ΠΟΡΕΙΑ

ΤΟ ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ
(. . .) Ο Ελύτης επιτυγχάνει στο «Άξιον Εστί» μία σύνθεση, με όλο το πολυσήμαντο περιεχόμενο του όρου. Δεν προσφέρει απλώς έναν ασπόνδυλο οργανισμό, με συνδετικό στοιχείο μία ατμόσφαιρα ή μία αισθητική αντίληψη, ή μία ψυχική εμπειρία ή, έστω, ένα προσωπικό ύφος, ποιητικές δηλ. εντυπώσεις κάτω από έναν ενοποιό τίτλο. Το «Άξιον Εστί» έχει την κράση μιας λειτουργίας, που τα επί μέρους της τμήματα είναι δυνατό να διακριθούν, δεν είναι όμως δυνατό να αξιολογηθούν χωρίς τον γνώμονα του συνόλου. Το «Άξιον Εστί» αποφάσκει τον κριτικό κατακερματισμ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ
Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός (περίπου 1730-1830) υπήρξε ένα κίνημα αποφασιστικό για τη διαμόρφωση της νεοελληνικής παιδείας. Μολονότι κατά την περίοδο αυτή δεν εμφανίστηκαν πολλοί εξειδικευμένοι παιδαγωγοί, οι οποίοι να ασχολήθηκαν αποκλειστικά με τα προβλήματα της αγωγής και της μόρφωσης, εντούτοις υπήρξαν επιφανείς λόγιοι και διδάσκαλοι, που συμπεριέλαβαν στα ενδιαφέροντά τους παιδαγωγικούς προβληματισμούς και στα συγγράμματά τους έθιξαν παιδαγωγικά ζητήματα. Μερικοί μάλιστα έγραψαν ειδικές παιδαγωγικές πραγματείες και εγχειρίδια. Σε κάθε ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί το πρώτο μάθημα με το οποίο άρχισα τις παραδόσεις μου στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης έγιναν βεβαίως κάποιες προσθήκες, αναπτύξεις και βελτιώσεις, ενώ προστέθηκαν λίγες υποσημειώσεις και μια σχετικά εκτενής βιβλιογραφία - υπόδειγμα και αφετηρία μάλλον για παραπέρα μελέτη, όσων θα είχαν τη διάθεση να το κάμουν - στοιχεία δηλαδή μη αναγνώσιμα ή ανακοινώσιμα στην προφορική μορφή του κειμένου. Ό, τι ακολουθεί δεν έχει, και δεν φιλοδοξεί να έχει, χαρακτήρα Εισαγωγής στη ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΝΤΙΝΟΜΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ
«Η κυρία Χρυσικοπούλου, αποφάσισε να συνθέσει τις αντιθετικές απόψεις για τον Καραγκιόζη σ' ένα διαλεκτικό ερμηνευόμενο όλον. Τον είδε αφενός ως φορέα της ιστορικής εμπειρίας μιας συγκεκριμένης, οικονομικά υπανάπτυκτης κοινωνίας, όπου οι ταξικές διαφορές υπάρχουν εντονότατες, χωρίς όμως και να συνειδητοποιούνται ανάλογα από τους πολίτες (ακριβώς εξαιτίας της υπανάπτυξης), αφετέρου ως εκφραστή και διαχρονικών και διατοπικών θεμελιωδών αναγκών του ανθρώπου δηλαδή ζήτησε να συγκεράσει την ιστορική με την ανθρωπολογική διάσταση. Προσπάθησε, ό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΕΚΑΤΕΣΣΕΡΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΝΑ ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ
Επαναστατημένος, κατεδαφιστής του κατεστημένου σε περίοδο σταθερότητας, σ' εποχή όπου θριαμβεύει το βικτωριανό και συντηρητικό αστικό πνεύμα, εχθρός κάθε κομφορμισμού και συμβατικότητας, ο Μωπασάν ζει και χαίρεται μέσα στο πλαίσιο ζωής μιας κοινωνικής τάξης και ενός κόσμου που τον κατακρίνει και τον ειρωνεύεται αλλά που συγχρόνως τον ελκύει. Σαν αντιστάθμισμα σ' αυτήν τη νιχιλιστική νοοτροπία που οδηγεί σε αδιέξοδο, η αγάπη της τέχνης, το καταφύγιο της δημιουργίας, ο θαυμασμός προς τους μεγάλους τεχνίτες. Σαν άλλο αντιστάθμισμα, η παράφορ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΖΩΗ
