PRINCIPIA

E. HUSSERL: Η ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ
Στο κείμενο του Jacques Derrida, διαπιστώνεται μια θετικότερη αντιμετώπιση ολόκληρου του έργου του Husserl. Εδώ, συνοψίζονται οι μέχρι τότε αποτιμήσεις του Derrida της χουσερλιανής φαινομενολογίας, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Husserl οι οποίες ανάγονται στην υπερβατολογική υποκειμενικότητα. Το κείμενο διαρθρώνεται γύρω από την προϊστορία της φαινομενολογίας, την εποχή και τη στατική συγκρότηση και τη γενετική φαινομενολογία. Ο Derrida ξετυλίγει τη διαδρομή της χουσερλιανής φαινομενολογίας στο πλαίσιο των θεωριών που αντ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΓΙΟΙ ΤΡΟΠΟΙ
Η ψυχανάλυση είναι αναμνημόνευση. Σε αντιστοιχία με την πλατωνική πίστη, δεν απαρνήθηκε ποτέ το ιδεώδες μίας πλήρους αναμνημόνευσης. Ο Φρόιντ τονίζει ότι: "Όλα τα ουσιώδη διασώζονται, ακόμη και αυτό που φαίνεται ότι είναι εντελώς ξεχασμένο υπάρχει με κάποιο τρόπο και σε κάποιο μέρος, αλλά είναι απλά καταχωνιασμένο και δεν βρίσκεται στη διάθεση του ατόμου. Είναι απλά ζήτημα της αναλυτικής τεχνικής αν μπορεί να επιτευχθεί η πλήρης ανάδυσή του μέσα στη μνήμη". Στο λεξιλόγιο της ψυχανάλυσης απουσιάζει η λέξη λήθη. Δεν υπάρχει ο ορισμός της δε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Ο Μπένγιαμιν, στον επίλογο του κειμένου του "Το έργο τέχνης στην εποχή της τεχνικής αναπαραγωγιμότητάς του", σημείωνε ότι "ο φασισμός καταλήγει στην αισθητικοποίηση της πολιτικής ζωής". Χρησιμοποιούσε παραλλαγμένο το ρητό του Φερδινάρδου του Α': Fiat justitia et pereat mundus, (ας γίνει δικαιοσύνη και ας καταστραφεί ο κόσμος) το οποίο μετατρεπόταν: Fiat ars et pereat mundus (ας γίνει τέχνη και ας καταστραφεί ο κόσμος). Μπροστά στην αισθητικοποίηση της πολιτικής, απαντούσε με μία πρόταση που κι αυτή δεν απέβαλλε ποτέ τον προβληματικό όσο κα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΑΝΑΤΟΣ Ή ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Ο Τζιάννι Βάττιμο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της μεταμοντέρνας συνθήκης. Θεωρεί ότι η νεωτερικότητα με την πίστη στις "μεγάλες αφηγήσεις" έχει φτάσει στο τέλος της. Αναφέρεται στο "τέλος της ιστορίας", με την έννοια ότι πλέον δεν υπάρχει ένας ενιαίος μίτος που να οδηγεί την ανθρώπινη δράση σε κάποιο σκοπό. Ο ίδιος θεωρεί ότι η μετάβαση από τη νεωτερικότητα στη μετα-νεωτερικότητα διαμορφώνεται ως το πέρασμα από μία "ισχυρή", σκέψη σε μια "αδύναμη". Στην ισχυρή ή μεταφυσική σκέψη, το υποκείμενο σκέφτεται και μιλάει στ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΝΘΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ
Για τον Καντ, ο μελαγχολικός συνδέεται με την απουσία της παράστασης, την αδυναμία να την παραστήσουμε, μολονότι μπορούμε να τη σκεφτούμε. Στον Φρόιντ, δεν μπορούμε καν να τη σκεφτούμε. Ο καντιανός μελαγχολικός, ο μπωντλερικός αναρρωνύων, η φροϋδική διατύπωσή του στο Πένθος και μελαγχολία συνδέονται σε ένα πράγμα: η σχέση με την παράσταση είναι προβληματική, δεν μπορεί, πλέον, να στοιβάζεται στην adequatio rei et intellectus. Η νεωτερικότητα βρίσκεται μπροστά σε μία λευκή παράσταση και το φόβο που απορρέει από αυτή. Σε αυτή τη μεγάλη παράδ...
