ΙΣΤΟΡΙΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ - ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ > ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
Αυτή η κλασική περιγραφή παρουσιάζει τον οδυνηρό κλονισμό που προκάλεσε στη δυτική χριστιανοσύνη η άλωση της Κωνσταντινούπολης, το Μάιο του 1453, μετά από πολιορκία μερικών εβδομάδων. Οι εκκλήσεις της πόλης είχαν αγνοηθεί και η βοήθεια που είχε σταλεί στη διάρκεια αυτής της κρίσης ήταν αμελητέα. Στους Τούρκους η νίκη δεν προσέφερε μόνο μια νέα αυτοκρατορική πρωτεύουσα, αλλά και εξασφάλισε ότι η αυτοκρατορία τους θα είχε διάρκεια. Για τους Έλληνες, η κατάκτηση σήμανε το τέλος του βυζαντινού πολιτισμού και οδήγησε στην ομαδική αποχώρηση των ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (330-641)
Η ιστορία και ο πολιτισμός που μελετώνται στον ανά χείρας τόμο αντιστοιχούν στην ιδρυτική περίοδο του "Βυζαντίου", όνομα που έδωσαν οι ουμανιστές στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που έγινε προοδευτικά αυτοκρατορία ελληνική και χριστιανική. Γνωρίζοντας μεγαλύτερη σταθερότητα και μεγαλύτερη ευημερία από τη Δύση, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία δεν έπαψε ποτέ να διεκδικεί τη ρωμαϊκή της κληρονομιά, όπως μαρτυρεί η πολιτική του Ιουστινιανού να επανακτήσει την Αφρική από τους Βανδάλους, την Ιταλία από τους Οστρογότθους και την νό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΤΡΩΓΑΝ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ
Ο Χρήστος Μότσιας στο βιβλίο αυτό καταγράφει τις διατροφικές συνήθειες και τις γαστρονομικές ιδιαιτερότητες των Βυζαντινών με τρόπο γλαφυρό, ενώ παραθέτει και μαρτυρίες από τις πηγές της εποχής προς περαιτέρω τέρψη του αναγνώστη. (. . .) Ο συγγραφέας, τέλος, δεν παραλείπει να αναφερθεί στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που διαμόρφωναν κάθε φορά το διαιτολόγιο των Βυζαντινών. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΥ 11ος - 15ος ΑΙΩΝΑΣ
Το ερέθισμα για τη συγγραφή του βιβλίου αυτού ήταν το ενδιαφέρον μου για δύο θέματα που από καιρό με προβλημάτιζαν: πρώτον ο εξελληνισμός της ανατολικής Μεσογείου στην αρχαιότητα και, δεύτερον, η μακραίωνη αναμέτρηση των δύο κληρονόμων της ημιεξελληνισμένης ανατολικής Μεσογείου - δηλαδή της βυζαντινής κοινωνίας και την κοινωνίας του Ισλάμ. Η παρακμή του βυζαντινού Ελληνισμού και το φαινόμενο του εξισλαμισμού της Μικράς Ασίας από τον 11ο μέχρι του τέλους του 15ου αιώνα εστιάζονται σ' αυτήν την περιοχή και σ' αυτήν την εποχή όπου οι δύο διαδ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΠΑΡΟΙΚΙΑ
Η αποχώρηση των Ελλήνων από την Αίγυπτο συχνά συμπυκνώνεται στον καβαφικό αποχαιρετισμό της Αλεξάνδρειας, ενδύεται με λυρισμό και νοσταλγία για τα «χαμένα μεγαλεία» και συνδέεται με την πολιτική του Νάσερ. Η αποχώρηση, ωστόσο, των Αιγυπτιωτών υπήρξε ένα πολύπλοκο ιστορικό φαινόμενο που εξελίχθηκε σε βάθος δεκαετιών. Η "Ακυβέρνητη παροικία" αναδεικνύει αυτή την πολυπλοκότητα. Το βιβλίο έχει ως αφετηρία το 1937, τη χρονιά δηλαδή που καταργήθηκαν τα αποικιακού τύπου προνόμια που απολάμβαναν οι ξένοι στην Αίγυπτο, και παρακολουθεί την πορεία τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΦΩΚΑ
"Επί βασιλείας του Νικηφόρου οι Ασσύριοι δεν θα μπορέσουν να αντισταθούν στους Έλληνες... Μετά το θάνατο του θα έρθει ένας χειρότερος (φοβάμαι όμως πως χειρότερος δεν γίνεται) και πιο δειλός. Στη βασιλεία του οι Ασσύριοι μοιραία θα υπερισχύσουν και θα κατακτήσουν μέχρι και την Χαλκηδόνα... Ο βασιλιάς των Ελλήνων είναι μαλλιαρός, φοράει χλαμύδα με μακριά μανίκια και γυναικείο μανδύα, είναι ψεύτης, απατεώνας, αδυσώπητος, πονηρή αλεπού, υπερόπτης, ψευδοταπεινόφρων, τσιγκούνης, πλεονέκτης, τρώει σκόρδο, κρεμμύδια και πράσα..." Πιθανόν σκοπός τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΑΡΣΙΜΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
«Την ώρα που οι Τούρκοι μπήκαν στην Αγία Σοφία, δεν είχε τελειώσει ακόμα η θεία λειτουργία. Πήρε τότε βιαστικά ο παπάς τ' άγιο δισκοπότηρο, ανέβηκε στα κατηχούμενα, μπήκε σε μια θύρα και η θύρα έκλεισε αμέσως. Οι Τούρκοι, που τον κυνήγησαν, είδαν να γίνεται άφαντος και βρήκαν, εμπρός στο σημείο που χάθηκε, τοίχο. Προσπάθησαν να τον ρίξουν, μα δεν μπόρεσαν! Έφεραν ύστερα χτίστες, μα κι εκείνοι δεν έκαμαν τίποτα. Κάλεσαν κατόπιν όλους τους χτίστες της Πόλης, έβαλαν τα πάντα εις ενέργειαν για να γκρεμίσουν τον τοίχο εκείνο, αλλά οι κόποι τους...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ
Το ιστορικό έργο του Γεωργίου Ακροπολίτη, η "Χρονική συγγραφή", πραγματεύεται τα γεγονότα από το 1203 ως το 1261. Παρουσιάζει την παλινόρθωση της βυζαντινής αυτοκρατορίας μετά την άλωση από τους Σταυροφόρους, το 1204. Έζησε από κοντά ένα μεγάλο μέρος των γεγονότων και οι σημερινές γνώσεις μας για την εποχή εκείνη βασίζονται κυρίως στη διήγησή του. Ο συγγραφέας σκιαγραφεί με αριστουργηματικό τρόπο τον περίπλοκο συσχετισμό δυνάμεων, μετά την πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, και τους ακατάπαυστους αγώνες που διεξήγαν όλοι εναντίον όλων. Με...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΣΟΥΛΤΑΝΙΚΟ ΧΑΡΕΜΙ
Ο δυτικός κόσμος κατατρύχεται ανέκαθεν από μια αρχαία αλλά κραταιή εμμονή με τη σεξουαλικότητα της ισλαμικής κοινωνίας. Κυρίαρχο σύμβολο στους μύθους που έχει εξυφάνει η Δύση για τη φιληδονία των μουσουλμάνων είναι το χαρέμι. Προκατειλημμένη από τις δικές της μορφές απόλυτης μοναρχίας, η Ευρώπη έπλασε ένα μύθο ανατολίτικης τυραννίας, εντοπίζοντας την πεμπτουσία της στο χαρέμι του σουλτάνου. Το οργιαστικό σεξ έγινε συνώνυμο της φαύλης εξουσίας. Οι Ευρωπαίοι δικαίως είδαν το χαρέμι ως κεντρική αρένα της πολιτικής. Η θεμελιώδης όμως δυναμική ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΟΠΟΛΙΤΕΙΑ
Δύο είναι τα θέματα με τα οποία ασχολείται το βιβλίο αυτό. Το πρώτο, πολύπλευρο και κατά μέγα μέρος αφηγηματικό, είναι η ιστορία των σχέσεων του Βυζαντίου με τους λαούς της Ανατολικής Ευρώπης. Οι σχέσεις αυτές -πολιτικές, διπλωματικές, οικονομικές, εκκλησιαστικές και πολιτισμικές- θα εξεταστούν υπό το πρίσμα της εξωτερικής πολιτικής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αλλά και από την οπτική των λαών της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίοι, είτε με δική τους πρωτοβουλία είτε αντιδρώντας σε κίνητρα δοσμένα από το Βυζάντιο, βρέθηκαν στην τροχιά του. Το δ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΧΑΗΛ ΨΕΛΛΟΣ
