Χρόνια μετά την ανάγνωση της "σοφίτας" θυμήθηκα ή ανακάλυψα ξανά τη συγγραφική δεινότητα του Ντανίλο Κις. Στα διηγήματα της συλλογής ο Ντανίλο Κις αφορμάται από ένα πραγματικό γεγονός ή μια υπάρχουσα καταγεγραμμενη παράδοση και στην πορεία τα αναπλάθει αλληγορικά. Σε εκείνα που μου άρεσαν περισσότερο κυριαρχεί το στοιχείο του θανάτου αλλά συγχρόνως εξυμνείται το ανεπανάληπτο του κάθε ανθρώπου και η μοναδικότητα των επουσιωδών -κατά γενική κρίση- εφήμερων συμβάντων της ασήμαντης ανθρώπινης ύπαρξης.

Η προσωπική του εμπειρία στο βελγικό Κονγκό, που υπήρξε γι\' αυτόν ψυχικό, πνευματικό και μεταφυσικό σοκ, αποτέλεσε τη βάση για τη συγγραφή της Καρδιάς του σκότους. Ένα βιβλίο που είτε διαβαστεί ως επίθεση κατά της αποικιοκρατίας και του επεκτατισμού είτε ειδωθεί μέσα απο την ψυχαναλυτική οπτική παραμένει εξαιρετικό.

Μια καλή καταγραφή των διαφόρων όψεων της ελληνικής επανάστασης και των συνθηκών που την προετοίμασαν. Αμύητοι στην ιστορία της επανάστασης αναγνώστες θα βρουν εντυπωσιακές πληροφορίες στο βιβλίο. Ωστόσο, για αναγνώστες που έχουν μελετήσει περισσότερο δεν προσθέτει στη γνώση τους κάτι νέο ούτε προσφέρει μια πιο διεξοδικη ανάλυση.

Ενδιαφέρον αστυνομικό μυθιστόρημα με τα στοιχεία της καλής λογοτεχνίας σε επίπεδο ύφους και γραφής. Οι πρώτες σελίδες ήταν χαοτικές και φλύαρες, από τα μέσα του βιβλίου και μετά διαβάζεται ευχάριστα.

Πρωτότυπο ως προς τη δομή και ιδιαίτερα ευφάνταστο ως προς το περιεχόμενο. Μόλις εξοικειωθείς με την περίεργη αφηγηματική του δομή, διαβάζεται πολύ γρήγορα. Οι ήρωες είναι παράδοξα ζωντανοί για τον χώρο που "κατοικούν", οι κοφτές πυρετικές αφηγήσεις τους σου μεταφέρουν όλη την αγωνία της τωρινής και της πρότερης κατάστασης. Ο Saunders δίνει φωνή σε σκέψεις που γεννά η απώλεια με τρόπο βαθύ, άμεσο και συγκινητικό. Ο λόγος του είναι ποιητικά διανθισμένος και έντονα συναισθηματικά φορτισμένος. Θα το χαρακτήριζα λυρικό πεζογράφημα.

Μια μυθιστορηματική βιογραφία-αγιογραφία μιας γυναίκας που ναι μεν έσωσε μεγάλο αριθμό παιδιών από τη βίαιη εξόντωση σε ναζιστικά στρατόπεδα, αλλά δεν το έκανε μόνη της. Μιλάμε για ένα μεγάλο δίκτυο ανθρώπων που διακινδυνεύοντας πολλά οργάνωσαν και πέτυχαν αυτό το θαυμαστό έργο. Επίσης δεν μου άρεσε ο πολύ απλός τρόπος γραφής και ο υπερβάλλων συναισθηματισμός.

Πρόκειται για διηγήματα που για τα περισσότερα τουλάχιστον, νιώθω ότι θέλω και αξίζει να τα ξαναδιαβάσω. Είναι τόσο ωραία η γλώσσα του Άντριτς, τόσο καίρια στην απόδοση νοημάτων και σκέψεων, σαν να σε παίρνει από το χέρι και να σε ξεναγεί στην ιδιαίτερη και αγαπημένη του Βοσνία. Βαλκάνιες ιστορίες, που κάποιες εξιστορούν γεγονότα, κάποιες περιγράφουν στιγμές και εικόνες της καθημερινής ζωής, ενώ άλλες παραθέτουν τις σκέψεις του ίδιου . Θα προτιμούσα κάποιο άλλο διήγημα να έχει δώσει το όνομά του στη συλλογή. Τα σημάδια είναι θεωρώ το λιγότερο αντιπροσωπευτικό του ύφους και της δυναμικής ενός συγγραφέα όπως ο Άντριτς.

Στο βιβλίο αυτό που σηματοδοτεί τη στροφή του Άρη Σφακιανάκη προς το ιστορικό μυθιστόρημα, έχω την γνώμη ότι είναι αρκετά εμφανής ο συγγραφικός χαρακτήρας των προηγούμενων βιβλίων του , ο οποίος όμως έχει υποχωρήσει αρκετά στο νεότερο ιστορικό "Η σκιά του Κυβερνήτη". Ωστόσο, η γραφή ρέει απρόσκοπτα, με τις ιστορικές πληροφορίες να δένουν φυσικά μέσα στην αφήγηση. Κι ενώ περιγράφει μια τόσο δραματική στιγμή της ελληνικής ιστορίας, κρατάει μια ωραία και λεπτή ισορροπία, διανθίζοντας το δράμα με χιούμορ. Δεν είναι απαραίτητα προσόν ένα ιστορικό μυθιστόρημα να είναι "βαρύ". Και προσωπικά προτιμώ την Έξοδο από άλλα βιβλία που αναφέρονται στην ίδια περίοδο με ύφος πομπώδες και ακαδημαϊκό. Λέει πράγματα ουσιαστικά με λίγα λόγια και εύστοχο τρόπο. Περιμένω το επόμενο βιβλίο του, που όπως είχε αναφέρει ο ίδιος ο Α. Σ σε συνέντευξή του, ίσως αναφέρεται στην περίοδο της βασιλείας του Όθωνα.

Μου άρεσε αλλά όχι τόσο όσο ο υπέροχος κ.Κοκαλιάρης (Τιμπουκτού)..Ευρηματικός όπως πάντα ο Auster δημιουργεί μια πρωτότυπη ιστορία με ήρωες που ενώ νομίζουν ότι ελέγχουν τη μοίρα τους, η πραγματική ζωή τους ξεπερνά και τους μετατρέπει σε φιγούρες-μινιατούρες μιας πόλης μακέτας.

Διαβάζεται ευχάριστα χωρίς να σε καθηλώνει η εξέλιξη της πλοκής, η οποία δεν έχει κατά συρροή δολοφόνους και αποτρόπαια εγκλήματα-αυτό το κατατάσσω οπωσδήποτε στα θετικά. Εκεί που δεν πετυχαίνει νομίζω το βιβλίο και μερικές φορές γίνεται και αστείο είναι ο τρόπος και η αφέλεια της αστυνομικής έρευνας.