ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ - ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ > ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ ΤΟ ΙΕΡΟ
Το "Πρόσωπο και το ιερό" είναι πολεμικό κείμενο. Στρέφεται με ένταση εναντίον της ιδέας του προσώπου και κυρίως εναντίον της σύνδεσης του ανθρώπινου προσώπου με το ιερό. Υπάρχει πράγματι κάτι ιερό στον άνθρωπο, δέχεται και η Βέιλ, αλλά αυτό δεν είναι το πρόσωπο, ιερό στον άνθρωπο είναι το απρόσωπο, και μόνο αυτό. Μέσα σε κάθε άνθρωπο ζει ανεπίγνωστα, στο βάθος της καρδιάς του, η προσδοκία του καλού. Η ιερότητα του ανθρώπου είναι ακριβώς η επιθυμία να μην του κάνουν κακό, το παράπονο όταν του κάνουν κακό, και η προσδοκία να του κάνουν καλό....
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΑΝΑΤΡΟΠΩΝ
Στη μεταγραφή των αποσπασμάτων από το έργο του Edmond Jabes δεν ακολούθησα τη σειρά με την οποία παρατίθενται στο πρωτότυπο. Επιχείρησα μία δική μου σύνθεση, ανάλογη με τα συναισθηματικά κίνητρα που με ώθησαν να μεταγράψω τα αποσπάσματα, σκοπεύοντας μόνο στη δική τους αυτονομία: στη στιγμή που τα δημιούργησε μόνο για χάρη της στιγμής. (Σ.Ρ., από την έκδοση) Αρκεί ένα χαμόγελο για να σταματήσει ένα δάκρυ. Αρκεί ένα δάκρυ για να συντρίψει για πάντα ένα χαμόγελο. Το τίποτε είναι ο τόπος ο αιώνιος της εξορίας μας: της εξορίας από τον Τόπο. ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Τα σώματά μας, η νοημοσύνη μας, τα μηνύματα και τα αγαθά που ανταλλάσσουμε επηρεάζονται από ένα ρεύμα γρήγορης και γενικευμένης δυνητικοποίησης. Αυτή η πολύ πραγματική εξέλιξη -που λανθασμένα αποδίδεται στα ελληνικά με τον όρο «εικονική πραγματικότητα», αφού το εικονικό και το πλασματικό αντιτίθενται στο πραγματικό- αγγίζει ακόμη και τους τρόπους που έχουμε να είμαστε μαζί: δυνητικές κοινότητες, δυνητικές επιχειρήσεις, δυνητική δημοκρατία... Αν και η διασύνδεση των ηλεκτρονικών υπολογιστών του πλανήτη (ο κυβερνοχώρος) παίζει έναν κεντρικό ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο «ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ» ΚΑΙ Ο ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Στο πλαίσιο μιας κριτικής διεύρυνσης του νοήματος της νιτσεϊκής ρήσης «ο Θεός είναι νεκρός», επιχειρείται να δειχθεί ότι ο «θάνατος του Θεού» συνιστά ένα οριακό εσωτερικό γεγονός, με το οποίο ο άνθρωπος εγκαινιάζει την περιπέτεια μιας ριζικής -από τη φύση της δι-φορούμενης- αναμέτρησης με τη μεταφυσική του διάσταση. Ο ίδιος αφενός (επι-)κρίνει τη λογική της υπαγωγής του σε έναν εξωτερικό, αφηρημένο και κυριαρχικό Θεό, φορέα της απειρότητας. Αφετέρου, δελεάζεται από τη φιλοσοφική ένταση της ανάγκης του να επιλέξει τη μία από τις δύο κεντρικ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
Κάθε τόμος της παρούσας σειράς εγχειριδίων του Cambridge τα οποία πραγματεύονται μείζονες φιλοσόφους περιλαμβάνει εξειδικευμένες μελέτες, η εκπόνηση των οποίων ανατέθηκε σε διεθνή ομάδα ερευνητών. Περιέχει χρήσιμη βιβλιογραφία και μπορεί να χρησιμεύσει ως έργο αναφοράς τόσο για τον σπουδαστή όσο και για τον μη ειδικό. Ένας από τους βασικούς στόχους της σειράς των εγχειριδίων είναι να διασκεδάσει τους δισταγμούς που συχνά νιώθουν οι αναγνώστες, όταν έρχονται σε επαφή με το έργο ενός δυσερμήνευτου αλλά και προκλητικού στοχαστή. (. . .) Ο παρ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΣ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ (ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ)
