ΤΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΚΑΙ Η ΛΥΡΑ

Παρουσίαση

Ι. Μια μετάφραση που έχω κάνει μόνο για μένα
Τις μεταφράσεις των αρχαίων ελληνικών ποιημάτων που θα διαβάσουμε, ως ένα σημείο τις έγραψα για την καθαρά προσωπική μου απόλαυση και αυτό στην πιο ακριβόλογη κυριολεξία, χωρίς δηλαδή να με είχε ποτέ απασχολήσει το αν θα δημοσιεύονταν ποτέ ή όχι. Το ίδιο και τα λιγόλογα ή μακροσκελή σημειώματα που προλογίζουν αυτές τις μεταφράσεις και που στην αρχή δεν ήταν παρά οι πληροφορίες που συγκέντρωνα ή οι εκτιμήσεις που επιχειρούσα μόνον για μένα. Όταν μετέφραζα αυτά τα ποιήματα ή αυτά τα αποσπάσματα, ουσιαστικά δεν διέφερα από τους αλλοτινούς ζωγράφους που ζωγράφιζαν πάνω σε αρχαϊκά πρότυπα ή σχεδίαζαν πίνακες παλαιότερών τους δασκάλων για να μπουν πιο βαθιά μέσα στα μυστικά της τέχνης τους, ή από τον συνθέτη που αραιά και που ξαναδουλεύει κάποιο κομμάτι του Μπαχ ή του Μόζαρτ, για ν' αντλήσει απ' αυτό απόλαυση και πλούτο.
Ορισμένες από αυτές τις μεταφράσεις τις επιχείρησα ταυτόχρονα με διάφορα σκιαγραφήματα του Αδριανού και πιο συγκεκριμένα το 1948 και το 1951 οπότε ξανάπιασα και τελείωσα αυτό το βιβλίο. Με αυτή την εξοικείωση με έργα ποιητών οι οποίοι δεν ήσαν πολύ αρχαιότεροι, που ορισμένοι μάλιστα ήταν σύγχρονοι του αυτοκράτορα, καθώς και με άλλα έργα, πολύ αρχαιότερων ποιητών, που γνωρίζουμε πως ο αυτοκράτορας εκτιμούσε το έργο τους, κατέφευγα σε μια τεχνική για την οποία έχω ξαναμιλήσει: ανασυγκροτούσα, στο μέτρο του δυνατού, τη βιβλιοθήκη του ανθρώπου που με απασχολούσε, που είναι και ένας από τους αποτελεσματικότερους τρόπους για να πληροφορούμαστε για τις ευαισθησίες ενός ανθρώπου του παρελθόντος. Άλλες ομάδες ποιημάτων μετέφρασα σε εποχές ανάπαυλας ή αναμονής, στα διαστήματα που μεσολαβούσαν ανάμεσα στο τέλος ενός βιβλίου και στην αρχή ενός άλλου, ή τότε σε περιόδους ανάρρωσης, ή ξαποσταίνοντας δίπλα στο τζάκι ή μέσα σε κάποιον κήπο. Τα τρία τέταρτα λοιπόν αυτής της εργασίας είχανε ήδη γίνει όταν συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσε να ενδιαφέρει μια μερίδα ανθρώπων. Τότε ξύπνησε και το δικό μου ενδιαφέρον και άρχισα να εργάζομαι για να πληρώσω τα κενά, για να δώσω στις σημειώσεις που είχα κρατήσει για προσωπική χρήση ένα γενικότερο εύρος, πράγμα που αναγκαστικά προϋποθέτει και μερικές λεπτομέρειες οι οποίες, για άλλους αναγνώστες θα είναι βέβαια άχρηστες αλλά θα αποδειχθούν ορισμένες φορές χρήσιμες σε άλλους, λιγότερο καλά πληροφορημένους αναγνώστες. Το "γράφετε σαν να μην ξέρουν τίποτα" είναι η καλύτερη συμβουλή που θα μπορούσε ν' ακολουθήσει ένας συγγραφέας που απευθύνεται σ' όλους.
[...] Ελπίδα μου θα 'ταν να μεταδώσω στον αναγνώστη τη διάθεση να συνθέσει για τον εαυτό του μια πληρέστερη επιλογή, να παραβάλει τις μεταφράσεις μου με άλλες, τόσο γαλλικές όσο και ξένες, φθάνοντας, από τις ίδιες του τις συγκρίσεις, σε μια σωστότερη αντίληψη των πρωτοτύπων, και, χαρά ύψιστη, να τον κάνω να ξεπεράσει την τεράστια απόσταση που χωρίζει μια γλώσσα που ξέρομε από μια γλώσσα που μόνον μερικές λέξεις της γνωρίζομε, αγοράζοντας ένα λεξικό και μία γραμματική.