Διαβάστε περισσότερα...

Μεγαλοδύναμη η Ντιάνα των Εφεσίων
Στο μικρό αυτό κείμενο ο πατέρας της ψυχανάλυσης διαπραγματεύεται την έννοια και τα χαρακτηριστικά της γυναικείας θεότητας. Γενικότερα το φροϋδικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται κυρίως σε ανδρικές μορφές, όπως στον αρχαϊκό πατέρα της ορδής στο Τοτέμ και Ταμπού (1912), ή αργότερα στον Μωυσή. Στο ζήτημα της μητρικής θεότητας θα επανέλθει εκ νέου στο κείμενό του «Το μοτίβο των μικρών κουτιών» δύο χρόνια αργότερα (1913). Στα δύο κείμενα διατυπώνονται οι τρεις τρόποι με τους οποίους παρουσιάζεται η μητέρα στο αρσενικό ασυνείδητο. Αρχικά, ως μητέρα, ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟ
Καθίσταται, προφανές ότι ο ναρκισσισμός ενός ατόμου αναπτύσσει μεγάλη έλξη σε εκείνους που έχουν απαλλαγεί από κάθε ίχνος ναρκισσισμού και βρίσκονται σε αναζήτηση ερωτικού αντικειμένου. Η γοητεία του παιδιού βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο ναρκισσισμό του, στο γεγονός ότι αρκείται στον εαυτό του, στο ότι είναι απρόσιτο. Παρόμοια, η γοητεία ορισμένων ζώων που δείχνουν να μην νοιάζονται για μας, όπως οι γάτες και τα μεγάλα κυνηγετικά ζώα, ακόμη και ο μεγάλος εγκληματίας και ο χιουμορίστας εκβιάζουν το ενδιαφέρον μας, όταν τους απεικονίζει η πο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΨΥΧΟΝΕΥΡΩΣΕΙΣ ΑΜΥΝΑΣ
Στο παρόν κείμενο που αποτελεί, ουσιαστικά, την πρώτη συνολική διατύπωση, μετά το κείμενο του 1894, των ψυχονευρώσεων άμυνας, ο Φρόιντ συνεχίζει την ψυχιατρική παράδοση της εποχής του καθώς και τις θεωρίες του Πιερ Ζανέ για τη διάκριση των νευρώσεων. Εδώ, δεν ενδιαφέρεται να κάνει μια διάκριση ανάμεσα στη νεύρωση και την ψύχωση, αλλά να προσδιορίσει με σαφήνεια το μηχανισμό της υστερίας, της ιδεοψυχαναγκαστικής νεύρωσης, καθώς και της παράνοιας. Και οι τρεις περιπτώσεις υπάγονται στις ψυχονευρώσεις άμυνας σε αντιδιαστολή με τις ενεστώσες ν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΕΡΝΟΥΝ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ
Αυτού του είδους η φαντασίωση, σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε σήμερα, παρουσιάζεται στην πρώτη παιδική ηλικία, ίσως τυχαία και διατηρείται με σκοπό την αυτοερωτική ικανοποίηση θεωρείται πρώιμο χαρακτηριστικό διαστροφής. Μία από τις συνιστώσες της σεξουαλικής λειτουργίας θα αναπτύχθηκε ταχύτερα από τις άλλες, θα αυτονομήθηκε πρώιμα, θα παγιώθηκε και επομένως διέφυγε από τις μεταγενέστερες εξελίξεις της ανάπτυξης, δίνοντας, όμως, με τον τρόπο αυτό, μια μαρτυρία της ιδιαίτερης και ανώμαλης σύστασης της προσωπικότητας. Γνωρίζουμε ότι μια τέτοια π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΨΥΧΩΣΕΙΣ
Τα κείμενα για την παράνοια και τις ψυχώσεις που φιλοξενούνται στον παρόντα τόμο, χρονικά καλύπτουν μία μεγάλη περίοδο, από το 1915 μέχρι το 1938. Στόχος του είναι να κατανοηθούν οι ασθένειες αυτές ψυχαναλυτικά. Για τον Φρόιντ κατανόηση σημαίνει να αντιληφθούμε τους ιδιαίτερους ψυχικούς μηχανισμούς γένεσής τους, τα αίτια που τις προκάλεσαν, την πορεία τους μέσα στο χρόνο, και τελικά να τις συνδέσουμε με στοιχεία του παρελθόντος που υπήρξαν συγκρουσιακά γι' αυτές. Μέσα από το στοχασμό του, η παράνοια και η ψύχωση παύουν να είναι μία terra i...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ
Ο Έρνεστ Τζόουνς σημείωνε στη βιογραφία του Φρόιντ: "Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης βρήκε την ψυχολογία των γυναικών πιο αινιγματική από αυτή των ανδρών. Είπε μια φορά στη Μαρία Βοναπάρτη: Η μεγάλη ερώτηση που δεν έχει απαντηθεί ποτέ και που δεν μπόρεσα ακόμα και τώρα να απαντήσω, παρά την τριακονταετή έρευνά μου στη θηλυκή ψυχή, είναι: τι θέλει μια γυναίκα; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ
Ο Πωλ Βαλερύ έχει γράψει σημαντικά κείμενα πάνω στο χορό. Κυρίως, γνωρίζουμε την "Ψυχή και ο χορός" (1921) και τη "Φιλοσοφία του χορού" (1936). Το πρώτο αποτελεί, παίρνοντας αφορμή το χορό, ένα διαρκή διάλογο με τη φιλοσοφία και ιδιαίτερα τον Πλάτωνα. Το δεύτερο, έχοντας πάλι ως θέμα αποκλειστικά το χορό, συνοψίζει ολόκληρη τη φιλοσοφία του Βαλερύ. Εξού και η μεγάλη σπουδαιότητά του. Ο συγγραφέας δείχνει μια ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στην τέχνη του χορού αλλά γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο; Το ενδιαφέρον του για το χορό απορρέει από την ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ
Μέχρι σήμερα είχαμε αφήσει τους ποιητές να περιγράψουν «τις συνθήκες του ερωτεύεσθαι», με βάση τις οποίες οι άνθρωποι επιλέγουν το ερωτικό αντικείμενο, και τον τρόπο που εναρμονίζουν τις απαιτήσεις της φαντασίας τους με την πραγματικότητα... ΠΕΡΙ ΕΝΟΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΚΛΟΓΗΣ ΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΔΡΑ Όταν ερωτάται ο ψυχαναλυτής ποια είναι η πάθηση για την οποία του ζητούν συχνότερα τη βοήθειά του, μια απάντηση έχει να δώσει, αν εξαιρέσει το άγχος στις διάφορες μορφές του: η ψυχική ανικανότητα... ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΟΥ ΥΠΟΒΙΒΑΣΜΟΥ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΑΤΥΠΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΥΟ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ - Η ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ
Οι "Διατυπώσεις για τις δύο αρχές της ψυχικής λειτουργίας" αποτελούν περαιτέρω ανάπτυξη των διακρίσεων που ήδη είχαν παρουσιαστεί, μέσα από μία σχεδόν νευρολογική ορολογία, στο Σχεδίασμα επιστημονικής ψυχολογίας. Οι έννοιες της πρωτογενούς και δευτερογενούς διαδικασίας που παρουσιάστηκαν σε αυτά τα κείμενα, παίρνουν την οριστική τους σημασία μέσα από τη διάκριση που εισάγεται: αρχή της ηδονής και αρχή της πραγματικότητας. Ήδη από το παρόν κείμενο, η πραγματικότητα μετατρέπεται, όχι μόνο σε μία "αληθινά αυτόνομη δύναμη", αλλά και σε έναν κε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ
Το πρόβλημα των μουσείων δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση "Le Gaulois", τον Απρίλιο του 1923. Ο συγγραφέας επαναλαμβάνει την εμπειρία του ανθρώπου της νεωτερικότητας για τον οποίο το έργο τέχνης δίνει την υπόσχεση μίας αισθητικής απόλαυσης, την οποία όμως δεν κρατάει όταν αυτός εισέρχεται στο μουσείο. Γιατί η απόλαυση, μας επισημαίνει εξαρχής, είναι αντίθετη με τις απαγορεύσεις. Η απόλαυση είναι ξένη με τις ταξινομήσεις, τα αξιώματα, τις υποθέσεις της ιστορίας. Αντίθετα, το μουσείο αποτελεί μία απεριόριστη βιβλιοθήκη. Η Αφροδίτη μετατρέπεται σ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΚΑΙ Ο ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ
Αυτό που μου κάνει εντύπωση, αν μπορούμε να ξεκινήσουμε από τον Ντυσάν, είναι ότι, από μια ορισμένη άποψη, φαίνεται δύσκολο να είναι κανείς καλλιτέχνης, αν δεν είναι ταυτόχρονα φιλόσοφος. Δεν εννοώ ότι ο καλλιτέχνης θα πρέπει να διαβάσει Πλάτωνα ή Αριστοτέλη, εννοώ ότι πρέπει να θέτει το ερώτημα του τι διακυβεύεται, πρέπει να αναρωτηθεί για την ουσία αυτού που κάνει. Αυτό ακριβώς το ερώτημα είναι το πιο ενδιαφέρον που μπορεί να αναζητηθεί στα έργα τέχνης που σήμερα είναι τα πιο ισχυρά είναι το γεγονός το οποίο καθιστά αυτά τα έργα πιο ενδ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Πολλές αναγνώσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν πάνω στο θεσμό του μουσείου. Μπορούμε να τον αντιληφθούμε ως ένα χώρο φύλαξης των αντικειμένων αλλά και ως ένα χώρο άρρηκτα συνδεδεμένο με τον κρατικό εθνικισμό και με την επικράτηση ενός θριαμβευτικού παρόντος για τα κράτη που το δημιούργησαν. Το πρόγραμμα υπέρβασης του μουσείου που έθετε η πρωτοπορία απέτυχε. Μάλιστα, στις σύγχρονες κοινωνίες η αντίθετη τάση είναι παρούσα: η μουσειοποίηση των πάντων. Ο χώρος του μουσείου συγκροτείται ιστορικά. Όμως, επιφυλάσσει για τον εαυτό έναν τόπο που δεν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΞΑΓΓΕΛΙΕΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΟΝ ΦΡΟΙΝΤ
Ο Φρόιντ μπορεί να λέει ότι έβγαλε τη μάσκα στην αλαζονική συμπεριφορά του "εγώ", μία συμπεριφορά που διατηρεί με πόνο, αλλά δεν μας λέει τι βρήκε ακριβώς βγάζοντας αυτήν τη μάσκα. Όντως, το εγώ δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένας αδύναμος μεσολαβητής μεταξύ των απαιτήσεων του "αυτό" και των απειλών του "υπερεγώ". Το υποκείμενο του "λόγον διδόναι" είναι απροφύλακτο έναντι εχθρικών και αλλότριων δυνάμεων. Έχουμε λοιπόν μπροστά μας ένα νάνο της βούλησης; Όμως ήρθε η ώρα να αντιστρέψουμε τα ερωτήματα. Μήπως δεν έχουμε ένα αποκεντρωμένο υποκ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ
Τι λέει η ψυχανάλυση για τη γυναίκα; Ο Φρόιντ, στην αλληλογραφία του με τη Μαρία Βοναπάρτη, σημείωνε: "Το μεγάλο ερώτημα έμεινε χωρίς απάντηση. Ένα ερώτημα στο οποίο εγώ ο ίδιος δεν μπόρεσα να απαντήσω, ακόμα κι αν τριάντα χρόνια μελετώ τη γυναικεία ψυχή. Αυτό είναι: Τι θέλει η γυναίκα;" Ο Φρόιντ, μέσα από το ύφος και τα ερωτήματα που θέτει στο κείμενο, περιγράφει την dark continent (τη μαύρη ήπειρο) της γυναικείας σεξουαλικότητας. Η Σιμόν ντε Μποβουάρ έγραφε ότι δεν γεννιέσαι γυναίκα, αλλά γίνεσαι. Το ίδιο θεωρεί και ο Φρόιντ, αφού αυτό π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
...Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στην τέχνη οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί. Μολονότι η πρόοδος των γνώσεών μας για τον φυσικό κόσμο και τα κοινωνικά φαινόμενα είναι σημαντική, ο προσωπικός χώρος της έκφρασης με καλλιτεχνικά μέσα εξακολουθεί να διατηρεί -ευτυχώς θα έλεγα- τις σκοτεινές του πτυχές. Η ατομική ευαισθησία, η ψυχική κατάσταση, το πολιτισμικό περιβάλλον καθορίζουν τη συμπεριφορά του καλλιτέχνη και κατά προέκταση τη μορφή των έργων του, κατάσταση που απαιτεί και επιβάλλει τη διεπιστημονική διερεύνησή της. Και ελπίζουμε ότι ίσως έτσι θ...
Διαβάστε περισσότερα...