ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ - ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ > ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ

Ο Καρλ Μαρξ και η παράδοση της δυτικής πολιτικής σκέψης
«Η πρόκληση με την οποία μας φέρνει αντιμέτωπους σήμερα ο Μαρξ είναι πολύ πιο σοβαρή απ' αυτές τις ακαδημαϊκές διενέξεις για τις επιρροές και τις ιεραρχήσεις. Το γεγονός ότι μια μορφή ολοκληρωτικής κυριαρχίας χρησιμοποιεί τον μαρξισμό, από τον οποίο προφανώς προέκυψε, αποτελεί αναμφίβολα την πιο τρομακτική κατηγορία που έχει διατυπωθεί ποτέ εναντίον του Μαρξ. Και αυτή η κατηγορία δεν μπορεί να αποσιωπηθεί τόσο εύκολα όσο συμβαίνει με κατηγορίες παρόμοιας φύσεως -εναντίον του Νίτσε, του Χέγκελ, του Λούθηρου ή του Πλάτωνα, που όλοι τους, όπω...
Διαβάστε περισσότερα...

Η μεταφυσική του έρωτα
Στη "Μεταφυσική του Έρωτα" ο Άρθουρ Σοπενχάουερ αποδομεί χειρουργικά τον έρωτα, παρουσιάζοντας τη θέληση για ζωή και τη βούληση της φύσης που εκπηγάζει από τα σεξουαλικά μας ένστικτα ως κυρίαρχη έναντι του έρωτα για ένα άλλο πρόσωπο. Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ, ο σπουδαίος Γερμανός φιλόσοφος, γεννήθηκε στο Ντάντσιχ της Γερμανίας το 1788. Αμφισβήτησε την ιδεαλιστική φιλοσοφία ήδη από την εποχή του Πλάτωνα και επηρέασε καταλυτικά διανοητές όπως ο Νίτσε και ο Φρόιντ. Κήρυξε την υπεροχή της βούλησης έναντι της νόησης ενώ έμεινε στην ιστορία για τον ...
Διαβάστε περισσότερα...

Βαγγέλης Μπιτσώρης
Με τον τόμο αυτόν -τον αφιερωμένο στον Βαγγέλη Μπιτσώρη- το Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, σε συνεργασία με τις εκδόσεις Εκκρεμές, εγκαινιάζει τη σειρά «Αναγορεύσεις Επίτιμων Διδακτόρων». Σκοπός είναι να καταγραφούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των προσώπων στα οποία το Πάντειο αποφασίζει να απονείμει τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα, αναδεικνύοντας στρατηγικές επιλογές του Ιδρύματος. Η αναγόρευση του Μπιτσώρη έγινε στην κατάμεστη Αίθουσα Τελετών «Αριστοτέλης» του Παντείου στις 27 Ιουνίου 2023 εις αναγνώρισιν της μ...
Διαβάστε περισσότερα...

Michel Foucault and Max Weber
Ο πολιτικός μεσσιανισμός έχει μια διττή μορφή. Εμφανίζεται είτε ως επιβεβαίωση μιας κατάστασης που δεν μπορεί να μεταβληθεί παρά μόνο να ανασυσταθεί εξωτερικά, με τη σκουριά των πρότερων στιγμών της παρούσα, είτε εγγράφεται στην επικράτεια μιας μάταιης αντίστασης, με τη μορφή ενός ριζοσπαστικού εξωραϊσμού μιας διάχυτης απόγνωσης που υποκύπτει με λαγνεία στην αισθητικοποίηση της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Αυτή η διττή υπονόμευση κάθε δυνατότητας αποκαθήλωσης της καπιταλιστικής ορθολογικότητας συνιστά την πλέον απεχθή εκφορά τού κυρίαρχου λό...
Διαβάστε περισσότερα...

Η διανοητική διαδρομή μου
Στη σύντομη αυτή πνευματική αυτοβιογραφία, ο Μπερλίν εκθέτει με απλότητα και σαφήνεια τις καταβολές της σκέψης του, την απομάκρυνση από την αναλυτική φιλοσοφία και τη στροφή προς την ιστορία των ιδεών, την ενασχόλησή του με τον Μαρξ, με τον Βίκο, με τους Γερμανούς ρομαντικούς, με τον Διαφωτισμό και τους κριτικούς του, και αναπτύσσει τις βασικές φιλοσοφικές αλλά και βιωματικές αρχές με τις οποίες πορεύτηκε σε όλη του τη ζωή: τον φιλελεύθερο και ανεκτικό πλουραλισμό, την εννοιολογική πολλαπλότητα της ελευθερίας, την επιφύλαξη απέναντι σε κάθ...
Διαβάστε περισσότερα...

