Γεωπολιτική του νερού

Παρουσίαση

Πολλοί θεωρούν τους υδάτινους πόρους εξίσου σημαντικούς με το πετρέλαιο, καθώς η έλλειψή τους θα μπορούσε αντίστοιχα να οδηγήσει σε μια ολέθρια «κρίση νερού», σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, ενώ διατυπώνονται προβλέψεις ότι η κρίση αυτή ενδέχεται να πυροδοτήσει ακόμα και πολεμικές συρράξεις. Ωστόσο, ο ρόλος του νερού στις συγκρούσεις δεν έχει διερευνηθεί ακόμη επαρκώς. Αν λάβουμε ως δεδομένο ότι το νερό προκαλεί τριβές στις σχέσεις μεταξύ των κρατών, σπανίως αποτελεί τη βασική αιτία μιας σύρραξης· μπορεί όμως να αποτελέσει γόνιμο έδαφος για συνεργασία, εάν υπάρχουν ειρηνικές προθέσεις. Η γεωπολιτική του νερού δεν εξαντλείται στις «κρίσεις νερού» που οφείλονται σε φυσική λειψυδρία, αλλά ασχολείται και με τις ανεπαρκείς πολιτικές διαχείρισης του νερού και με την αδυναμία κατοχύρωσης υδατικής ασφάλειας, προβλήματα τα οποία εντείνονται από την κλιματική κρίση. Παρ' όλα αυτά, λύσεις υπάρχουν για μια «νέα κουλτούρα του νερού»· απομένει τώρα να εφαρμοστούν.
Μέσα από την ανάλυση συγκεκριμένων περιπτώσεων, ο Νταβίντ Μπλανσόν παρουσιάζει τις τρεις μεγάλες προκλήσεις στη διαχείριση του νερού στον 21ο αιώνα: προστασία των οικοσυστημάτων, παροχή πόσιμου νερού σε όλους και επαρκής υδροδότηση για τη γεωργία. Το νερό παίζει βασικό ρόλο στην κάλυψη των θεμελιωδών αναγκών του ανθρώπου, και γι' αυτό αποτελεί, όπως το κλίμα, ένα παγκόσμιο διακύβευμα.
Η ελληνική έκδοση συνοδεύεται από Επίμετρο του Δρος Γεωπολιτικής Ιωάννη Ε. Κωτούλα στο οποίο εξετάζεται η υδατική ασφάλεια στη μακρά ιστορική διάρκεια. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Από τις «κρίσεις νερού» στις συγκρούσεις;
Πολεμώντας για το νερό, πολεμώντας με το νερό
Οι παγκόσμιες προκλήσεις τον 21ο αιώνα
Η διαφοροποίηση των προκλήσεων
Σε τι χρησιμεύει ένα βιβλίο για τη γεωπολιτική του νερού;
1. ΛΕΙΨΥΔΡΙΑ ΚΑΙ «ΚΡΙΣΕΙΣ ΝΕΡΟΥ»
Γαλάζιο νερό, πράσινο νερό, «γκρίζο νερό», «εικονικό νερό»: Σε ποιους πόρους αναφερόμαστε;
Δείκτες για τη μέτρηση της έλλειψης νερού
Από την έλλειψη στις «κρίσεις νερού»
2. ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΔΑΤΙΝΟ ΠΟΡΟ ΣΤΙΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ
Πόροι υπό πίεση
Ο ρόλος του νερού στο πλέγμα «νερό-ενέργεια-τρόφιμα»
Πολεμώντας για το νερό, πολεμώντας με το νερό
3. ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟΙ ΠΟΤΑΜΟΙ ΚΑΙ ΥΔΡΟΦΟΡΕΙΣ
Παρόχθια κράτη και ανταγωνισμοί
Οι μεγάλοι διασυνοριακοί υδροφορείς: Ένας ξεχασμένος πόρος;
4. ΑΠΟ ΤΑ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΑ ΥΔΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΥΔΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ
Οι παράγοντες εμφάνισης υδροπολιτικών κινδύνων
Υδροηγεμονία και αντιηγεμονία
Τα «υδροπολιτικά συμπλέγματα»: Επικίνδυνη ζώνη;
Αναζητώντας την υδατική ασφάλεια
Συγκρούσεις και συνεργασίες γύρω από το νερό
5. ΤΟ ΝΕΡΟ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
Ηνωμένες Πολιτείες: Ένα παγκόσμιο μοντέλο υδροηγεμονικής ισχύος;
Τα μεγάλα φράγματα ως γεωπολιτικά εργαλεία
Κίνα: Προς μια νέα παγκόσμια υδροπολιτική συμφωνία;
6. ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ, ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟ ΝΕΡΟ: ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΓΓΥΣ ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ
Το νερό και η γη: Υδάτινοι πύργοι και άνυδρες πεδιάδες
Υδροηγεμονικές δυνάμεις και υδροπολιτικοί κίνδυνοι
Η εργαλειοποίηση του νερού
Το νερό στους πολέμους, το νερό για την ειρήνη;
7. ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΗΓΕΜΟΝΙΕΣ ΣΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ
Μια λεκάνη «γεμάτη κινδύνους»;
Ένα μείζον γεωπολιτικό διακύβευμα
Ηγεμονία της Αιγύπτου και αντιηγεμονία της Αιθιοπίας
Μια λεκάνη γεμάτη εντάσεις
8. ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΗ ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ ΑΦΡΙΚΗ
Το υδροπολιτικό σύμπλεγμα της μεσημβρινής Αφρικής: « Το νερό ρέει προς το χρήμα και τη δύναμη»
Προς μια ειρηνική συνύπαρξη;
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Βιβλιογραφία
ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ: Η υδατική ασφάλεια στη μακρά ιστορική διάρκεια
Ευρετήριο

Επιστημονική επιμέλεια: Ιωάννης Ε. Κωτούλας
Επιμέλεια έκδοσης: Βασιλική Σχίζα - Παναγιώτης Σουλτάνης