«Αυτοί που μου έχουν προκαλέσει τη μεγαλύτερη αηδία ως τώρα είναι τα παράσιτα του πνεύματος: τα συναντάμε ήδη παντού στην άρρωστη Ευρώπη μας και μάλιστα να θεωρούν την ηθική τους συνείδηση ως την καλύτερη του κόσμου. Μπορεί να είναι λίγο τεθλιμμένοι, με κάποιο αέρα πεσιμισμού, αλλά κυρίως είναι αδηφάγοι, βρομεροί, που σκορπίζουν παντού βρομιά, καταχθόνιοι, άνθρωποι που χώνονται παντού, που ρέπουν στην κλεψιά, πρόστυχοι -και αθώοι, όπως όλοι οι μικροί αμαρτωλοί και τα μικρόβια. Ζουν σε βάρος των άλλων ανθρώπων που διαθέτουν πνεύμα και το μο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΗΘΙΚΗ
Στην «Ηθική» του Σπινόζα συνδέονται συστηματικά οι διαφορετικές διαστάσεις της φιλοσοφίας, η μεταφυσική, η γνωσιολογία, η ηθική και η πολιτική. Μέσω της γεωμετρικής δομημένης επιχειρηματολογίας του έργου, υποστηρίζεται η ενότητα σώματος και πνεύματος, η ισοδυναμία του φιλοσοφικού λόγου με την πράξη, και αναπτύσσεται η δυνατότητα μετασχηματισμού του ανθρώπου και της κοινωνίας, από την κατάσταση της δουλείας στην ελευθερία. [...] (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) [...] Μια σύγχρονη, εξαιρετικά επιμελημένη μετάφραση της Ηθικής...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο άνθρωπος και η τεχνική
Οι ιδέες που περιλαμβάνονται σε τούτο το σύντομο βιβλίο συνεχίζουν, εμβαθύνουν αλλά κι ανανεώνουν συνάμα, τις αναλύσεις της "Παρακμής της Δύσης", του μείζονος έργου του Όσβαλντ Σπένγκλερ. Το βασικό ζήτημα που απασχολεί εδώ τον Γερμανό φιλόσοφο είναι η ανάδυση κι οι πολλαπλές συνέπειες της επικράτησης της βιομηχανικής τεχνικής: σε επίπεδο κοινωνικό, οικονομικό και πνευματικό, εντός της ίδιας της παρακμάζουσας Δύσης· σε επίπεδο γεωπολιτικό, σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της Δύσης με τους μη δυτικούς λαούς· τέλος, σε επίπεδο οικολογικό, καθώς ο σ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ
Η συμβολή του έργου του Henri Bergson στην ανανέωση της φιλοσοφίας των αρχών του εικοστού αιώνα, καθώς και η επιρροή που άσκησε το έργο του στον στοχασμό μειζόνων φιλοσόφων, ψυχολόγων, λογοτεχνών, καλλιτεχνών, αλλά και επιστημολόγων ή θετικών επιστημόνων του εικοστού αιώνα (κυρίως στο πρώτο μισό του, και όχι μόνο στη Γαλλία) είναι αδιαμφισβήτητες. Στα πλαίσια μιας δυναμοκρατικής θεώρησης της πραγματικότητας, αναδεικνύονται ως θεμελιώδεις οι έννοιες της διάρκειας, της ενόρασης, των δύο ειδών μνήμης, της ζωτικής ορμής, της ανοιχτής και κλεισ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
[...] Οποιαδήποτε αναφορά ή προσπάθεια προσέγγισης και ερμηνείας της σκέψης του αρχαϊκού ελληνισμού γενικότερα, που εξέθρεψε το στοχασμό των Προσωκρατικών προϋποθέτει τη βαθειά γνώση της κοινωνίας και όλων των ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών της. Κάθε πτυχή της σκέψης των μεγάλων εκείνων διανοητών απηχεί κοινωνικές διεργασίες και καταστάσεις πολιτικές στην ευρεία έννοια του όρου αυτού, όπως τον αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, δηλαδή την ηθική διάσταση της κοινωνίας. [...] Είναι ανάγκη όμως να επισημάνουμε ακόμα ότι αναγκαία πρ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΚΑΝΤΙΑΝΗ ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΥΠΟΣΧΕΣΗΣ
