των χρωματικών στρωμάτων
Θεωρία Kubelka-Munk
Μαθηματικές εκφράσεις του συντελεστή ανακλαστικής ικανότητας που προκύπτουν από τη θεωρία Kubelka-Munk
Επίδραση του πάχους του χρωματικού στρώματος στον συντελεστή ανακλαστικής ικανότητας
Ικανότητα επικάλυψης - Ικανότητα χρωματισμού
Οπτικές παράμετροι για μίγματα χρωστικών
Περιορισμοί της θεωρίας Kubelka-Munk
ΜΕΡΟΣ Β': ΦΥΣΙΚΟΧΗΜΙΚΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
"Μη Καταστρεπτικές" Μέθοδοι
Κεφάλαιο V: Τεχνικές Φωτογράφησης με Ορατή Ακτινοβολία
Φωτογράφηση με εφαπτομενικά προσπίπτουσα ακτινοβολία
Μακροφωτογράφηση
Φωτογράφηση με μονοχρωματική ακτινοβολία νατρίου
Κεφάλαιο VI: Υπεριώδης Φωτογραφία
Αρχή λειτουργίας - Τεχνική
Υπεριώδης φωτογραφία ανάκλασης
Υπεριώδης φωτογραφία φθορισμού
Κεφάλαιο VII: Υπέρυθρη Φωτογραφία
Η υπέρυθρη ακτινοβολία
Υπέρυθρη ασπρόμαυρη φωτογραφία ανάκλασης
Έγχρωμη υπέρυθρη φωτογραφία
Υπέρυθρη φωτογραφία φθορισμού
Κεφάλαιο VIII: Υπέρυθρη Ανακλαστογραφία
Αρχή λειτουργίας της υπέρυθρης ανακλαστογραφίας
Πειραματική Διάταξη
Τα σφάλματα του συστήματος
Διαγνωστικές δυνατότητες και χρησιμότητα της μεθόδου
Βασικές αρχές της επεξεργασίας εικόνας
Μαθηματική επεξεργασία των ανακλαστογραφημάτων
Βελτίωση της ποιότητας της εικόνας
Όξυνση ακμών, ενίσχυση αιχμών
Τεχνικές ανάλυσης των υπέρυθρων ανακλαστογραφημάτων
Απομόνωση μιας συγκεκριμένης περιοχής
Η αφαίρεση εικόνων
Ψευδοανάγλυφη αναπαράσταση
Οπτική ψηφιακή αποκατάσταση φθορών
Μέτρηση του χρώματος και της ανακλαστικής ικανότητας των χρωματικών στρωμάτων
Κεφάλαιο IX: Ακτινογραφία
Εισαγωγή
Αρχή της μεθόδου
Τεχνικά χαρακτηριστικά
Σχέση ακτινογραφίας και τεχνικής ζωγραφικής
Άμεση τεχνική
Τεχνική των πολλαπλών χρωματικών στρωμάτων Χρησιμότητα της μεθόδου - Εφαρμογές
"Καταστρεπτικές" Μέθοδοι
Κεφάλαιο X: Μικροσκοπική Παρατήρηση
Βασικές Αρχές
Παραδείγματα - Εφαρμογές
Κεφάλαιο XI: Μέθοδοι με Ακτίνες Χ
Παραγωγή των ακτίνων Χ
Μικροφθορισμός ακτίνων Χ
Ηλεκτρονική μικροανάλυση
Περιθλασιμετρία και μικροπεριθλασιμετρία ακτίνων Χ
Κεφάλαιο XII: Φασματοσκοπικές Μέθοδοι
Μικροφασματοσκοπία απορρόφησης υπερύθρου
Μικροφασματοσκοπία απορρόφησης υπεριώδους
Μικροφασματοσκοπία φθορισμού υπεριώδους
Κεφάλαιο XIII: Εκλεκτικός Χρωματισμός
Αρχή της μεθόδου
Ανίχνευση πρωτεϊνών και ρητινών
Ανίχνευση ελαίων
Παραδείγματα
Κεφάλαιο XIV: Ραδιοχημικές Μέθοδοι
Η μέθοδος της νετρονικής ενεργοποίησης
Η μέθοδος των ισοτόπων του μολύβδου
Βιβλιογραφία
Πίνακας συμβόλων
Ευρετήριο βασικών όρων