ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ

Παρουσίαση

Θεματικό πεδίο της έκδοσης αυτής είναι η ανάδειξη των κοινών δομικών στοιχείων -των κοινών τόπων και των αναλογιών- επιγράμματος και κρητικού διστίχου. Η έρευνά μου, στο επίγραμμα, θεμελιώνεται στην έως σήμερα βιβλιογραφία, η οποία παρουσιάζει συλλογές του είδους, στοιχεία για τις σχολές, τα είδη, τη γλώσσα, τη θεματολογία του επιγράμματος και ευρύτερα τη μορφή και το περιεχόμενό του.
Το επίγραμμα είναι από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά είδη που μας κληροδότησε η ελληνική αρχαιότητα και η σχετική βιβλιογραφία συνεχώς πολλαπλασιάζεται. Βασικό πεδίο έρευνας επιγραμμάτων αποτελούν και τα σπαράγματα εγχάρακτων αρχαίων αλφαβητικών επιγραφών διαφόρων περιόδων.
Στο χώρο του Επιγραφικού Μουσείου στην Αθήνα εκτίθενται 13.536 επιγραφές, γραμμένες κατά κύριο λόγο στην ελληνική γλώσσα, που προέρχονται κυρίως από την Ελλάδα. Καλύπτουν την περίοδο, από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους έως τους παλαιοχριστιανικούς. Οι επιγραφές αυτές είναι αντιπροσωπευτικές διαφόρων κατηγοριών και ιδιαίτερης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας. Εκτίθενται, μεταξύ άλλων, η αρχαιότερη επιγραφή σε λίθο από την Ακρόπολη, ψηφίσματα, νόμοι, ιεροί νόμοι, αναθηματικές, τιμητικές, επιτύμβιες επιγραφές, ενεπίγραφες βάσεις αρχαϊκών αγαλμάτων, επιγραφές σχετικές με το θέατρο κ.λπ.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, ανάμεσα στα εκθέματα, συναντούμε ικανό αριθμό επιγραφικών τεκμηρίων. Στο χώρο του Μουσείου εκτίθενται δείγματα εγχάρακτων επιγραφών σ' αναθήματα, σε επιτύμβιες πέτρες, σε στήλες και ως δέλτοι (πινακίδες). Τα αρχαιολογικά αυτά επιγραφικά ευρήματα προέρχονται από την ανασκαφική έρευνα στις θέσεις των αρχαίων πόλεων της Κρήτης, π.χ. Γόρτυνας, Λύκτου, Πραισού κ.ά.
Οι επιγραφές τούτες μας παραπέμπουν στους πρώιμους προγόνους των μνημειακών ή αφιερωματικών επιγραφών και επιγραμμάτων, όπως και στην κοιτίδα των λογοτεχνικών. Ωστόσο, για να έρθουμε εγγύτερα στις αρχαιότερες κρητικές επιγραφές που έχει αποκαλύψει και αναδείξει η αρχαιολογική σκαπάνη, εστιάζουμε στις επιγραφές που σώζονται, και οι οποίες προέρχονται από τις αρχαίες πόλεις της "εκατόμπολης" Κρήτης, που χρονολογούνται γύρω στα 1.100-400 π.Χ.
Η επίσκεψη στα εκθέματα της κλειστής συλλογής επιγραφών, που εκτίθενται στις αίθουσες του Αρχαιολογικού Μουσείου στο Ηράκλειο Κρήτης, αλλά και σε προσωρινό τόπο φύλαξης εκτός μουσείου, πείθει άμεσα τον επισκέπτη και τον μελετητή για την ευρεία διάδοση των επιγραφών σε όλο το νησί. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