Ο Παύλος Κόντος επιχειρεί να αναδείξει την -τόσο οικεία- πράξη της υπόσχεσης σε θεμέλιο της ηθικότητας. Στόχος του είναι να αφήσει να διαφανεί γιατί η υπόσχεση χαίρει προνομιακής θέσης στην ηθική εμπειρία του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Ένα φιλοσοφικό δοκίμιο, βέβαια, ούτε υπαγορεύει ούτε νομιμοποιεί την ηθική εμπειρία, απλώς τη φωτίζει - αρκεί να τη φωτίζει με τρόπο ακριβή και διεισδυτικό. Ιδανικό εφαλτήριο για μια τέτοια αναζήτηση προσφέρουν οι αναλύσεις του Καντ όπου αυτός συνδέει απρόσμενα την υπόσχεση με κάθε πτυχή του ηθικού και του ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Ο Αμπού Μπακρ Ιμπν Τουφάυλ (π. 1110-1185) ήταν ένας Άραβας λόγιος από την Ανδαλουσία, ο οποίος διετέλεσε επί αρκετά χρόνια γιατρός, αλλ' και σύμβουλος της αυλής των Αλμοχαδών χαλιφών που κυβερνούσαν το δυτικό μέρος της αραβικής επικράτειας από την έδρα τους στο Μαρρακές του Μαρόκου. Ο Χάυυ Ιμπν Γακζάν είναι το μόνο έργο του που μας είναι πλήρως γνωστό, και αποτελεί ένα σχεδόν μοναδικό δείγμα μεσαιωνικής φιλοσοφικής μυθογραφίας, όπου περιγράφεται η πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου από τα πρώτα σκιρτήματα της λογικής ζωής κατά την παιδική του...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
"Δύο πράγματα γεμίζουν την ψυχή με πάντοτε καινούριο και αυξανόμενο θαυμασμό και σεβασμό, όσο συχνότερα και σταθερότερα ασχολείται μαζί τους ο στοχασμός: ο έναστρος ουρανός πάνω μου και ο ηθικός νόμος μέσα μου". Η "Κριτική του πρακτικού λόγου" (1788) του Καντ (I. Kant, 1724-1804) είναι το κυριότερο συστηματικό ηθικό έργο του φιλοσόφου. Συγχρόνως αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κλασικά έργα της ηθικής, συγκρίσιμο με την "Πολιτεία" του Πλάτωνα ή τα "Ηθικά Νικομάχεια" του Αριστοτέλη. Κεντρικές έννοιες της σύγχρονης ηθικής θεωρίας -η ελευθερ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΣΟΦΙΑΣ
Ο Arthur Schopenhauer (1788 - 1860) στο περίφημο έργο του "Αφορισμοί για την πρακτική σοφία της ζωής", απευθυνόμενος σε ευρύ αναγνωστικό κοινό, εκθέτει την διδασκαλία του για το πώς o άνθρωπος μπορεί να κατακτήσει την ευτυχία στο μέτρο που επιτρέπει ο αντίξοος χαρακτήρας της ανθρώπινης ζωής. Η ανά χείρας έκδοση παρουσιάζει χωριστά το εκτενές και αυτοτελές πέμπτο κεφάλαιο των "Αφορισμών". Σε τούτο, ο Schopenhauer προσφέρει στον αναγνώστη υπό την μορφή μίας σειράς συμβουλών ένα εγχειρίδιο πρακτικής σοφίας, το οποίο, χάρη στο διεισδυτικό κα...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΩΣ ΒΟΥΛΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
"Αυτό που το έργο καλείται να κοινοποιήσει είναι μία και μοναδική ιδέα. Παρά ταύτα, μάταια προσπάθησα να βρω για τον σκοπό αυτό δρόμο συντομότερο από όλο το ανά χείρας έργο. Η εν λόγω ιδέα θεωρώ ότι αποτελεί το από πολύ παλαιά ζητούμενο σ' αυτό που ονομάζεται "φιλοσοφία", η ανακάλυψη του οποίου, ακριβώς για τον λόγο αυτό, θεωρείται από τους έχοντες ιστορική γνώση τόσο ανέφικτη όσο κι εκείνη της φιλοσοφικής λίθου, αν και ήδη ο Πλίνιος τους έχει πει: "Πόσα πολλά δεν θεωρούνται αδύνατα πριν πραγματοποιηθούν;". Στο κύριο έργο του, Ο κόσμος ως ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΘΡΩΠΟΣ Ο ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΗΣ - ΚΥΚΛΟΙ
