Θεόδωρος Τερζόπουλος - Ο σκηνοθέτης στο μεταίχμιο

Παρουσίαση

Η παρούσα μελέτη αποτελεί την προσωπική μου πρόταση πάνω στο θέατρο του Θεόδωρου Τερζόπουλου, πρόταση που στηρίζεται στην πεποίθηση ότι ο σκηνοθέτης, μέσω των παραστάσεών του, υπηρετεί κατεξοχήν το υπερπολιτισμικό θέατρο. Τούτο σημαίνει ότι πρόκειται για έναν σκηνοθέτη στο μεταίχμιο ή, καλύτερα, στο κατώφλι, σημείο από το οποίο μπορεί να βλέπει ταυτόχρονα το εντός και το εκτός, ώστε με την κάθε του κίνηση, να διαβαίνει αμφίδρομα το κατώφλι, διαρρηγνύοντας τα όρια, τα σύνορα, τις διαφορές και τις διαφορετικότητες.
Υπό αυτή την οπτική, η μελέτη εξετάζει, μέσω των παραστάσεών του, τον άδηλο διάλογο του Τερζόπουλου με την ευρωπαϊκή ή ανατολική καλλιτεχνική δημιουργία, την λαϊκή τέχνη, τις φιλοσοφικές ή κοσμολογικές θεωρήσεις, αλλά και την «πρωτόγονη» σκέψη, διαμορφώνοντας τελικά το παλίμψηστο που συνιστά η εκάστοτε παραστασιακή δημιουργία του.
Μεταφυσικός στη δομή δεν παύει να είναι συμπεριληπτικός στην ουσία, καθώς στις παραστάσεις τους υφέρπουν έντεχνα μετουσιωμένες οι έμφυλες ταυτότητες, το ατομικό και συλλογικό τραύμα, η διαπραγμάτευση του πένθους, οι πολιτισμικές-κοινωνικές συγκρούσεις κ.ά. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

«Η προσφορά του Τερζόπουλου δεν μπορεί να συνοψιστεί, ωστόσο τα παρακάτω συνιστούν μια σύντομη παρουσίασή της: ιδιότυπο σύστημα σκηνικών αξιών συγγενών προς εκείνες του Ταντάσι Σουζούκι, ανάδειξη του σκοτεινού/τερατώδους στοιχείου που υποβόσκει στο δράμα, πρωτοποριακή φωνητική και κινησιολογική αγωγή, μακρόχρονη συνεργασία με ηθοποιούς που ανακαλύπτουν τα εκφραστικά τους μέσα πειραματιζόμενοι διαρκώς (όπως ο Σάββας Στρούμπος με την ομάδα «Σημείο Μηδέν»), άρνηση των mainstream «ευκολιών» που διανοίχθηκαν με την παγκόσμια αναγνώρισή του, υπογραφή της «Χάρτας» της Παγκόσμιας Θεατρικής Ολυμπιάδας το 1994, σφαιρική οπτική του θεάτρου ως πλανητικού, διαπολιτισμικού γεγονότος, συνένωση του αρχαϊκού με το σύγχρονο στοιχείο, ταξίδι στο «τοπίο της πανανθρώπινης μνήμης», ενότητα του σώματος με τον λόγο και πρόκριση της τελετουργίας έναντι του κειμένου». [Νίκος Ξένιος, bookpress.gr, 19 Ιουλίου]

