ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Παρουσίαση

Το Ποινικό Δίκαιο είναι μέρος του Δικαίου γενικά. Ως μέρος όμως ευρύτερου συνόλου πρέπει να έχει αναγκαστικά, σύμφωνα με τη λογική, όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του. Ο ορισμός συνεπώς του Ποινικού Δικαίου έχει τη λογική του αφετηρία στον καθορισμό της έννοιας του Δικαίου γενικά.
Δίκαιο είναι, σύμφωνα με τον καθιερωμένο θετικιστικό ορισμό του, το σύνολο των κανόνων, που καθορίζονται ή αναγνωρίζονται από την Πολιτεία και ρυθμίζουν, κυρίως εξαναγκαστικά, με τη συνδρομή δηλαδή της κρατικής δύναμης, τη λειτουργία της κοινωνικής ζωής. Ο θετικιστικός όμως αυτός ορισμός είναι ατελής, γιατί δεν συσχετίζει τους κανόνες του Δικαίου με το σκοπό, που από τη φύση τους πρέπει να επιδιώκουν, δεν τους συνδέει δηλαδή με την αξία της Δικαιοσύνης. Γιατί το Δίκαιο είναι εκείνη η μορφή της πραγματικότητας που έχει ως πρωταρχικό περιεχόμενο την αδιάκοπη προσπάθεια για την πραγμάτωση Δικαιοσύνης. Γι' αυτό το λόγο ο θετικιστικός ορισμός του Δικαίου είναι ευρύτερος απ' ό,τι πρέπει και καλύπτει και εκείνους τους κανόνες που επιβάλλονται σε μια κοινωνία από σφετεριστές της εξουσίας για να δεσμεύσουν μόνο τους άλλους και όχι και τους ίδιους. Καλύπτει δηλαδή ο ορισμός αυτός και χαρακτηρίζει σαν «Δίκαιο» και τους κανόνες εκείνους που δεν είναι τίποτε άλλο παρά αυθαίρετες προσταγές του ισχυρού και που γι' αυτό δεν μπορεί να είναι Δίκαιο. Γιατί το Δίκαιο και η αυθαιρεσία είναι λογικά δύο αντίθετες έννοιες και το απλούστερο και βασικότερο κριτήριο για τη διάκρισή τους συνίσταται ακριβώς σ' αυτό: Οι προσταγές της αυθαιρεσίας δεσμεύουν μόνο τους άλλους, όσους υπάγονται στην εξουσία της και όχι και το φορέα της, ενώ οι κανόνες του Δικαίου αποτελούν μια αντικειμενική τάξη που δεσμεύει με τον ίδιο τρόπο και τον ίδιο βαθμό όλα τα μέλη μιας κοινωνίας αδιάκριτα. [...] (Από την έκδοση)

