ΝΟΥΤΣΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Ο MARX ΣΤΟΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ
Τι ακριβώς σημαίνει ο τίτλος του παρόντος βιβλίου και σε ποιο περιεχόμενο παραπέμπει; Χωρίς να προκαταλάβω τους όρους των ερωταποκρίσεων, υπογραμμίζω ότι ο ερωτώμενος Karl Marx με το έργο του προτίθεται να αντιπαρατεθεί σε κάθε μορφή "ειδωλοποίησής" του, με την επακριβή προσκόμιση των θέσεών του, και αντίστοιχα ο ερωτών υπόσχεται να διατυπώνει έτσι τις ερωτήσεις του, ώστε να προϋποθέτουν το συνδυασμό της γνώσης των έργων του Marx, των συνθηκών της ιστορικής ανάδυσης και εκδίπλωσης της σκέψης του, των μορφών πρόσληψης και επεξεργασίας της κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ
Ο Παναγιώτης Κονδύλης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους στοχαστές, με κριτήρια όχι εγχώρια, αλλά διεθνή. Μας παρέδωσε, προς μελέτη και αναστοχασμό, ένα πολύτομο έργο, τόσο δικό του, δηλαδή πρωτότυπο, όσο και μεταφραστικό. Ο Παναγιώτης Κονδύλης χαρακτηριζόταν από την εναντίωσή του στις βεβαιότητες. Προσπαθούσε να δει ο ίδιος, και να δείξει σε όλους εμάς, τις σκιές των πολύ φωτεινών πραγμάτων, των μεγάλων ιδεών για ελευθερία, για δικαιοσύνη, νια ισότητα, για διάλογο κ.λπ. Όμως, ακόμη και οι μεγάλες ιδέες, όπως όλα τα ανθρώπινα π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
8.8.2038: "γενεθλιακόν" για τα ενενήντα μου χρόνια. Στο "κοσμοδρόμιο" της Αφροδίτης, ενός πλανήτη που απέχει 38 εκατομμύρια χιλιόμετρα ή πενήντα οκτώ ώρες από τη Γη. Μας κρατούν, με προσποιητή ευγένεια, εκατόν είκοσι λεπτά επιπλέον από την προγραμματισμένη στιγμή των αναχωρήσεων, στην αίθουσα "Αμοιβαίας Γνωριμίας", για μια από κοινού γυμνάσια της σκέψης. Πρόκειται, διατείνονται οι Αφροδισιανοί, για "τυπική" συζήτηση που ανήκει στις υποχρεώσεις των επισκεπτών τους. Θα μου απευθύνουν εκατόν τόσες ερωτήσεις (δεν συγκράτησα τον ακριβή αριθμό),...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ
Η ιστορία των ιδεών γεννιέται από τους κόλπους της φιλοσοφίας; Είναι αναγκαία η μαθητεία; Υπάρχει "κατώφλι" στο ερευνάν; Πώς ο υποψήφιος γίνεται ξανά και ξανά το ον που γνωρίζει; Ποιο είναι το κοινωνικό φύλο του υποψήφιου ερευνητή και της υποψήφιας ερευνήτριας; Ποιον ευνοεί η ανάδραση διδασκαλίας και έρευνας; Διανύει κάθε υποψήφιος το "στάδιο του καθρέφτη"; Πώς στοιχειοθετείται η "έξις του ερευνάν"; Η πράξη της "ανάγνωσης" πώς τελεσφορεί; Ποιος "συνοριοφύλακας" καταγράφει την "παρανάγνωση"; Παραμένει η "ιστορική αίσθηση" ως "έκτη αίσθηση" ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΤΕΧΝΟΣ ΒΙΟΣ
Οι μήτρες ιδεών, από τις οποίες αντλούν οι εκπρόσωποι ενός οποιουδήποτε «ρεύματος» καλλιτεχνικών ιδεών, βρίσκονται στη μεθόριο της «ενδογενούς» και της «εξωγενούς» ιστορίας του και επομένως αποκλείουν τόσο την παρθενογένεση όσο και την εκμηδένιση της αυτοδυναμίας. Ειδικότερα, μια τέτοια συζυγία «ενδογενών» και «εξωγενών» παραγόντων, όπου δαμάζεται το πάλλογο «τέρας» της ιστορίας που ενοχλείται με τη «διαφορά» και την «αντίθεση», επιτρέπει να αναδεικνύονται οι «φάσεις» και οι λόγοι της μετακίνησης ως προς τη στοιχειοθέτηση των καλλιτεχνικών...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΣ ΤΗΝ «ΤΕΤΑΡΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ»