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Α. Ο Σκηνοθέτης-Γεφυροποιός
Β. Υπερβαίνοντας τα σύνορα
Γ. Η αισθητική του Θεάτρου Άττις
Το Τέλος του παιχνιδιού (Αγία Πετρούπολη, 2014)
Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της (Αγία Πετρούπολη, 2017)
Δ. Η ελληνικότητα του Τερζόπουλου
Ε. Το υπερπολιτισμικό θέατρο
ΚΕΦ.1ο: ΤΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
Α. Εισαγωγή
Amor (2013)
Νόρα (2019)
Β. Προμηθέας Δεσμώτης (Ελευσίνα, Κωνσταντινούπολη, Έσσεν, 2010)
Γ. Σκηνικά και θεματικά μοτίβα πολιτικο-κοινωνικών σημάνσεων
Γ1. Σκηνικά μοτίβα
Άρβυλα και παπούτσια
Κόκκινα - Μαχαίρια
Ηχητικά εφέ - Μουσική - Τραγούδια
Γ2. Θεματικά μοτίβα
Ρευστές ταυτότητες
Η Κασσάνδρα απευθύνεται στους νεκρούς (2007)
Αίας, η τρέλα (2004)
Η τελευταία μάσκα-Fallimento (Πάτρα, 2006)
Η φωτογραφία ως παρουσία του απόντος
Φασματικές παρουσίες
Αντιγόνη (Wilma Theater, Φιλαδέλφεια, 2015)
Μάουζερ (Αθήνα, 2009)
Δ. Πολιτικά διωκόμενοι: Προμηθέας Δεσμώτης (Κεντρική Ακαδημία Θεάτρου του Πεκίνου, 2008)
Ε. Εμπόλεμες συρράξεις - Διχοτομημένες πόλεις: Τρωάδες (Πάφος, 2017)
ΣΤ. Η καλλιτεχνική μετουσίωση του τραύματος: Τζενίν της Etel Adnan (2006)
ΣΤ1. Εισαγωγή
ΣΤ2. Η ανάγνωση της περφόρμανς
Στάση Πρώτη: Το Καφενείο
Στάση Δεύτερη: Μετανάστες
Στάση Τρίτη: Έξοδος κινδύνου
Στάση Τέταρτη: Αγνοούμενοι
Στάση Πέμπτη: Παρατηρητής
Στάση Έκτη: Θεατής
Στάση Έβδομη: Αναγνώστης
Έξοδος
ΚΕΦ.2ο: Ο ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΓΝΩΜΩΝ
Α. Εισαγωγή
Paska Devaddis (Σαρδηνία, 1999)
Έρημος (Σαρδηνία, 2008)
Β. Ο Κάρολος Κουν και τα όρια
Γ. Ο Θεόδωρος Τερζόπουλος και η συμπαντική σκηνή
Δ. Το κατώφλι και η διάβαση
Βάκχες (Δελφοί, 1986 - Ντύσσελντορφ, 2001) - Διόνυσος (Μπογκοτά, 1998)
Νόρα (2019)
Άμλετ. Μια μαθητεία (2001)
Ε. Ο Παγκόσμιος Άνθρωπος: συμφυρμός των αντιθέτων
ΣΤ. Η σκηνοθεσία ως πολιτισμικό παλίμψηστο: διακειμενικές-διαπολιτισμικές διαστρωματώσεις
ΣΤ1. Ιαπωνικό θέατρο
T. Suzuki - "depaysement"
Θέατρο Butoh
Κάθοδος (Αθήνα, 1999) - Ηρακλέους Κάθοδος (Κωνσταντινούπολη, 1999)
ΣΤ2. Antonin Artaud: σε αναζήτηση της συμπαντικής ύπαρξης
ΣΤ3. Βασίλης Ζιώγας: ο Μύθος και ο Αιώνιος Άνθρωπος
ΣΤ4. Σουπρεματισμός - Γερμανικός εξπρεσιονισμός - Bauhaus: μυστικιστική αρμονία και μεταφυσική γεωμετρία
Ζ. Μοτίβα επί σκηνής
Ζ1. Το κουκούλι: μεταμφίεση - μετάλλαξη: Μήδειας Υλικό (Αθήνα-Μόσχα, 1996) - Κουαρτέτο (Αθήνα, 1989 - Μόσχα, 1993), Το Στεφάνι (2000) - Κανών (1994)
Ζ2. Το Δίκωλον: η εναλλαξιμότητα ζωής και θανάτου: Αντιγόνη (Teatro Olympico, Βιτσένζα, 1994 - Wilma Theater, Φιλαδέλφεια, 2015 - Κεντρική Ακαδημία Θεάτρου, Πεκίνο, 2011)
Η. Η γεωμετρία της σκηνής
Η1. Το τρίγωνο: Μήδειας υλικό (1996) - Κουαρτέτο (1989)
Η2. Ο κύκλος και οι διαγώνιες: Βάκχες (Δελφοί, 1986) - Πέρσες (Θέατρο Μέγιερχολντ, Μόσχα, 2003 - Κων/ύπολη-Επίδαυρος, 2006) - Αντιγόνη (Πεκίνο, 2011)
Η3. Η σφαίρα
Η4. Ο κύκλος και το τετράγωνο: Η Λήθη (2002) - Κουαρτέτο (1989)
Η5. Ο κύβος και ο κύλινδρος. Αντιγόνη (Wilma Theater, 2015) - Βάκχες (Electrotheatre Stanislavski, Μόσχα, 2015 - National Performing Arts Center, Ταϊπέι, 2016)
Η6. Προμηθέας Δεσμώτης (1995-96): οικοδομώντας τη συμπαντική σκηνή
Η7. Mademoiselle Julie (2008): το στημόνι και το υφάδι
ΚΕΦ.3ο: ΑΦΩΝΙΑ, ΗΧΟΛΑΛΙΑ, ΓΛΩΣΣΟΛΑΛΙΑ ΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΥΠΕΡΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Α. Εισαγωγή
Ρυθμικότητα και ελλειπτικός λόγος
Η ηχητικότητα στη διεθνή σκηνή
Αίας, η τρέλα (2004)
Β. Το εξελικτικό προς την παραγωγή έναρθρου λόγου Σχήμα
Γ. Γλωσσολαλία: ομιλείν άνευ έναρθρου λόγου
Η Κασσάνδρα απευθύνεται στους νεκρούς
Εξω-γλωσσική επικοινωνία
Ο Antonin Artaud και η «παγκόσμια γλώσσα»
Επίγονοι (2003-2004)
Δ. Το ομιλούν σώμα
Βάκχες (1986)
Προμηθέας Δεσμώτης (1995)
Έρημος (2007) - Ο Χορευτής (2009)
Ε. Σωματικά υγρά - κλάμα - σιωπή (Πέρσες, 1991 - Αντιγόνη, 2015)
Δια-γράφοντας τον λόγο: Νανούρισμα (Rockaby, 2003)
Η καθαρτική δύναμη του γέλιου: Αυτοσχεδιασμός (2004)
ΣΤ. Nosferatu (Πέρμ, 2014)
Ζ. Η τριλογία της Esperia (Κιάτο, 2011)
«Lamentia»
«Eterna»
«Esperia»
Η. Μάουζερ (2009)
Θ. Ιοκάστη (2012)
Δραματικό κείμενο και κριτικές αντεγκλήσεις [...]