Περιεχόμενα

ΜΕΡΟΣ 1ο. Έννοια και κοινωνική λειτουργία του Ποινικού Δικαίου
ΤΜΗΜΑ Α. Η έννοια του Ποινικού Δικαίου και η θέση του στο όλο σύστημα του Δικαίου
Ορισμός του Ποινικού Δικαίου
Η ιδιομορφία του Ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου
Η θέση του Ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου στο λογικό μηχανισμό του Δικαίου
Η διαίρεση των κανόνων του Ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου
Παράρτημα: Σύντομη επισκόπηση της ιστορικής εξέλιξης του νεώτερου Ελληνικού Ποινικού Δικαίου
ΤΜΗΜΑ Β. Η κοινωνική λειτουργία του ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου
Η διπλή κοινωνική λειτουργία του Ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου
1. Η προστατευτική των έννομων αγαθών λειτουργία του Ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου
Η βασική επιλογή: "Ποινικό Δίκαιο εγκληματικής πράξης" ή "Ποινικό Δίκαιο επικίνδυνης προσωπικότητας"
Τα προστατευόμενα έννομα αγαθά
Οι σκοποί της ποινής
Συνοπτικά: Οι σχολές του Ποινικού Δικαίου στο πλαίσιο της γενικότερης κίνησης των ιδεών
Το σύστημα της ποινικής μεταχείρισης του Ποινικού μας Κώδικα
2. Η εξασφαλιστική του ατόμου λειτουργία του Ποινικού Δικαίου
Η σημασία της αρχής "κανένα έγκλημα καμιά ποινή χωρίς νόμο"
Τα περιοριστικά πλαίσια στη διαμόρφωση των ποινικών κανόνων
Τα περιοριστικά πλαίσια στην ερμηνεία των ποινικών νόμων
Τα περιοριστικά πλαίσια στη χρονική ισχύ των ποινικών νόμων
3. Ο χώρος της κοινωνικής λειτουργίας του Ποινικού Δικαίου
Γενικά: Τα τοπικά όρια εφαρμογής των ποινικών νόμων
Ειδικά: Τα τοπικά όρια εφαρμογής των ελληνικών ποινικών νόμων
ΜΕΡΟΣ 2ο: Το έγκλημα
ΤΜΗΜΑ Α. Τα γενικά στοιχεία του εγκλήματος
1. Έννοια του εγκλήματος και διαίρεση των εγκλημάτων
Ορισμός και στοιχεία του εγκλήματος
Η γενική θεωρία του εγκλήματος
Η ποινική υπόσταση του εγκλήματος
Διακρίσεις των εγκλημάτων
2. Το έγκλημα ως πράξη
Η έννοια της πράξης
Η συμπεριφορά ως ενέργεια και ως παράλειψη
Η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ συμπεριφοράς και αποτελέσματος
Τόπος και χρόνος τέλεσης της πράξης
3. Το έγκλημα ως άδικη πράξη
Η έννοια του αδίκου
Η άμυνα
Η κατάσταση ανάγκης που αποκλείει το άδικο
Η σύγκρουση καθηκόντων
Η προσταγή
Η συναίνεση του παθόντος
Το "κοινωνικά πρόσφορο" της πράξης
Η "επιτρεπτή διακινδύνευση"
Η επιτρεπτή ιατρική επέμβαση
Η επιτρεπτή άμβλωση
Ο επιτρεπτός σωφρονισμός ανηλίκων
Άλλοι ειδικοί λόγοι αποκλεισμού του άδικου που προβλέπονται στον Ποινικό Κώδικα
4. Το έγκλημα ως καταλογιστή πράξη
Έννοια και αξιολογική φύση του καταλογισμού
Το τυπικό και ουσιαστικό περιεχόμενο του καταλογισμού
Η δικαιολογητική βάση του καταλογισμού ως μομφής
Τα στοιχεία του καταλογισμού
Η "ικανότητα για καταλογισμό" ως το πρώτο στοιχείο του
Ειδικά: Η "actio libera in causa" ή αλλιώς η "υπαίτια διατάραξη της συνείδησης"
Η "υπαιτιότητα" ως το δεύτερο στοιχείο του καταλογισμού
Ειδικά: Ο δόλος
Ειδικά: Η αμέλεια
Ειδικά: Η "πραγματική πλάνη"
Η "συνείδηση του άδικου" και η "ασύγγνωστη άγνοιά" του ως το τρίτο στοιχείο του καταλογισμού
Ειδικά: Η "νομική πλάνη"
Η "ανθρώπινη δυνατότητα για συμμόρφωση" ως το τέταρτο στοιχείο του καταλογισμού
Ειδικά: Η κατάσταση ανάγκης που αποκλείει τον καταλογισμό
Ειδικά: Η υπέρβαση των ορίων της άμυνας και της κατάστασης ανάγκης, καθώς και η εσφαλμένη λύση μιας σύγκρουσης καθηκόντων από φόβο ή ταραχή
Ειδικά: Η νομιζόμενη κατάσταση ανάγκης του άρθρου 32 Π.Κ.
Ειδικά: Στα εγκλήματα εξ αμελείας η ηθική αδυναμία καταβολής της προσήκουσας προσοχής
Ειδικά: Το ηθικό αδιέξοδο εξαιτίας μιας σύγκρουσης καθηκόντων
5. Το έγκλημα ως τιμωρητή πράξη
Η απειλή ποινής ως στοιχείο της έννοιας του εγκλήματος
Οι λόγοι που αποκλείουν το τιμωρητό της πράξης
Ειδικά: Η έμπρακτη μετάνοια
Ειδικά: Η παραγραφή
Ειδικά: Η έγκληση και η παραίτηση απ' αυτή
Ειδικά: Η αμνηστία
ΤΜΗΜΑ Β. Οι ειδικές εμφανίσεις του εγκλήματος
1. Η απόπειρα εγκλήματος
Η έννοια και το τιμωρητό της απόπειρας
Ο λόγος του αξιόποινου της απόπειρας
Τα στοιχεία της απόπειρας αναλυτικότερα
Η εκούσια υπαναχώρηση από την απόπειρα
2. Η συμμετοχή στο έγκλημα
Η έννοια και οι μορφές της συμμετοχής
Η αυτουργία
Η συναυτουργία [...]
3. Η συρροή εγκλημάτων