ΕΠΙ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ

Παρουσίαση

Τι κοινό έχουν μια γυναίκα που επιχειρεί να πηδήξει από το μπαλκόνι ξενοδοχείου της οδού Σταδίου αγκαλιά με την κόρη της, ένας άνδρας αγνώστων στοιχείων που βρίσκεται αναίσθητος στην Πλατεία Συντάγματος, μια νεαρή που μεταμφιέζεται σε άνδρα και περιπλανιέται νύχτα σε κακόφημες συνοικίες του Πειραιά, ένας μουσικός που εξορίζεται σε νησί του Αιγαίου, μια Γερμανοεβραία παιδαγωγός που δίνει τέλος στη ζωή της στην Αθήνα, ένας εύπορος ομογενής που αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Αίγυπτο; Πρόκειται για πρόσωπα που η ζωή τους σημαδεύτηκε από τα ναρκωτικά στις αρχές του 20ού αιώνα, σε μια μεταιχμιακή εποχή, όταν ουσίες μέχρι πρότινος νόμιμες απαγορεύτηκαν.
Το "Επί της ουσίας" αφηγείται πώς η χρήση και η εμπορία ναρκωτικών έγιναν ποινικό αδίκημα και συνάμα αναδείχτηκαν σε κοινωνικό πρόβλημα, σε μια διαδικασία που συμπαρέσυρε ατομικά πεπρωμένα και διαμόρφωσε δημόσιες πολιτικές. Με βάση νομοθετικές διατάξεις, αστυνομικά αρχεία, διπλωματικά έγγραφα, εγκληματολογικές, ιατρικές και ψυχιατρικές πηγές, αρθρογραφία στον Τύπο, λογοτεχνικά κείμενα και άλλες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως το ρεμπέτικο, το βιβλίο εξετάζει τις μορφές και την έκταση που πήρε η χρήση ναρκωτικών στην Ελλάδα. Μελετά τον ρόλο που διαδραμάτισαν αφενός το θεσμικό πλαίσιο και αφετέρου οι κοινωνικές αναπαραστάσεις για τα ναρκωτικά. Διερευνά σε ποιον βαθμό οι εξελίξεις αυτές συνδέονταν με διεθνείς τάσεις και ποιες ήταν οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής περίπτωσης.
Όμως το βιβλίο δεν είναι μονάχα η ιστορία της εμφάνισης ενός νέου κοινωνικού φαινομένου. Αναλύει συγχρόνως ευρύτερες ανησυχίες της ελληνικής κοινωνίας που εκφράστηκαν μέσα από τους λόγους περί "τοξικομανίας" και εξηγούν γιατί η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών τροφοδότησε εντέλει έναν "ηθικό πανικό" δυσανάλογο με τις διαστάσεις του φαινομένου. Κατ' αυτόν τον τρόπο, η "Ιστορία των ναρκωτικών στην Ελλάδα" φιλοδοξεί να συμβάλει στον νηφάλιο δημόσιο διάλογο περί εξαρτησιογόνων ουσιών, σε μια περίοδο όπου οι βεβαιότητες και οι πολιτικές για τα ναρκωτικά τίθενται σε ριζική επαναδιαπραγμάτευση. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Προοίμιο της Διευθύντριας της Γαλλικής Σχολής Αθηνών
Ευχαριστίες
Συντομογραφίες
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ναρκωτικά και ιστορία
Πηγές
Ορολογία
Η δομή του βιβλίου
ΜΕΡΟΣ Α΄. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΗΝΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ
1. Ο ΘΙΑΣΟΣ ΕΠΙ ΣΚΗΝΗΣ (1875-1920)
Παραγωγή και χρήση επί ελληνικού εδάφους