Το έργο αυτό σκιαγραφεί μια εντυπωσιακή, συνάμα και κρίσιμη, περίοδο της φιλοσοφίας, η οποία μας αφορά με τρόπο αμεσότερο ίσως από οποιαδήποτε άλλη. Πρόκειται για μιαν αναφορά στα κοσμοθεωρητικά συστήματα που διαμορφώθηκαν κατά τον 19ο αιώνα και στην κριτική τους, η οποία διαρκεί έως τις ημέρες μας. Οι ιδέες αυτές διαμόρφωσαν την κοινωνική πραγματικότητα αλλά και την συλλογική συνείδηση της εποχής μας με τρόπο ασύγκριτα πιο εμφατικό και καταλυτικό, σε σχέση με οποιαδήποτε άλλα διανοητικά συστήματα της χριστιανικής τουλάχιστον περιόδου. Ο ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΑ ΦΑΡΣΑ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
Διαβάζοντας τον Σβέβο σε γοητεύει η απλότητα του ύφους, η ειρωνεία, και μαζί το πάθος μιας ιδιοσυγκρασίας, μιας διάνοιας που δεν έχει ανάγκη ούτε επιθυμεί να μεταμφιέζεται σε συγγραφέα. Μου φάνηκε γνώστης της ζωής, όχι της λογοτεχνίας, μελετητής, πάνω απ' όλα, του ίδιου του εαυτού του. Η πρωτοτυπία της παρατήρησης, που εκφράζεται με συνηθισμένα λόγια της καθημερινής ομιλίας, με λεξιλόγιο μάλλον περιορισμένο, δίχως εξεζητημένη διατύπωση ή στόμφο, η οξύτητα της ματιάς, που πηγάζει από την προσοχή, την προσήλωση στα καθημερινά ασήμαντα, που π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Με το ανά χείρας τεύχος παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό το κείμενο του πανηγυρικού λόγου που εκφωνήθηκε με εντολή του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τον επίσημο εορτασμό της εθνικής επετείου στις 25 Μαρτίου. (. . .) Πρόθεση της έκδοσης είναι να προσφέρει, με αφετηρία μερικές σκέψεις για την ιστορία μας, μια θεώρηση των σημερινών προβλημάτων της χώρας, ως εκπλήρωση του χρέους του ειδικού μελετητή, που διαθέτει επίσης επίγνωση της ευθύνης του δημοκρατικού πολίτη. (. . .) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΦΥΛΩΝ
Η φυλετική ιστορία του ανθρώπου δείχνει ότι αρχικά ο άνθρωπος ήταν πρωτόγονος και αδιαφοροποίητος. Σ’ αυτό το στάδιο η ζωή του δεν διέφερε ουσιαστικά από τη ζωή του ζώου. Πολύ μικρές ομάδες εξαπλώνονταν στη γη και, όπως τα άλλα ζώα, ζούσαν από τη λεηλασία της φύσης. Από τότε κιόλας δημιουργήθηκαν διαφορές ανάμεσα στις διάφορες ομάδες. Αυτές οι διαφορές είχαν όλο και σημαντικότερες επιπτώσεις, καθώς οι άνθρωποι συσπειρώνονταν σε όλο και μεγαλύτερες ομάδες κι αυτή η εκδίπλωση τούς έφερε αντιμέτωπους με την ανάγκη να διαμορφώσουν τη φύση με τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΓΙΑΤΡΟΣΟΦΙ ΤΟΥ ΧΙΩΤΗ "ΤΑΠΕΙΝΟΥ" ΠΑΝΤΟΛΕΟΝΤΑ
