ΙΔΡΥΜΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Ο μυητικός χαρακτήρας των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, και ειδικά της παραλογής, είναι ένα ευρύ και γενικευμένο φαινόμενο. Η παρούσα μελέτη ασχολείται με τα τραγούδια που κατεξοχήν είναι μυητικής φύσεως, στα οποία συναντάμε ίχνη κύριων μυητικών μύθων, όπως του μύθου της πάλης με το τέρας, του μύθου της ηρωικής και καταρχήν νικηφόρας πάλης με πολυάριθμους εχθρούς, του πολεμικού μένους, της κατάποσης από το τέρας και του συγγενικού θέματος του καταποντισμού στη θάλασσα, ή των μύθων που αναφέρονται στην εφηβική και στη γαμήλια μύηση, στις ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΜΗΡΟΣ: ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Όποιος διαβάζει με προσοχή την Οδύσσεια αισθάνεται τη μεγάλη απόσταση χώρου και χρόνου από το κείμενό της. Παρά ταύτα, σιγά σιγά αναδύεται η συναίσθηση ότι το ποίημα, ταξιδεύοντας, έρχεται και φεύγει, πλησιάζει και απομακρύνεται, χαμογελώντας άλλοτε με συμπάθεια και άλλοτε με ειρωνεία. Το σημαντικότερο μεταφραστικό πρόβλημα στην προκειμένη περίπτωση έχει να κάνει με τη μεταρρύθμιση του πρωτότυπου ρυθμού, που είναι συνάμα σταθερός και εναλλασσόμενος. Η σταθερότητα επιβάλλεται από τη συνέχεια της επικής αφήγησης, μετρημένης σε δαχτυλικό εξάμ...
Διαβάστε περισσότερα...

Εισαγωγή στη Μορφολογία
Το παρόν βιβλίο απευθύνεται πρωτίστως σε φοιτητές και φοιτήτριες γλωσσολογίας που επιθυμούν να λάβουν είτε εισαγωγικές είτε πιο εξειδικευμένες γνώσεις για το επιστημονικό πεδίο της μορφολογίας, αλλά και για τα διεπιστημονικά πεδία της λεξικής και μορφολογικής κατάκτησης. Επίσης, θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο εγχειρίδιο για εκπαιδευτικούς που ενδιαφέρονται για πτυχές της μορφολογίας της ελληνικής παρουσιασμένες από μια πιο σύγχρονη οπτική. Παρόλο που η ανάγνωση του βιβλίου δεν προϋποθέτει εξειδικευμένη πρότερη γνώση μορφολογικών εννοιών...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
«Με ανάμεικτα αισθήματα υπερηφάνειας και δέους το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) παραδίδει στον ελληνικό λαό το "Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής", της γλώσσας που διαμορφώθηκε στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας μας και χρησιμοποιείται σήμερα από την πλειονότητα των ομιλητών και συγγραφέων της Ελληνικής στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πρόκειται για λεξικό στο οποίο θα ανατρέξει όποιος αγαπά τη νεοελληνική γλώσσα και επιθυμεί να τη γνωρίσει καλύτερα ή να τη χειριστεί αποτελεσματικότερα. Για λεξικό, δηλαδή, από ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΙΜΙΑΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ
Η χρήση παροιμιών και παροιμιακών φράσεων είναι ευρύτατη σε διάφορες γλώσσες, μια και αποτελούν έκφραση της πατροπαράδοτης λαϊκής σοφίας ενός κοινωνικού συνόλου. Η ελληνική αρχαιότητα δεν αποτελεί εξαίρεση: Οι παροιμίες χρησιμοποιήθηκαν ήδη από την αρχαϊκή εποχή, μελετήθηκαν κατά την κλασική και την ελληνιστική περίοδο, και συγκεντρώθηκαν σε συλλογές κατά την ύστερη αρχαιότητα και κατά τη βυζαντινή περίοδο. Στον τόμο αυτό γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν θεματικά οι αρχαίες ελληνικές παροιμίες (τουλάχιστον όσες έχουν συμπεριληφθεί στις ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Το έκτο εγχειρίδιο της σειράς "Αρχαιογνωσία και αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση" τιτλοφορείται Ελληνική αρχαιότητα με υπότιτλο το τρίπτυχο: Πόλεμος - πολιτική - πολιτισμός. Τίτλος και υπότιτλος παραπέμπουν στο πολύτροπο και ατίθασο κεφάλαιο της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, ασκώντας επιλεκτική μέθοδο, η οποία δικαιώνει τον πειραματικό χαρακτήρα του εγχειριδίου, καθιστώντας τη σχολική του χρήση ωφέλιμη και ερεθιστική για διδάσκοντες και μαθητές. Στο συνεργατικό αυτό πόνημα συστήνεται η ελληνική αρχαιότητα από τον 8ο προχριστιανικό αιώνα έως...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΘΑΝΑΤΙΚΟΝ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ
Το έμμετρο "Θανατικόν της Ρόδου" του Εμμανουήλ/Μανόλη Λιμενίτη (γνωστού παλιότερα ως Γεωργηλλά) αναφέρεται στην επιδημία πανούκλας που ξέσπασε στην ιπποτοκρατούμενη πόλη της Ρόδου τον Οκτώβριο του 1498. Ακολουθώντας μια παραδοσιακή χριστιανική κοσμοθεωρία που αποδίδει τις φυσικές και άλλες καταστροφές στις αμαρτίες των ανθρώπων, κυρίως στον ελεύθερο ερωτισμό, στα τυχερά παιχνίδια και στην απληστία, ο ποιητής παρουσιάζει την επιδημία ως δίκαιη θεία τιμωρία. Το ποίημα διαθέτει και στοιχεία "ιστορικού θρήνου", που γίνεται λυρικότερος με τη χρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Σήμερα έχουμε τη χαρά να παραδώσουμε στον Έλληνα εκπαιδευτικό και στα ελληνόπουλα τη Γραμματική τους, ένα έργο μελέτης, μόχθου αλλά και αγάπης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο καθηγητής και ο διδάσκαλος, θεμελιώνοντας τη γλωσσική διδασκαλία τους στο βιβλίο αυτό, με το ζήλο που τους διακρίνει, θα δώσουν αρτιότερη γλωσσική παιδεία στους μαθητές τους. Και είμαστε βέβαιοι ότι ο μαθητής του Δημοτικού και του Γυμνασίου μας θα δεχτεί τη Γραμματική του ως βασικό βοήθημα για τη γλωσσική του κατάρτιση και θα την έχει χρήσιμο σύμβουλο και ευεργετικό σύντ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ
Η ιστορική συγκυρία ανέδειξε τον Φόρη ως έναν από τους πρωταγωνιστές στην τελευταία περίοδο του δημοτικιστικού κινήματος, την εποχή της θεσμοθέτησης της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του κράτους το 1976 καθώς και της ολοκλήρωσης της μεταρρύθμισης με την καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος το 1982. Οι γνώσεις του και η προσήλωσή του στα διδάγματα του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, συνδυασμένες με τη μαχητικότητα και τον ενθουσιασμό του, είχαν ως αποτέλεσμα τη συγγραφή δεκάδων άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά, από τα οποία στον παρόντα τόμο συγκε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΛΩΣΣΑ - ΓΕΝΟΣ - ΦΥΛΟ
Στόχος της παρούσας έκδοσης είναι η καταγραφή του προβληματισμού για θέματα γλώσσας και φύλου σε σχέση με την ελληνική -που αν και περιορισμένος παρ' όλα αυτά υπάρχει- και η αποτροπή μιας ενδεχόμενης παραγραφής των ζητημάτων που συνεπάγεται στην ελληνική κοινή γνώμη. Σημείο εκκίνησης στο εγχείρημα αυτό αποτελεί το κοινωνικό πρόβλημα, δηλαδή ο κοινωνικός σεξισμός σε βάρος των γυναικών που και σήμερα ακόμη (συν)καθορίζει την ελληνική πραγματικότητα. Αυτό δε συνιστά φυσικά "γυναικείο" ζήτημα, αλλά ένα ζήτημα σχέσεων, σχέσεων εξουσίας ανάμεσα ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ
Το εγχειρίδιο Η Ρώμη και ο κόσμος της αναπληρώνει ένα κενό της σχολικής Αρχαιογνωσίας, η οποία, χρόνια τώρα, επιμένει στην απόλυτη ελληνική κυριότητά της, απωθώντας με αστόχαστη υπεροψία το μερίδιο των Ρωμαίων στη συγκρότηση και στην παράδοση της κλασικής παιδείας, που αναγνωρίστηκε θεμέλιος λίθος των ανθρωπιστικών σπουδών και του ανθρωπισμού στον λεγόμενο δυτικό κόσμο - και όχι μόνον. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Ακούγεται συχνά, και είναι σωστή, η άποψη ότι για τους μεγάλους συγγραφείς της αρχαιότητας κάθε γενιά δημιουργεί τη δική της μετάφραση. Είναι όμως εξίσου σωστό πως ορισμένες μεταφράσεις, καταξιωμένες για την πιστότητα, την ποιότητα και το ήθος τους, γίνονται με τη σειρά τους κλασικά κείμενα. Τέτοια έργα με διαχρονική αξία είναι αναντίρρητα και οι μεταφράσεις της Ιλιάδας και της Οδύσσειας που σμίλεψαν ο Ν. Καζαντζάκης και ο Ι. Κακριδής, σπουδαία μνημεία νεοελληνικού λόγου που κέρδισαν την εκτίμηση των φιλολόγων και την αγάπη των αναγνωστών ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΙΑ ΞΕΝΟΥΣ
Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε για πρώτη φορά σε πολυγραφημένη μορφή το 1973 για να εξυπηρετήσει κυρίως τις διδακτικές ανάγκες του Σχολείου Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αφού δοκιμάστηκε για εννιά χρόνια στο Σχολείο, τυπώθηκε για πρώτη φορά το 1982. Από τότε επανεκδόθηκε για πρώτη φορά σε χιλιάδες αντίτυπα με πολλές διορθώσεις, βελτιώσεις και αλλαγές. Περιλαμβάνει 38 μαθήματα με τις ανάλογες ασκήσεις, γραμματική και πλήρες λεξιλόγιο στα ελληνικά, αγγλικά, και ρωσικά. Εδώ και πολλά χρόνια χρησιμοποιείται για ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
Αβγό ή αυγό; τρένο ή τραίνο; αγόρι ή αγώρι; Παρόμοια ερωτήματα βρίσκουν τις απαντήσεις τους στις σελίδες αυτού του βιβλίου, το οποίο λειτουργεί ως Ορθογραφικός Οδηγός, καθώς εξετάζει τις σχέσεις της νεοελληνικής γραφής με καθένα από τα βασικά επίπεδα ανάλυσης της γλώσσας (φωνολογία, μορφολογία, σημασιολογία / λεξικολογία, σύνταξη). Ειδικά κεφάλαια αφιερώνονται στον τρόπο γραφής των κύριων ονομάτων, στην παράσταση του τόνου και στη χρήση κεφαλαίου αρκτικού γράμματος. Το βιβλίο, όμως, δεν εξαντλείται σε αυτό τον καθαρά χρηστικό χαρακτήρα. Δι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
Φιλοσοφία για γυμνασιακούς μαθητές, δεν πάει πολύ; Οπότε το συγκεκριμένο εγχείρημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ουτοπικό και απρόσιτο. Η επιφύλαξη ωστόσο ισχύει μόνον αν μείνουμε καθηλωμένοι στη βολική προκατάληψη ότι η γυμνασιακή ηλικία δεν είναι έτοιμη ακόμη να υποδεχτεί στοιχεία φιλοσοφικού στοχασμού και βίου. Μίζερη γνώμη που αντιστρέφεται, αν λάβουμε υπόψη τις οριακές απορίες για τον κόσμο και τον άνθρωπο, που βασανίζουν τους εφήβους. Αυτή τη στοχαστική αγωνία της εφηβικής ηλικίας έρχεται να καλύψει το προκείμενο εγχειρίδιο, και το κα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ
Ακούγεται συχνά, και είναι σωστή, η άποψη ότι για τους μεγάλους συγγραφείς της αρχαιότητας κάθε γενιά δημιουργεί τη δική της μετάφραση. Είναι όμως εξίσου σωστό πως ορισμένες μεταφράσεις, καταξιωμένες για την πιστότητα, την ποιότητα και το ήθος τους, γίνονται με τη σειρά τους κλασικά κείμενα. Τέτοια έργα με διαχρονική αξία είναι αναντίρρητα και οι μεταφράσεις της Ιλιάδας και της Οδύσσειας που σμίλεψαν ο Ν. Καζαντζάκης και ο Ι. Κακριδής, σπουδαία μνημεία νεοελληνικού λόγου που κέρδισαν την εκτίμηση των φιλολόγων και την αγάπη των αναγνωστών ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ ΚΑΙ ΧΡΥΣΟΡΡΟΗ
Γραμμένο μάλλον από ένα μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας των Παλαιολόγων στα τέλη του 13ου ή στις αρχές του 14ου αιώνα, το έμμετρο ερωτικό-περιπετειώδες μυθιστόρημα ή μυθιστορία Καλλίμαχος και Χρυσορρόη σώζεται σε ένα μόνο χειρόγραφο του 16ου αι., που φαίνεται να προέρχεται από την Κρήτη. Αν και δεν γνώρισε ίσως τη διάδοση καναδυό άλλων παρόμοιων υστερομεσαιωνικών έργων, το έργο προξένησε κάποια εντύπωση στην εποχή της σύνθεσής του. Ο λόγιος Μανουήλ Φιλής αφιέρωσε μάλιστα ένα ολόκληρο ποίημα στον συγγραφέα του, ερμηνεύοντας την ιστορία...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ
Η μορφή αυτού του βιβλίου υπαγορεύτηκε από τη λογική ότι θα ήταν χρήσιμη μια έκδοση η οποία θα περιείχε έναν ικανό αριθμό παραμυθιών αντιπροσωπευτικών της νεοελληνικής παραμυθικής τέχνης (όσο είναι δυνατό να επιτευχθεί ένας τέτοιος στόχος), παράλληλα με μια εισαγωγή στο παραμύθι και στην παραμυθολόγια (. . . ) Ο αναγνώστης ενδεχομένως να αναρωτηθεί αν ο αριθμός παραμυθιών που περιλαμβάνονται στην έκδοση μας είναι επαρκής για να δοθεί η εικόνα του ελληνικού παραμυθολογίου. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι διαθέτουμε έναν τεράστιο αριθμό καταγεγραμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Η σύνταξη ενός ετυμολογικού λεξικού της ελληνικής γλώσσας είναι ένα εγχείρημα ιδιαίτερα δυσχερές. Αυτό βέβαια δεν λειτούργησε αποτρεπτικά για τον Hjalmar Frisk, του οποίου το Griechisches etymologisches Worterbuch (Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής), ένα έργο τόσο ευπρόσδεκτο από το κοινό, συνεχίζει μια επιτυχημένη πορεία. Όταν ανέλαβα να γράψω το έργο που παρουσιάζω σήμερα, γνώριζα ότι η εργασία του προκατόχου μου θα μου πρόσφερε σημαντική βοήθεια, είχα όμως και τον φόβο μήπως το βιβλίο μου κατέληγε να μην είναι τίποτε άλλο παρά μια απλή ε...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ο λόγος των ελληνικών μέσων ενημέρωσης, πολλαπλασιασμένος αντίλαλος των διεθνών πρακτορείων ειδήσεων ή αυθεντικό προϊόν της εγχώριας κοινότητας των επαγγελματιών δημοσιογράφων και των συνεργατών αρθρογράφων που εκλαϊκεύουν τον λόγο των επιστημών, της τεχνολογίας και της θεωρητικής κριτικής, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μιαν αχαρτογράφητη επικράτεια. Εξίσου άγνωστος, ως προς το ιστορικό του διάνυσμα και τη γλωσσική/ειδολογική του σύσταση, είναι και ο πρωτεϊκός λόγος της μαζικής επικοινωνίας (διαφήμιση, ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικές σειρές, κόμικς κ....
Διαβάστε περισσότερα...