ΙΙ. Δώδεκα αιώνες και κάπου εκατόν δέκα ποιητές
Η επιλογή που ακολουθεί ανοίγει με τον θαυμαστό κώμο (στο πρωτότυπο ακούγεται καθαρά) των ποιητών της Ιωνίας του 7ου και του 6ου αιώνα, πολύλαλο και αρμονικό τραγούδι πουλιών. Κλείνει με μερικούς ποιητές των χρόνων του Ιουστινιανού. Αμφιβάλλοντας για την ικανότητά μου να μεταφράσω από τον Όμηρο και τον Ησίοδο έστω και ένα μέρος που θα έδινε μια ιδέα για το έργο τους, προτίμησα να προσφέρω, σαν ένα πρελούδιο, μερικές μόνον μεμονωμένες φράσεις, πλουτισμένες όμως με μια πολύτιμη πατίνα από τη συγκίνηση και το σέβας με τα οποία ξαναειπώνονταν στους ερχόμενους αιώνες, ωσάν επωδοί της ελληνικής ευαισθησίας, μέχρι τα τέλη του αρχαίου κόσμου. Στο τέλος του βιβλίου, αντί για επίλογο, βάζω καμιά εικοσαριά χριστιανικά επιγράμματα που κλιμακώνονται από τον 6ο μέχρι τον 10ο αιώνα. Από το πρελούδιο ως τον επίλογο, δώδεκα περίπου αιώνες, από τον πρώτο αρχαϊκό Παρθενώνα ως την Αγιά Σοφιά, και κάπου τριάντα έξι γενιές μετακινούνται και αλλάζουν [...]. (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Σαν ένα πρελούδιο: Όμηρος-Ησίοδος
ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΡΤΑΙΟ ΩΣ ΤΟΝ ΕΜΠΕΔΟΚΛΗ
Τυρταίος
Χορός Σπαρτιατών
Τραγούδι του κρητικού πολεμιστή
Αρχίλοχος
Αλκμάν
Αλκαίος
Σαπφώ
Ήριννα
Σόλων
Έμμετρες επιγραφές του 6ου αιώνα
Η ποίηση των Χρησμών
Στησίχορος
Ίβυκος
Ανακρέων
Θέογνης
Σκόλια
Αποσπάσματα από δημοτικά τραγούδια
Σιμωνίδης
Δημόδοκος
Πίνδαρος
Εμπεδοκλής
ΤΡΑΓΩΔΙΑ-ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΑΤΤΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑ
Φρύνιχος
Αισχύλος
Σοφοκλής
Ευριπίδης
Τα σατιρικά δράματα του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη
Κριτίας, ο συγγραφέας του Ρήσος, Χαιρήμων και οι τελευταίοι αθηναίοι δραματουργοί
Αριστοφάνης
Μένανδρος
ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΣΤΟΝ ΛΟΥΚΙΑΝΟ
Πλάτων
Αριστοτέλης
Ανύτη
Δύο ανώνυμα ερωτικά
Ποίημα ανώνυμο, σε τάφο ορφικού μύστη
Κλεάνθης
Ανώνυμο επίγραμμα φιλοσοφικού και βακχικού τύπου
Θεοδωρίδας
Επιτύμβιο αποδιδόμενο στον Πλάτωνα
Ποσείδιππος
Νοσσίς
Ασκληπιάδης ο Σάμιος
Καλλίμαχος
Αδέσποτον επίγραμμα στο ύφος του Καλλίμαχου
Απολλώνιος ο Ρόδιος
Θεόκριτος
Βίων και Μόσχος
Λεωνίδας ο Ταραντίνος
Λυκόφρων και η αποκρυφιστική ποίηση
Ηρώδας
Διότιμος ο Μιλήσιος
Αδαίος ο Μακεδών
Αλκαίος ο Μεσσήνιος
Διοσκουρίδης
Τυμνέως
Αντίπατρος ο Σιδώνιος
Μελέαγρος
Ζωνάς Σαρδιανός
Αδέσποτο σε ύφος Ζωνά Σαρδιανού
Κριναγόρας ο Ρόδιος
Βιάνωρ
Λόλλιος Βάσσος
Μάρκος Αργεντάριος
Νίκαρχος
Αντίφιλος ο Βυζάντιος
Αλφειός Μυτιληναίος
Ο αυτοκράτωρ Αδριανός
Διονύσιος ο Σοφιστής
Πτολεμαίος ο Αστρονόμος
Στράτων Σαρδιανός
Όνεστος ο Βυζάντιος
Λουκιανός ο Σαμοσάτης
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΡΦΙΚΟΥΣ ΥΜΝΟΥΣ ΩΣ ΤΟΝ ΔΑΜΑΣΚΙΟ
Ορφικοί Ύμνοι, Άσματα Σιβυλλικά και τελευταίοι Χρησμοί
Οππιανός
Ρουφίνος
Λιβάνιος
Νόννος
Μουσαίος
Παλλαδάς
Γλύκων
Μυστικό Επίγραμμα Ανωνύμου
Πρόκλος
Ανακρεώντεια
Αγαθίας ο Σχολαστικός
Παύλος ο Σιλεντιάριος
Δαμάσκιος
Αντί επίλογου: ΜΕΡΙΚΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
Σημειώσεις
Συνοπτική Βιβλιογραφία