Ο ρήτορας και φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός (Κωνσταντινούπολη, 1018-1078) είναι μια εμβληματική προσωπικότητα στην ιστορία της λόγιας βυζαντινής λογοτεχνίας και ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους Έλληνες συγγραφείς του Μεσαίωνα. Η άπήχησή του δεν είναι τυχαία. Έγραψε σχεδόν για τα πάντα, καλλιεργώντας περίπου όλα τα βυζαντινά λογοτεχνικά είδη και παρέχοντάς μας όχι απλώς μια μοναδική ματιά στο Βυζάντιο του ενδέκατου αιώνα, αλλά και μια πολυτυπία προσωπογραφιών που ακροβατούν ανάμεσα στην εξιδανίκευση, την ειρωνεία και την ευαισθησία. Η μορφή που...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ
ΕΦΟΔΙΟ ΖΩΗΣ η "έξωθεν", η αρχαία παιδεία που τα οφέλη της μένουν απόκτημα "ες αεί", χαρακτηρίζει, μαζί με τη νομοθετική ρωμαϊκή εμβρίθεια και βέβαια τον χριστιανισμό, τον πολιτισμό της Ευρώπης ως τις μέρες μας, για να θυμηθούμε και πάλι τον ορισμό του Ευρωπαίου από τον Paul Valery. Η αναφορά του κειμένου αυτού στα πολιτισμικά θεμέλια της Ευρώπης προδικάζει ίσως την αναγέννηση της γηραιάς ηπείρου, που έπαψε τώρα να μονοπωλεί την παγκόσμια ιστορία. Το μάθημα της τριλογίας που σχημάτισαν Αθήνα, Ρώμη και Ιερουσαλήμ δεν πρέπει να είναι όραμα νο...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
Φτωχός ιππότης από την Αμιένη, ο Ροβέρτος του Κλαρί μας παρουσιάζει την δική του οπτική γωνία πάνω στα σημαντικά γεγονότα που οδήγησαν την Δ' Σταυροφορία στην Κωνσταντινούπολη, άλλαξαν τον χάρτη και τους συσχετισμούς δυνάμεων στην περιοχή των Βαλκανίων και επηρέασαν άμεσα τη χώρα μας, με την επιβολή της Φραγκοκρατίας και τις απαρχές της ιδεολογίας και σκέψεις του νεώτερου Ελληνισμού. Το έργο του, γραμμένο με διαφορετικά κίνητρα και στόχους από την άλλη σημαντική διήγηση των γεγονότων αυτών από την πλευρά του δυτικού ανθρώπου της εποχής, το...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΚΟΤΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΔΡΑΚΟ
Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια κοινωνιολογική- ιστορική μελέτη πάνω στο φαινόμενο της αγιότητας σε ένα θέμα δηλαδή, που και στις μέρες μας ακόμη θεωρείται, λίγο ή πολύ, ταμπού. Στην αρχαιότητα ο άνθρωπος κατασκεύασε τη μυθολογία για να οργανώσει μέσα στη φαντασία του τον υπερφυσικό του κόσμο. Εξέχουσα θέση έδωσε στους ημίθεους ήρωες. Ο Ηρακλής, ο Ιάσωνας, ο Θησέας και άλλοι αποτελούν μυθικούς πολεμιστές του Καλού που δοκιμάστηκαν τόσο απέναντι σε αρχετυπικά σύμβολα του Κακού, όπως η λερναία Ύδρα, όσο και απέναντι στους εσωτερικούς τους δαίμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΛΟΓΙΟΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Η μορφή και η διάταξη του βιβλίου αυτού χρειάζεται να διασαφηνιστούν με δύο λόγια. Καταρχήν, αφού περιγράφει μια παιδευτική διαδικασία που κράτησε μια χιλιετία μπορεί να θεωρηθεί ότι μειονεκτεί εξαιτίας της συντομίας του. Σίγουρα θα μπορούσε να είχε γραφεί ένα εκτενέστερο βιβλίο, αλλά αφού είχα συγκεντρώσει υλικό επί είκοσι σχεδόν χρόνια, γνώριζα ότι θα χρειάζονταν πολύ περισσότερα χρόνια για μια εξαντλητική έκθεση, κι αποφάσισα ότι υπήρχαν ορισμένα πλεονεκτήματα για μια σχετικά συνοπτική πραγμάτευση. Το αποτέλεσμα θα είναι πιο ευχάριστο σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 324-1204