Γιατί πρέπει να είναι κανείς πλούσιος; Γιατί πρέπει να έχει άλογα, ωραία ρούχα, ακριβά διαμερίσματα και να συχνάζει σε εστιατόρια και τόπους διασκέδασης; Μόνο γιατί του λείπει η σκέψη. Δώστε στο μυαλό του μια καινούρια εικόνα και αμέσως θα πάει σ' ένα μοναχικό κήπο ή σε μια σοφίτα για να την απολαύσει και θα είναι πλουσιότερος μ' αυτό το όνειρο παρά με τα εισοδήματα μιας ολόκληρης χώρας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΛΕΓΕΙΑ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑΛΟΓΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Στη θολή μας εποχή, στον νέο αυτό Μεσαίωνα ιδεών και αξιών, ο συγγραφέας του "Ρινόκερου" και της "Φαλακρής τραγουδίστριας" εξομολογείται με σπαρακτικό τρόπο την αδυναμία του ν' απαντήσει στα πιο αρχέγονα ερωτήματα: «Ποιος είμαι; Τι κάνω εδώ κάτω; Από πού έρχομαι; Που πηγαίνω;» Για τον Ιονέσκο, ο άνθρωπος είναι η αποτυχημένη δημιουργία ενός κακόβουλου Θεού, ο κόσμος ένα διαστροφικό πεδίο παραγωγής του Κακού, το Μηδέν ο μοναδικός νόμος. Όλα, λοιπόν, είναι παράλογα. Και η αγάπη; Και η ελπίδα; Ο Ιονέσκο ταξιδεύει στα βάθη της προσωπικής του νύ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Μέσα σ' έναν κόσμο κατ' ουσίαν άλογο και αντίξοο, ο άνθρωπος καλείται να διάγει τον βίο του όντας εκτεθειμένος ανά πάσα στιγμή, αφενός, στον πόνο και την ανία, αφετέρου, στον πλανερό χαρακτήρα του κόσμου αυτού, του υποσχόμενου μία ευτυχία φαντασιώδη και ανέφικτη. Η ορθή αποτίμηση της πραγματικής αξίας των αγαθών της ζωής έχει ως βάση τη διάκρισή τους σε τρεις κατηγορίες: στα όσα είναι κανείς, στα όσα έχει και στα όσα παριστάνει στα μάτια άλλων ανθρώπων. Η ανάλυση αυτών των κατηγοριών καταδεικνύει τις προτεραιότητες που πρέπει να θέτει κανε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΚΕΝΟ ΠΟΥ ΚΟΧΛΑΖΕΙ
Κάθε πολιτισμός κάνει κάποιες σιωπηρές παραδοχές για τη φύση του χώρου, του χρόνου, των ορίων, του κενού. Στην εποχή μας όμως αυτές οι έννοιες έχουν υποστεί αδιόρατες, αλλά ουσιώδεις, διαφοροποιήσεις. Το κενό, για παράδειγμα, δεν είναι πια στατικό, αλλά δυναμικό και δραστήριο. Δεν είναι το άδειο, αλλά αυτό που απομένει μετά την αφαίρεση όλων εκείνων που μπορούν ν' αφαιρεθούν. Τόσο για τους επιστήμονες όσο και για δημιουργούς σαν τον Υβ Κλάιν, «καίνε φωτιές στην καρδιά του κενού». Κι όπως ένας ζωγράφος του καιρού μας μπορεί να φανταστεί το ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Η αρχαία φιλοσοφία είναι μεν μία ορισμένη περίοδος της ιστορίας της φιλοσοφίας, είναι όμως και η περίοδος εκείνη στην οποία το πεδίο της φιλοσοφίας, όπως το γνωρίζουμε στο δυτικό κόσμο τουλάχιστον, διαμορφώνεται και κρυσταλλώνεται, τόσο όσον αφορά τα ερωτήματα που τίθενται, αυτά που σήμερα αποκαλούμε φιλοσοφικά ερωτήματα, όσο και τους τρόπους διαχείρισής τους. Η αρχαία φιλοσοφία αποτελεί ωστόσο και ένα αντικείμενο που αφορά όχι μόνο τους έχοντες ειδικά φιλοσοφικά ενδιαφέροντα, αλλά και κάθε μορφωμένο άνθρωπο, στο βαθμό που ένα μεγάλο μέρος...
Διαβάστε περισσότερα...