Ποιο είναι του Διός το βοτάνι, αυτό που άλλοι το ονόμαζαν αλχαράνιο και άλλοι σακχαρώνιο; Αυτό το βοτάνι, που όταν το κρατάς δεν φοβάσαι δικαστήριο, αυτό που κάνει να μη φοβάται το καράβι την τρικυμία, αυτό που κάνει να πετυχαίνει κάθε δουλειά σου. Αυτό μαζί και με άλλα βοτάνια και συνταγές γιατρικών για πολλές αρρώστιες είναι καταγραμμένα σ' αυτό το χειρόγραφο "γιατροσόφι" του ταπεινού Χιώτη Παντολέοντα. Σίγουρα θα το διαβάσετε με περιέργεια, σίγουρα θα μπείτε στον πειρασμό να ειρωνευτείτε και πολύ πιθανό να καγχάσετε. Αλλά μη βιαστείτε. ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Το βιβλίο αποτελείται από τρεις διαλέξεις, που έδωσε το 1937 στο Λονδίνο με θέμα την εμφάνιση των Οθωμανών στο προσκήνιο της ιστορίας και την εξέλιξή τους από εμιράτο Γαζήδων σε αυτοκρατορία. Το βιβλίο αρχίζει με την κριτική των διαφόρων θεωριών που προτάθηκαν κατά καιρούς σχετικά με την καταγωγή των Οθωμανών. Πρόκειται για κείμενο συνοπτικό και αυστηρά επιστημονικό, όπως εξάλλου και όλες οι δημοσιεύσεις του P. Wittek, συνάμα όμως διατηρεί τη γλαφυρότητα του προφορικού λόγου. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΚΛΗΡΟΣ
Μια αναχώρηση, ένα ταξίδι, μια παραμονή σε ένα νησί στο κέντρο μιας λίμνης, περικυκλωμένης από βουνά, μια επιστροφή. Καμιά έκπληξη δεν φαίνεται να επιφυλάσσει η ιστορία αυτή, όπου όλα μοιάζει να εξελίσσονται μέσα σε μια προφάνεια και μια γαλήνη, σαν την ακύμαντη λίμνη που καθρεφτίζει την αιώνια ακινησία των γαλάζιων βράχων των γύρω βουνών. Καμιά ταραχή δεν φαίνεται να διαπερνά τα πρόσωπα του έργου' οι αρχετυπικές μορφές του εφήβου, του κοριτσιού, της μητέρας, του θείου (ο θείος ως φιγούρα της ανομίας και της αταξίας αλλά και ως μυητής στο ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΨΩΜΙΟΥ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΗ ΚΕΡΚΥΡΑ: ΤΟ ΣΙΤΑΡΙ, ΟΙ ΧΩΡΟΙ, ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ
Αποτέλεσμα έρευνας στα βενετικά αρχεία αυτή η μελέτη επιχειρεί να καλύψει ολόκληρο το φάσμα των θεμάτων που αφορούν την εξασφάλιση του βασικού είδους διατροφής: του ψωμιού στο νησί της Κέρκυρας κατά την περίοδο της βενετοκρατίας. Έτσι, αναπτύσσονται θέματα όπως η εξεύρεση σιτηρών σε διάφορες αγορές, γειτονικές ή μη της Κέρκυρας, η προσπάθεια για αγορά σιτηρών καλής ποιότητας και συμφέρουσας τιμής, η μεταφορά τους στο νησί, η αποθήκευση, η διαδικασία άλεσης, η διάθεση και η διανομή σιτηρών και αλεύρων στους αρτοποιούς για παρασκευή ψωμιού κ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
Ο μύθος της Κασσάνδρας, ωραιότατης κόρης του Πριάμου και της Εκάβης, δίδυμης αδελφής του Έλενου, καθώς και η τραγική μοίρα της έχουν εξυμνηθεί από τους αρχαίους Έλληνες ποιητές και έχουν εξεικονισθεί σε πολυάριθμες καλλιτεχνικές παραστάσεις. Οι μύθοι που αναφέρονται στη μαντική ικανότητα της Κασσάνδρας εμφανίστηκαν αργότερα. Ο Όμηρος δε γνώριζε ακόμη τίποτε από τη μαντική της δύναμη και η πορεία των σχετικών διηγήσεων φαίνεται ότι βασίζεται εξολοκλήρου στη λογοτεχνική εξέλιξη των μεταγενέστερων επινοήσεων χωρίς να μπορούμε να τις παρακολου...