Στο τέλος ερευνητικής αναδρομής εννεακοσίων σχεδόν χρόνων βυζαντινής Ιστορίας (324-1204) σκέφθηκα να αφιερώσω έναν τόμο ξεχωριστό στην οργάνωση και λειτουργία του κρατικού μηχανισμού της αυτοκρατορίας, που της επέτρεψε να σταθή και να μεγαλουργήση, αποτρέποντας κάθε είδους εισβολέα από Ανατολή, Βορρά τελικώς και Δύση -Πέρση, Γότθο, Βάνδαλο, Άβαρο, Βούλγαρο, Σλάβο, Άραβα, Νορμανδό- μέχρι το 1204, όταν Βενετοί και Φράγκοι επωφελήθηκαν από τα πλήγματα των Σελτζούκων Τούρκων στην Μικρά Ασία. Την αμιγώς αφηγηματική ύλη θα αναζήτηση ο αναγνώστης...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ (ΕΒΔΟΜΟΣ ΤΟΜΟΣ)
(...) Ο τόμος Ζ', ως εναρκτήριος της «Ιστορίας του Βυζαντινού Ελληνισμού», αρχίζει με εκτενές εισαγωγικό κεφάλαιο, όπου παρουσιάζονται με πυκνότητα και ενάργεια η φυσιογνωμία και τα εξελικτικά στάδια ολόκληρης της ιστορίας του Βυζαντίου από το 324 ώς το 1453 μ.Χ. Στο κεφάλαιο αυτό αναπτύσσονται ειδικότερα τα θέματα: ιστορικός ορισμός και ονόματα, το ιστορικό υπόβαθρο, Βυζάντιο και ελληνισμός, οργανικά συστατικά στοιχεία της κοινωνίας, πολίτευμα και πολιτική φιλοσοφία, σχέσεις πρωτεύουσας και επαρχίας, Βυζάντιο και Βάρβαροι, ο αγώνας για τη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑ ΕΝΑ ΝΕΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Tα πρώτα 61 εκτενή λήμματα ενός νέου βιογραφικού λεξκού του Βυζαντίου, που σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί στα επόμενα χρόνια με συλλογικούς τόμους λημμάτων γραμμένων από εξειδικευμένους ερευνητές κατά εποχές και ιστορικούς επιστημονικούς κλάδους. Εκτός επό την βιογράφηση αυτοκρατόρων, πατριαρχών και άλλων εκκλησιαστικών αξιωματούχων, στρατιωτικών μορφών, σημαντικών διοικητικών παραγόντων και επιφανών ανταπαιτητών του βυζαντινού θρόνου σε όλες τις βυζαντινές ιστορικές περιόδους, το έργο συμπεριλαμβάνει επίσης τις βιογραφίες πολλών κορυφαίων πνε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Δεν είναι περίεργο που οι περισσότεροι σοβαροί ιστορικοί πλέον αποφασίζουν να επικεντρωθούν σε σχετικά σύντομες περιόδους και ίσως και σε περιορισμένες γεωγραφικές περιοχές. Είναι όμως σωστό αυτό για την ιστορία; Κάθε ιστορική περίοδος εξαρτάται απ' αυτά που συνέβησαν πριν απ' αυτήν και η σημασία της εξαρτάται από τα γεγονότα που έπονται. Η ιστορία δεν είναι μια σειρά από λιμνούλες με στάσιμα νερά. Είναι ποταμός που κυλά.» Steven Runciman Το κλασικό έργο "Βυζαντινός Πολιτισμός" (1933) του Steven Runciman, ενός από τους σημαντικότερους βυζ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ελληνική αυτοκρατορία και οι γείτονές της (13ος-15ος αιώνας)
1204, κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους· 1453, από τους Τούρκους. Μεταξύ αυτών των δύο σημαντικών χρονολογιών, ο τρίτος και τελευταίος τόμος του Βυζαντινού κόσμου αφηγείται τη δύση της ελληνικής αυτοκρατορίας αλλά και την ιστορία των γειτόνων της, Σέρβων και Βουλγάρων, καθώς και των Λατίνων, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην επικράτειά της μετά τη Δ’ Σταυροφορία. Ξετυλίγεται εδώ η ιστορία ενός κατακερματισμένου χώρου μέσα από όλα τα στοιχεία που τον συνθέτουν, συμπεριλαμβανομένου του τουρκικού. Βλέπουμε την άλλοτε μεγάλη δύν...
Διαβάστε περισσότερα...