Το μικρό βιβλίο της φιλοσοφίας
Πώς δημιουργήθηκε το σύμπαν; Τι είναι η αλήθεια; Πώς μπορούμε να ζήσουμε μια ενάρετη ζωή; Το Μικρό βιβλίο της φιλοσοφίας εξετάζει αυτά τα θεμελιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα και πολλά άλλα. Γραμμένο με απλή γλώσσα, γεμάτο διαγράμματα που εξηγούν βήμα προς βήμα τις περίπλοκες θεωρίες, και με έξυπνη εικονογράφηση, το βιβλίο αυτό προσφέρει άφθονη πνευματική τροφή τόσο στον αρχάριο όσο και στον προχωρημένο μελετητή της φιλοσοφίας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) Τα αγαπημένα βιβλία της σειράς ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ κυκλοφορούν τώρα σε πρακ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η αντίσταση στον Δαρβίνο και άλλα 13 ετερόδοξα κείμενα
/ Γιατί, ενώ ο Δαρβίνος έκανε τη μεγαλύτερη επιστημονική ανακάλυψη του 19ου αιώνα, εξακολουθεί στις μέρες μας να μένει εκτός ύλης στα σχολεία της Ελλάδας και άλλων χωρών; / Ποιες είναι οι είκοσι διαχρονικές αλήθειες για τη φενάκη του εγχώριου λαϊκισμού; / Γιατί οφείλουμε την ταυτότητά μας ως Νεοέλληνες στους Γερμανούς; / Ποια είναι τα 11 φιλοσοφικά ερωτήματα για τα οποία μάλλον ποτέ δε θα έχουμε απάντηση; / Ποιοι ήταν οι άγνωστοι ήρωες της ειρήνης, που έχτισαν τη χώρα μετά την Eπανάσταση; / Πόσο δύσκολο είναι να μετουσιωθεί σε λογοτεχνία τ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ρομαντισμός και φιλοσοφία
Η ρομαντική υφή της ανθρώπινης φύσης υπάρχει πολύ πριν τη γνωστή ρομαντική ψυχή και συναντάται με τη φιλοσοφική μέριμνα, χωρίς να ταυτίζεται με αυτήν. Προσεγγίζοντας το λυρισμό των ρομαντικών, πεδία τους αγαπητά όπως η παιδικότητα, το θήλυ, ο έρως, η ωραιότητα, το κάλλος, η τραγικότητα, ο θάνατος κ.ά., αναγνωρίζουμε στον κόσμο της στοιχεία του είναι μας, στρεφόμαστε στις νοσταλγικές εμπειρίες της φιλοσοφικής μας φύσης και προσεγγίζουμε το μύχιο είναι μας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

Πώς αντικρούονται τα επιχειρήματα του Donald Davidson κατά του εννοιολογικού σχετικισμού με τρεις απλές κινήσεις (και άλλες ιστορίες)
Αν και η γενική συζήτηση περί σχετικισμού μπορεί να ιχνηλατηθεί μέχρι τους αρχαίους Σοφιστές (και ίσως ακόμα παλαιότερα, μέχρι τον Ηράκλειτο), μπορούμε να πούμε ότι η πιο εξειδικευμένη και τεχνική συζήτηση περί του εννοιολογικού σχετικισμού ξεκινά με μια ιδέα που πρότεινε ο Emmanuel Kant: ότι κάθε δυνατή εμπειρία και γνώση προϋποθέτουν ως αναγκαία συνθήκη ένα σύστημα a priori εννοιών και κατηγοριών, θέση η οποία συνεπάγεται ότι το υποκείμενο συμμετέχει με κάποιον τρόπο στη συγκρότηση του κόσμου, όπως αυτός μπορεί να γίνει αντικείμενο εμπει...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ομογενοποίηση του κόσμου
Ο κόσμος γίνεται ολοένα πιο ομοιογενής. Η εντονότερη πνευματική εντύπωση από κάθε ταξίδι μου τα τελευταία χρόνια, παρ' όλες τις επί μέρους ευτυχισμένες εκπλήξεις: μια υφέρπουσα φρίκη απέναντι στην ομογενοποίηση του κόσμου. Όλα γίνονται ομοιόμορφα στις εξωτερικές εκφάνσεις της ζωής, όλα επιπεδοποιούνται σ' ένα ομοιογενές πολιτιστικό σχήμα. Τα ιδιαίτερα έθιμα των λαών απαλείφονται, το ντύσιμο εξομοιώνεται, τα ήθη διεθνοποιούνται. Οι χώρες φαντάζουν όμοιες μεταξύ τους, η ζωή και η δράση των ανθρώπων είναι ενταγμένες στο ίδιο πλαίσιο, οι πόλει...
Διαβάστε περισσότερα...