Από τον "μικρόκοσμο" του κοινωνικού "υποκειμένου" στον "μακρόκοσμο" των συνελκόμενων οικονομικού, κοινωνικού, πολιτικού και πολιτιστικού πεδίου: Παγκόσμιο Κοινωνικό Εγερτήριο. Σε ποια επιμέρους "στάδια" εκτυλίσσεται, "μπροστά-πίσω" και πάντως "ομοιομερώς", η δραστηριότητα ενός "Παγκοσμίου Κοινωνικού Εγερτηρίου"; Με την εξής ενδεικτική ερωτηματοθεσία που έχει προκύψει από το παρόν βιβλίο και που απευθύνεται συνεχώς σε "ρομπότ" για να την ακούσουν και οι "δημιουργοί" τους: α. Οίκος, β. Δήμος, γ. "Δουλειά", δ. "Διαρκές Σπουδαστήριο", ε. "Δημ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΜΑΣ
Ο άνωθεν κατευθυνόμενος ρατσισμός βέβαια είχε περιορισθεί, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω μιας συνταγματικής αποφόρτισης και συνάμα είχε υποστεί μια ορισμένη μεταλλαγή. Σ' αυτό έπαιξε ρόλο η γενικευμένη αντίθεση προς τις ναζιστικές θηριωδίες, η απόπειρα απώθησης του «Ολοκαυτώματος» και η ευρεία θέσπιση μέτρων για την κατοχύρωση των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Γι' αυτό γίνεται λόγος για «νεορατσισμό», μια και έθεσε σε δεύτερη μοίρα τη «φυλή» για να προτάξει τις πολιτιστικές διαφορές εθνικών ή εθνοτικών ομάδων που από ιστορικό δημιούργημα...
Διαβάστε περισσότερα...

MACHIAVELLI
(...) Η επικαιρότητα της σκέψης του Machiavelli, που προσδιορίζει και την αναγκαιότητα αυτής της εργασίας, οφείλεται κυρίως στους ακόλουθους λόγους: (α Κάθε φορά είναι ζωηρό το ενδιαφέρον για την αποκατάσταση ενός συγγραφέα, και πολύ περισσότερο του Machiavelli, εφόσον ο πολιτικός "μακιαβελισμός" της νεότερης και σύγχρονης ιστορίας θεωρήθηκε φυσικό συμπέρασμα των θεωρήσεών του. β) Τα έργα του φλωρεντινού φιλοσόφου συζητήθηκαν ευρύτατα από τη Δυτική πολιτική επιστήμη (εγκαινιάζουν τη «γαλιλαϊκή παράδοση» με την αιτιοκρατική αντιμετώπιση των...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΝΝΙΟΣ
Ο Νίκος Γιαννιός (Άνδρος 1885 - Αθήνα 1958) υπήρξε σοσιαλιστής διανοούμενος που είχε τάξει ως σκοπό της ζωής του την πολιτική και οικονομική οργάνωση της εργατικής τάξης. Έχοντας μια σχετικά πλήρη γνώση των θεωρητικών αναζητήσεων του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού, όπως αυτές εμφανίστηκαν κατά τις τρεις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας, κινήθηκε για την επίτευξη αυτού του στόχου ως "μαρξιστής", δηλαδή σύμφωνα με την κωδικοποίηση των θέσεων του Karl Marx που πραγματοποίησε η Δεύτερη Διεθνής. Έμεινε πιστός στον ιδεολογικό της προσανατολισμό και παρακο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑΤΟΛΜΙΑ
Ο νεολογισμός "αγορατολμία" (= αγορά+τόλμη) αποδίδει την κοινωνική και πολιτική πρακτική που σχηματίζεται ως ακριβώς αντίθετη προς την "αγοραφοβία". Το παρόν βιβλίο πραγματεύεται ό,τι οριοθετείται ως "περίοδος κρίσης", τόσο στις διεθνείς όσο και στις εγχώριες διαστάσεις της, και υποδεικνύει τρόπους για την αντιμετώπισή της. Προϋποθέτει, με δεκάδες ερωτήσεων και αποκρίσεων, αναγνώστες και αναγνώστριες που έχουν την πρόθεση να οδηγηθούν από την επαρκή κατανόηση των κόσμων τους στην ανάγκη της αλλαγής τους. Θεματοποιούν με ακρίβεια τόσο την α...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΝΟΜΙΝΑΛΙΣΜΟΣ