Η ινδική κάνναβη
Η παπαρούνα του οπίου
Άλλες ουσίες
Το διεθνές πλαίσιο της ποινικοποίησης των ναρκωτικών
Προοίμια
Οι πρώτες διεθνείς διασκέψεις
Ο πόλεμος και οι συνέπειές του
Το ζήτημα της ινδικής κάνναβης στην Ελλάδα
Πρώιμα μέτρα
Η επιλογή της φορολόγησης
2. Η «ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΙΑ» ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ (1920-1950)
Νομοθετικές εξελίξεις
Η επανεκκίνηση της διεθνούς διαβούλευσης
Η επιλογή της απαγόρευσης στην Ελλάδα
Μια οχληρή κληρονομιά
Η ποινικοποίηση των ναρκωτικών
Το στίγμα της Χάγης
Η δημιουργία τον Μονοπωλίου
Ο κλοιός σφίγγει
Η εποχή των αλκαλοειδών
Παραγωγή
Λαθρεμπόριο
Κατανάλωση
3. ΕΠΙΣΗΜΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Καταστολή
Νέα σώματα, νέες αρμοδιότητες
Τρόποι δράσης
Επικρίσεις
Θεραπεία
Θεραπευτικές δομές
Μέθοδοι αποτοξίνωσης
Πρόληψη
4. ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ
Το πλαίσιο της χρήσης
Γεωγραφίες
Στέκια
Μέσα χρήσης
Δύο πόλοι κατανάλωσης
«Ηρωίνη και μαυράκι»
Θάνατοι από ναρκωτικά
Μεταξύ δύο κόσμων
Η οπτική των χρηστών
Φάσμα χρήσεων
ΜΕΡΟΣ Β' ΤΟΞΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ
5. ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ
Πολιτικοί αντίλαλοι
Ρητορικές χρήσεις
Κακές συναναστροφές
Αστικοί παράδεισοι
Ιδεολογικό δηλητήριο
Επαναστατική ηθική
Τα ναρκωτικά των τάξεων
Κοινωνικές ανατομίες
Η φορά της μετάδοσης
6. ΕΘΝΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ
Ναρκωτικά και στρατός
Χρήστες με στολή
Υπονόμευση των ενόπλων δυνάμεων
Για ένα στράτευμα χωρίς ναρκωτικά
Κίνδυνος για την ελληνική φυλή
Μια νέα «κοινωνική νόσος»
Παράγοντας εκφυλισμού
Ο ευγονικός πειρασμός
Εθνικό στίγμα
Η τύχη της ομογένειας
Ζήτημα τιμής
Υπερασπιστική γραμμή και αντεπίθεση
Εξωτερικός εχθρός
Το ναρκωτικό του Άλλου
Κακόβουλοι γείτονες
Ετεροθαλή αδέλφια
7. ΠΗΓΗ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Αιτιακές σχέσεις
Ναρκωτικά και έγκλημα στο αστυνομικό δελτίο
Ερμηνευτικά σχήματα
Κάθε ουσία με το έγκλημά της
Ποινική ευθύνη
Λογοθετικό διακύβευμα
Αμφίρροπο επιχείρημα
Αντιθετικά ζεύγη
Ηθικοπλαστικοί λόγοι
Ο «έμπορος του θανάτου»
Παλιοί και νέοι λαθρέμποροι
Θύματα ή θύτες;
8. ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Έμφυλες διαστάσεις
Ο ρόλος των γυναικών στη σκηνή των ναρκωτικών
Μοιραίες ή αθώες;
«Η τραγωδία της κοκαϊνομανούς μητρός»
Περιπέτειες «μοντέρνας δεσποινίδος»
Άσωτη νεολαία
Ομάδες υψηλού κινδύνου
«Νέοι καλών οικογενειών»
Αλητόπαιδες
«Να προσέξωμεν την νεότητα!»
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αρχειακές πηγές
Εφημερίδες
Περιοδικά
Επίσημα έγγραφα
Πρωτογενής βιβλιογραφία
Δευτερογενής βιβλιογραφία
Ευρετήριο