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Η Ανθολογία χωρίζεται σε δύο μέρη, με βάση τις δύο μεγάλες ιστορικοπολιτικές τομές που ορίζουν την κατάλυση της πρωτογενούς κρατικής εξουσίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με την Άλωση και τις προσπάθειες για την ανάκτησή της με την Επανάσταση, γεγονότα που επηρέασαν την ειδολογία, την ιδεολογία και την θεματολογία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Από την μακράν αυτή περίοδο των οκτώ και πλέον αιώνων επιλέγονται τα σημαντικότερα κείμενα με κριτήρια την λογοτεχνικότητα, την αντιπροσωπευτικότητα και την προσωπική ευαισθησία. (Απόσπασμα από τον π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΚΩΜΑ
Σπονδυλωτή ανάδρομη αφήγηση σε τριάντα τρεις ενότητες. Μνημονικές αναπαραστάσεις εναγώνιας ενδοσκόπησης και αυτο-εξιστόρησης, μέσα από τις οποίες αποκαλύπτονται τα μυστικά και τα τραγικά γεγονότα που οδήγησαν τον πρωταγωνιστή σε μια αλλοτριωμένη ύπαρξη. Ο Λέναρντ Μάισνερ, ο ίδιος πλέον αντιμέτωπος με τον θάνατο και τη θνητότητα, καλείται ν' αναλάβει τις ευθύνες του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΡΑΜΠΑ ΚΑΙ ΠΑΛΚΟΣΕΝΙΚΟ

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Ο σκοπός αυτού του βιβλίου είναι ν' αφηγηθεί την ιστορία των έμβιων όντων εύληπτα κι όσο γίνεται πιο λεπτομερειακά, με τρόπο κατανοητό για τον μέσο αναγνώστη και χρήσιμο για τον σπουδαστή. Αν και δεν προϋπόθεσα καμία εξοικείωση του αναγνώστη με τη βιολογία ή τη γεωλογία, προσπάθησα να μην του μιλήσω με συγκαταβατική απλότητα, ούτε ν' αποφύγω πιο δύσκολες κι αμφιλεγόμενες πλευρές του θέματος (όπως, για παράδειγμα, την προέλευση της ζωής). Η ζωή υφίσταται σ' αυτόν τον μικροσκοπικό πλανήτη εδώ και περισσότερα από 2.500.000 χρόνια και δεν υπάρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΟΛΩΜΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ
Στον παρόντα τόμο συγκεντρώνονται επτά μελετήματα και δύο εκτενείς βιβλιοκρισίες του συγγραφέα, που προέκυψαν από την ασχολία του με το σολωμικό έργο και εμφανίστηκαν σε πρώτες δημοσιεύσεις κατά τη διάρκεια μιας τεσσαρακονταετίας περίπου (1965-2002). Τα άκρως ενδιαφέροντα Σολωμικά Μελετήματα του Γ. Γ. Αλισανδράτου αναδεικνύουν τον συγγραφέα τους άριστον γνώστη του έργου του Σολωμού και της τεράστιας σχετικής βιβλιογραφίας. Τα εννέα αυτά μελετήματα προωθούν οπωσδήποτε τις σολωμικές σπουδές και συμβάλλουν στην επίλυση προβλημάτων του αντικει...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ
Ο νεαρός, φιλόδοξος ερευνητής Γκέιλ Έλιοτ αφοσιώνεται στη μελέτη ενός λησμονημένου φιλοσόφου του δέκατου όγδοου αιώνα, ωστόσο σταδιακά αποσπάται από τον "εαυτό" του και ασυνείδητα αφομοιώνεται από το κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης. Ο φιλόσοφος (Φλόυερ Σίντενχαμ), σε μια τελευταία, μοιραία συνάντηση με τον Έλιοτ, αποκηρύσσει το έργο του, και σε έναν χρόνο ασύμβατο, μεταξύ ονειρικής απόδρασης και μιας σχεδόν μυστικής σύλληψης της πραγματικότητας, σε ένα συγκλονιστικό ταξίδι στο παρελθόν, αναλαμβάνει ο ίδιος να ολοκληρώσει το βιβλίο παραμερίζ...
Διαβάστε περισσότερα...