Ο πρώτος γνωστός νομιναλιστής ("nominalis", κατά τον Αλβέρτο το μέγα), στα πλαίσια της μεσαιωνικής φιλοσοφίας, ήταν ο Γάλλος "ψευδο-διαλεκτικός" και "ψευτο-χριστιανός" Roscelinus από την Compiegne (c. 1050 - 1125). Σύμφωνα με τη μαρτυρία του συγχρόνου του Άνσελμου πίστευε πως οι "καθολικές υποστάσεις" αποτελούν μόνο μια "πνοή φωνής" (flatus vocis). Αναντίρρητα στη διαμόρφωση της νομιναλιστικής θεώρησης των "καθόλου" σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Πορφύριος (+305 μ.Χ.) που την "Εισαγωγή" του στις "Κατηγορίες" του Αριστοτέλη γνώρισε στη χριστιανική...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ «Ο ΛΑΙΚΙΣΜΟΣ»
Σκηνοθεσίας αφόρμηση. Ας υποθέσουμε ότι έχει στηθεί ξανά -βραχύβια, έστω- "Λέσχη Ανάγνωσης", στο κυλικείο του Β' ορόφου της Βουλής των Ελλήνων, με ισότιμο τρόπο: ανά τέσσερις (δύο άντρες και δύο γυναίκες) εκπρόσωποι των εφτά κομματικών σχηματισμών της εγχώριας Βουλής, μία της "εξωκοινοβουλευτικής" Αριστεράς για να μην κηρύξει "αντάρτικο" και μία από την αντίπερα όχθη για να δούμε πώς εξακολουθεί να "δρα". Θα μετάσχουν σε τρεις διαδοχικές συζητήσεις, ρωτώντας και απαντώντας. Ως προς τον χειρισμό της λειτουργίας της Λέσχης: με κλήρο, ανά πρω...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
Εφορμώ στις δεκαετίες που πέρασαν με σκοπό την αναψηλάφηση των κειμένων Ελλήνων «διανοουμένων» που σταδιοδρόμησαν τόσο στο «εξωτερικό» όσο και στο «εσωτερικό», με μορφές διαρκούς «γείωσης» στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο: από το τέλος του 19ου αιώνα ως τις ημέρες μας. Δηλαδή: P. Argyriades/Π. Αργυριάδης, J. Psichari/Γ. Ψυχάρης, P. Drakoulis/Π. Δρακούλης, A. Eleutheropulos/Α. Ελευθερόπουλος, Ch. Theodoridis/Χ. Θεοδωρίδης, N. Kitsikis/Ν. Κιτσίκης, J. Imvriotis/Γ. Ιμβριώτης, C. Politis/Κ. Πολίτης, N. Galas/Ν. Κάλας, N. Svoronos/Ν. Σβορώνος, ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙ(ΟΓΡΑΦΙ)Α ΣΕ ΚΑΙΡΟΥΣ «ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ»
Η ιστορικο-κριτική ανάγνωση των πηγών μπορεί να περιγράφει ως η μετάβαση από τη "χαοτική παράσταση του όλου" στην "πλούσια σε καθορισμούς και σχέσεις ολότητα" (βλ. Ο Marx στον καθρέφτη, 2014:146/147). Η ερμηνευτική αυτή αποσκοπεί στην ανασύσταση του επιχειρήματος που χρησιμοποιείται στην εκδίπλωση μιας ορισμένης προβληματικής, την οποία όμως προσγειώνει στις ανάγκες και τα αιτήματα μιας εποχής η σύστοιχη ιστορική οπτική. Η διακριτική σύζευξη "ενδογενών", που προκύπτουν από την ίδια την ιστορική σκέψη, και "εξωγενών" παραμέτρων, που αφορούν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ, Ο ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ
Υπήρξε ο Marx κριτικός της ιδεολογίας; Με ποιους όρους μπορεί σήμερα να ασκηθεί μια μαρξιστική κριτική της ιδεολογίας; Στα ερωτήματα αυτά, πού με τη συνάφειά τους αναδεικνύουν τα όρια της γονιμότητας των μαρξικών αναλυτικών εργαλείων, επιχειρεί να απαντήσει αυτό το βιβλίο. Εξετάζεται το οντολογικό-γνωσιολογικό υπόβαθρο της ιδεολογίας, η διαδικασία απεγκλωβισμού από το δογματικό λόγο και οι επιμέρους λειτουργίες, η ποιότητα του ουτοπικού φαινομένου και η σημασία του στη στρατηγική σύλληψη του μέλλοντος. Μ' αυτή την εννοιολογική σκέψη ανιχνε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΑΦΟΡΜΕΣ
Συνέλεξα, λοιπόν, τέσσερις δεκάδες κείμενα (τέσσερα δημοσιεύονται εδώ για πρώτη φορά) που κυρίως προλογίζουν βιβλία μου (κάποτε αποτελούν μέρη τους) ή συλλογικούς τόμους που επιμελήθηκα, από το 1981 ως το 2016. Αδυνατώ να αποθησαυρίσω διαδοχικά τις φωτογραφίες των οικείων εσωφύλλων, προσπαθώντας να μένω στο "εμείς", μειώνοντας έτσι όσο γίνεται το "προπατορικό αμάρτημα" του ημερολογίου ή της "Ego-histoire". Σε κάθε περίπτωση η εκάστοτε συγκομιδή όσων έχουν προηγηθεί συνεπάγεται τη μετατροπή της "ποσότητας" σε "ποιότητα" ή μιας σειράς επιμέρ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η "ΓΕΝΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ" ΚΑΙ Ο Γ. ΘΕΟΤΟΚΑΣ
Αυτό το οποίο κρίνεται εδώ είναι η εξής υπόθεση εργασίας: η "γενιά του '30", με αιχμή το δοκίμιο, το οποίο συνιστά μια "ιδιαίτερη παράμετρο", εμφανίστηκε ως "γενιά των ιδεών" και είχε ως "πρωτοστάτη" ή "δημόσιο εκπρόσωπο" και επομένως "διαχρονικό και διαπρύσιο υπερασπιστή" της τον Γιώργο Θεοτοκά (1905-1966) που εκφράζει την "ιδεολογία της και τροφοδοτεί τη μυθολογία της". Ό,τι δηλαδή "φτάνει ως τις μέρες μας" ως "πολιτισμικό μόρφωμα και ιδεολόγημα" ή ως "πολιτισμική ιδεολογία", γεγονός που απαιτεί μια "πιο ευφάνταστη ανασύνθεση του πολιτισ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ «ΥΠΟΒΑΘΡΟ» ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Ως προς τη σύνθεση του παρόντος βιβλίου θα μπορούσαν να υπομνησθούν τα εξής: 1. Πρόκειται για «ερευνητική πρόταση», καταρχήν εγκεκριμένη σε διεθνή «διαγωνισμό Φιλοσοφίας», που θα χρηματοδοτηθεί όμως με την ολοκλήρωση του οικείου κειμένου, δηλαδή του κυρίως «παραδοτέου». Με την τελεσφόρηση μιας τέτοιας διαδικασίας είναι πιθανόν να «δικαιωθεί» ο Bourdieu που αξίωνε να αξιολογείται εκ των υστέρων κάθε «ερευνητικό πρόγραμμα» και έτσι μόνο να χρηματοδοτείται... 2. Συμμετείχαν, σε έναν χρονικό ορίζοντα τεσσάρων εβδομάδων, δεκατρείς φοιτήτριες κα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΗ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Τα ερεθίσματα για τη σύνθεση και την εμφάνιση των επιμέρους κειμένων του παρόντος βιβλίου συναρτώνται με τις ανάγκες μιας ανακοίνωσης ή μιας βιβλιοκρισίας, από το 1998 έως σήμερα. Για την ενιαία τους εκπόρευση ίσως χρειάζεται κι εδώ να επαναλάβω πως ό,τι συνέχει την αποβλεπτικότητά του αποτελεί βέβαια μιαν ακόμη απόπειρα να στοιχειοθετηθεί ένας επαρκής θεωρητικός λόγος για την τέχνη και τα έργα των δημιουργών της. Για να φτάσω όμως έως εδώ, έπρεπε να προϋπάρξουν ευκρινείς διακυμάνσεις "έλξης" και "απώθησης" ως προς τα ζητήματα που εγείρει ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΙΤΟ ΠΑΤΡΙΚΙΟ
Το παρόν βιβλίο αποτελεί εισαγωγή στην ποίηση του Τίτου Πατρίκιου: προτάσσεται η ιστορική κατανόηση του κοινωνικού πεδίου της ποίησής του και ακολουθεί η θεματολογική ανατομία των αρμών της. Για την πληρέστερη τεκμηρίωση των δύο αυτών μερών αξιοποιούνται επίσης, σε συνδυασμό με τις αναγκαίες μαρτυρίες της εποχής, τα πεζογραφήματα και ιδίως τα δοκίμια του ποιητή. Μια ποιητική δημιουργία έξι και πλέον δεκαετιών (το πρώτο ποίημα του Πατρίκιου δημοσιεύεται το 1943) προϋποθέτει ορισμένο σύνολο «σταθερών» παραμέτρων, το οποίο διαθέτει ως ενιαία ...
Διαβάστε περισσότερα...