Επανεξετάζοντας τη θεωρία της δικαιοσύνης
Έναν αιώνα μετά τη γέννηση και μισό αιώνα μετά την έκδοση του opus magnum του Ρωλς, οι συμβολές στον παρόντα τόμο, Επανεξετάζοντας τη θεωρία της δικαιοσύνης, φωτίζουν εκ νέου τη στρατηγική δικαιολόγησης της θεωρίας του Ρωλς και τον τρόπο με τον οποίο αυτή αναμετράται με διαρκή διακυβεύματα της πολιτικής φιλοσοφίας και διερευνούν τη δυνατότητά της να παρέχει το θεωρητικό πλαίσιο για να προσεγγίσουμε επίκαιρα προβλήματα. Εισάγοντας εννοιολογικές διακρίσεις και επιχειρώντας εκλεπτύνσεις, φωτίζουν πτυχές της θεωρίας της δικαιοσύνης και διαμορφ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η αθλιότητα της φιλοσοφίας
Η Αθλιότητα της φιλοσοφίας του Καρλ Μαρξ, δημοσιευμένη το 1847 ως "απάντηση στη Φιλοσοφία της αθλιότητας του κ. Προυντόν", αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα του κριτικού στοχαστή. Με την πραγματεία αυτή ο Μαρξ αρθρώνει μια σειρά επιχειρημάτων, τα οποία στη συνέχεια θα αναπτυχθούν και θα συγκροτήσουν τις βασικές έννοιες και κατηγορίες της μαρξικής φιλοσοφίας και πολιτικής οικονομίας. Στο έργο αυτό έννοιες όπως "καταμερισμός της εργασίας", "ανταγωνισμός", "μηχανές" και πάνω απ' όλα "αξία" (με τα κατηγορήματά της) αποτελούν πλέον αντικεί...
Διαβάστε περισσότερα...

Αρχές της μη-φιλοσοφίας
Η μη-φιλοσοφία απαιτούσε κάτι περισσότερο από σχεδιάσματα, κάτι λιγότερο από την πραγμάτωση ενός συστήματος: απαιτούσε μια πραγματεία για τη μέθοδο. Οι ανά χείρας Αρχές παρουσιάζουν τα βασικά αξιώματα, τις πράξεις και τους στόχους αυτής της μεθόδου. Ολοκληρώνουν και συστηματοποιούν τις προηγούμενες απόπειρες αυτού του τρόπου σκέψης. Εκθέτουν τις περιοχές τελικής δικαιοδοσίας της, διευκρινίζουν κάποιες από τις ασάφειές της και ολοκληρώνουν τη συναρμογή των στοιχείων της. Ως μη-επιστημολογία ή ενοποιημένη θεωρία της σκέψης, η μη-φιλοσοφία συ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η σκέψη μέσα σε έναν κακό κόσμο
Είναι δυνατόν να υπάρξει αμιγής τέχνη, φιλοσοφία, και θεωρία μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο ανισότητες και αδικίες; Τι σημασία έχει η γνώση αν γίνεται αυτοσκοπός και δεν έχει μιαν απελευθερωτική συνέπεια; Είναι δυνατόν να υπάρξει μια τέχνη που δεν είναι στρατευμένη; Η ουδετερότητα ή ο ωφελιμισμός της πνευματικής δραστηριότητας εξαρτάται μόνο από τις προθέσεις του δημιουργού της; Μπορεί ένα ρατσιστικό έργο να έχει κάποια αξία; Ακόμη κι όταν στρατεύεται ένας διανοούμενος σημαίνει ότι η αλήθεια που πρεσβεύει υποτάσσεται στις απαιτήσεις όσων υπερασ...
Διαβάστε περισσότερα...

Σωκράτης
Το μεγαλείο του Σωκράτη δεν συνίσταται μόνο στο μεγαλείο της σκέψης του και σε εκείνο των μαθητών του, που ο ίδιος με τον τρόπο του υποδαύλισε, προκειμένου να βγει στην επιφάνεια, αλλά επίσης και στην αξία της προσωπικότητάς του. Ως προς την ευγένεια του χαρακτήρα του έχουμε μάρτυρά μας τον Πλάτωνα, ο οποίος αποκαλεί τον δάσκαλό του -με ένα αίσθημα βαθύτατου σεβασμού- τον καλύτερο, τον πιο σοφό, τον πιο δίκαιο άνθρωπο του καιρού του. Ακόμη και από τις ελάχιστες λεπτομέρειες που οι βιογράφοι του διέσωσαν και μας μετέφεραν διαφαίνονται η καλ...
Διαβάστε περισσότερα...