1. Πρόλογος
2. Εισαγωγή
3. Αρχαίο επίγραμμα
3.1 Συλλογές, είδη και σχολές αρχαίου επιγράμματος
Πελοποννησιακή-Δωρική Σχολή επιγράμματος
Ιωνική-Αλεξανδρινή Σχολή επιγράμματος
Η Φοινικική Σχολή
3.2 Θεματική και μορφολογική εξέλιξη του αρχαίου επιγράμματος
Από το αρχαϊκό στο κλασικό επίγραμμα
Το αθηναϊκό ή αττικό επίγραμμα
3.3 Από το μνημειακό στο λογοτεχνικό επίγραμμα
Ελληνιστικό επίγραμμα
3.4 Το βυζαντινό επίγραμμα
3.5 Η Παλατινή Ανθολογία
3.6 Προφορικότητα και γραφή - Η μνημοτεχνική οικείωση της παράδοσης
3.7 Τα κοινά στοιχεία προφορικής παράδοσης στη λυρική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων από την προ-ομηρική περίοδο ως και το λογοτεχνικό επίγραμμα
4. Νεοελληνικό δίστιχο
4.1 Η γέννηση, η μορφή και το περιεχόμενο του νεοελληνικού δίστιχου στη δημώδη ποίηση
4.2 Κρητικό δίστιχο
Το κρητικό δίστιχο (μαντινάδα) ως λαϊκή δημιουργία με παραδοσιακούς λογότυπους και θεματικά μοτίβα
Εναρκτήριοι παραδοσιακοί λογότυποι στο κρητικό δίστιχο
Αυτοτελή κρητικά δίστιχα-μαντινάδες στον Ερωτόκριτο
Ο δεκαπεντασύλλαβος σε Νεοέλληνες ποιητές
4.3 Διαχρονικά στοιχεία στην ποιητική σύνθεση του κρητικού δίστιχου-μαντινάδας(θεματολογία-δομή-αισθητική)
4.4 Περιστασιακές μαντινάδες
Η περιστασιακή μαντινάδα στη νυχτερινή Βιαννίτικη καντάδα
Αντικριστές μαντινάδες
4.5 Σατιρικές και πειρακτικές ερωτικές μαντινάδες με υπονοούμενα
4.6 Σκέψεις του Κρητικού ποιητή-μαντιναδολόγου Αριστείδη Χαιρέτη (ή Γυαλάφτη)
4.7 Σύγχρονα επιτύμβια κρητικά δίστιχα
5. Διαχρονικά παραδοσιακά στοιχεία από τη σύγκριση επιγράμματος και κρητικού δίστιχου
5.1 Κοινά νοηματικά και λεκτικά μοτίβα στον αρχαίο και σύγχρονο ποιητικό λόγο με αφορμή το αρχαίο "υφαίνω" στον "ιστόν" και
το "μιτοχτενιάζω και περαματώ" στον κρητικό αργαλειό
5.2 Επιγράμματα και μαντινάδες με στοιχεία διαλόγου
5.3 Τα τόξα και τα βέλη του Έρωτα σε επιγράμματα και κρητικά δίστιχα
Του έρωτα τα πάθη σε αρχαία επιγράμματα και μαντινάδες
Ερωτικό κυνήγι
5.4 Στοιχεία από το φυσικό περιβάλλον σε επιγράμματα και κρητικά δίστιχα
5.5 Επιγράμματα και μαντινάδες με θέμα τον οίνο
5.6 Αρχαία επιγράμματα και κρητικά δίστιχα που αναφέρονται στην Κρήτη και τους Κρήτες
5.7 Η ομοιότητα και η παραλληλία στο νοηματικό συμβολισμό του "λύχνου" σε επιγράμματα και κρητικά δίστιχα
5.8 Η αυγή ως κοινό λογοτυπικό και θεματικό μοτίβο σε αρχαίο επίγραμμα και κρητικό δίστιχο
5.9 Τοπωνύμια της Κρήτης σε επιγράμματα και κρητικά δίστιχα-μαντινάδες
5.10 Ο καταλύτης χρόνος σε επιγράμματα και μαντινάδες
5.11 Επιτύμβια επιγράμματα με θέμα την πίκρα της απώλειας και κρητικά θρηνητικά δίστιχα
5.12 Κοινοί μύθοι σε αρχαία επιγράμματα και κρητικά δίστιχα - Τα μοτίβα με έμπνευση από τον έναστρο ουρανό
5.13 Η ροπή των Κρητών στα άρματα μέσα από αρχαία επιγράμματα και κρητικά δίστιχα - "Μαχαίρι μαυρομάνικο βαστώ και δε φοβούμαι..."
5.14 Το γυναικείο πρόσωπο σε επιγράμματα και σε κρητικά δίστιχα-μαντινάδες
Μαντινάδες για τα μάτια
Μαντινάδες για τα φρύδια
Μαντινάδες για τα χείλη
Μαντινάδες για τα μάγουλα
Μαντινάδες για στόμα-μύτη-κούτελο-γλώσσα-πηγούνι
Μαντινάδες για το βλέμμα
Μαντινάδες για το χαμόγελο
Μαντινάδες για το σύνολο του προσώπου
Μαντινάδες για τα μαλλιά και το κεφάλι
6. Επιλογή επιγραμμάτων σε δίστιχη μορφή από την Παλατινή Ανθολογία
7. Μετρικές παρατηρήσεις σε επίγραμμα και κρητικό δίστιχο-μαντινάδα
8. Αντί επιλόγου
9. Παράρτημα: Ανέκδοτες Συλλογές με μαντινάδες και ρίμες
9.1 Αθησαύριστα κρητικά δίστιχα της συλλογής του Παύλου Βλαστού (1850-1926)
9.2 Άλλες συλλογές
Συλλογή Μαρίας Παπαμαστοράκη-Πλατζουνάκη
Μαντινάδες του Δημήτρη Δροσατάκη ή "Νταντάλα"
Από τη Συλλογή Δημητρίου Τζαβλάκη
Μαντινάδες του Μιχάλη Κουσκουμπεκάκη
Μαντινάδες του Γιώργου και της Μανωλίτσας Παναγιωτάκη
10. Γλωσσάριο
11. Βιβλιογραφία
Πηγές-εκδόσεις κειμένων
Αρχαίο επίγραμμα
Κρητικό δίστιχο-μαντινάδα
Λοιπή βιβλιογραφία
Περιοδικά - Εφημερίδες
12. Traditional logos of Cretan couplet