Νοοσοφία
Η Νοοσοφία είναι σίγουρα ένα βιβλίο από εκείνα που στοχοποιούνται ως αιρετικά. Η Νοοσοφική θεωρία του Νίκου Καρβέλα συγκρούεται απροκάλυπτα με τις υπερδυνάμεις του κατεστημένου, προτείνοντας έναν ολωσδιόλου καινούργιο τρόπο ζωής. Ένα τρόπο ζωής βασισμένο στην αρμονική συνύπαρξη των λειτουργιών του εγκεφάλου και μιας γλώσσας απαλλαγμένης από όλες τις πατροπαράδοτες ηθικές ιώσεις. Ο κόσμος αυτός δεν είναι γυάλινος, αλλά είναι σίγουρα εύθραυστος. Απλά κανείς έως τώρα δεν του πέταξε ποτέ μία πέτρα. Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχουν πέτρες. Υπά...
Διαβάστε περισσότερα...

Περί έρωτος
Ο Έρωτας ως θεός και ο έρωτας ως το κατ' εξοχήν ανθρώπινο συναίσθημα που προκαλείται από αυτόν τον μάγο θεό, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας συζήτησης με εκλεκτούς συνδαιτυμόνες στα πλαίσια ενός εορταστικού συμποσίου που, μέσω της γραφίδας του Πλάτωνα, κατέστη το vade mecum των ανά τον κόσμο ερωτευμένων, και όχι μόνον αυτών. Η αναζήτηση του ωραίου όχι μόνο στο σώμα αλλά και στην ψυχή αποτελεί ανώτερη μορφή έρωτα του συνήθους. Και ακόμη ανώτερη μορφή έρωτα είναι ο έρωτας της ωραιότητας της γνώσης, με απώτερη αναβαθμίδα τη γνώση του ωραίου αυτο...
Διαβάστε περισσότερα...

Δεοντοκρατική, ωφελιμιστική, θεολογική συζήτηση για τη δωρεά οργάνων
Η μεταμόσχευση οργάνων είναι η μόνη θεραπεία που σώζει τη ζωή ατόμων με τελικό στάδιο ανεπάρκειας ζωτικών οργάνων. Η παρούσα μελέτη είναι μια συζήτηση αναφορικά με τη δωρεά οργάνων υπό το πρίσμα των δεοντοκρατικών, ωφελιμιστικών και θεολογικών προσεγγίσεων, από την οποία αναδύεται φως πολλών εννοιών. Η αυτονομία του ατόμου, η ελευθερία της βούλησης, η αξιοπρέπεια του ηθικού προσώπου, η προοπτική να αντιμετωπίζεται ο άνθρωπος πάντα ταυτόχρονα ως σκοπός και ποτέ μόνο ως μέσο, το καθήκον της βουλητικής δύναμης, το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η μη αναπαραστατική οντολογία του Γοργία ως ατοπία και ως φαρμακεία
Είναι ο Γοργίας ένας στοχαστής ικανός να προξενεί ναυτία, όπως με τόση έμφαση ισχυριζόταν ο E.R. Dodds; Είναι ο Γοργίας ένας στοχαστής μηδενικής αξίας, όπως βεβαίωνε ο J.M. Robinson; Ανήκει ο Γοργίας στην χορεία εκείνων των στοχαστών, των σοφιστών, οι οποίοι, επειδή θεμελίωσαν την κριτική σκέψη, οδηγούν τον άνθρωπο σε μια επικίνδυνη ελευθερία, είναι δηλαδή ένας στοχαστής επικίνδυνος, όπως διακήρυσσε ο Κωνσταντίνος Τσάτσος; Η παρούσα μελέτη για τον Γοργία φιλοδοξεί να αποτελέσει μια απαρχή, ένα ξεκίνημα, μία πρώτη ερευνητική προσπάθεια αντ...
Διαβάστε περισσότερα...

Το γέλιο
Για να καταλάβουμε το γέλιο, πρέπει να το τοποθετήσουμε στο φυσικό του περιβάλλον, που είναι η κοινωνία· κυρίως πρέπει να ορίσουμε τη χρήσιμη λειτουργία του, που είναι κοινωνική λειτουργία. Τέτοια θα είναι, ας το πούμε από τώρα, η κατευθυντήρια ιδέα όλων των ερευνών μας. Το γέλιο οφείλει να ανταποκρίνεται σε ορισμένες απαιτήσεις της συμβίωσης των ανθρώπων. Το γέλιο οφείλει να έχει κοινωνική σημασία. Φαίνεται πως το κωμικό θα γεννηθεί, όταν άνθρωποι που αποτελούν ομάδα εστιάσουν την προσοχή τους σε έναν απ' αυτούς, σιγάσουν την ευαισθησία τ...
Διαβάστε περισσότερα...