ΡΩΜΑΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Παρουσίαση

Στο βιβλίο επιχειρείται μία ευσύνοπτη παρουσίαση, μέσα από έναν συνδυασμό ιστορικής και συστηματικής προσέγγισης, των βασικών στοιχείων του Ρωμαϊκού Δικαίου που αποτελούν μέρος της νομικής μας παράδοσης. Πέραν του Αστικού Δικαίου, κατεξοχήν πεδίο εφαρμογής του ius civile, κανένας κλάδος του συγχρόνου δικαίου δεν έχει μείνει ανεπηρέαστος από το Ρωμαϊκό Δίκαιο. Η σύγχρονη Δικονομία υιοθετεί παρόμοια ένδικα μέσα, αγωγές, ενστάσεις, ασφαλιστικά μέτρα, με αυτά που διαμόρφωσαν οι Πραίτορες της Ρώμης. Το Διεθνές Δίκαιο έλκει την καταγωγή από τις αντιλήψεις των Ρωμαίων περί φυσικού δικαίου και του ius gentium. Στον πυρήνα του βρίσκεται η ρωμαϊκή αντίληψη ότι το δίκαιο πρέπει να αποτελεί ένα εργαλείο που καθιστά δυνατή τη συμβίωση μεταξύ διαφορετικών λαών, ένας δεσμός ενότητας, συγκερασμού αντιλήψεων και συμβιβασμού αντίθετων συμφερόντων. Στο πεδίο του Δημοσίου Δικαίου, οι θεσμοί της Ρώμης τροφοδότησαν διαχρονικά την πολιτική σκέψη και λειτούργησαν ως πρότυπο αντίστοιχων σύγχρονων θεσμών, από τις μοναρχίες έως τα σύγχρονα συστήματα δημοκρατικής διακυβέρνησης στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Κυρίως όμως, πέραν της συμβολής τους στους επιμέρους κλάδους του δικαίου, οι Ρωμαίοι νομικοί, αναβιβάζοντας την ίδια την περί δικαίου αντίληψη, από ένα σύστημα θετών κανόνων δικαίου σε ένα σύστημα νομικών εννοιών, δημιούργησαν μία κοινή νομική «γλώσσα» με διαχρονικό χαρακτήρα, η οποία συνεχίζει να ομιλείται και σήμερα μεταξύ των νομικών, σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Για το σύγχρονο νομικό, η μελέτη της ρωμαϊκής νομικής παράδοσης αποτελεί, πέραν από εισαγωγή στα θεμέλια του συγχρόνου δικαίου, επανασύνδεση με τον σημαντικότερο νομικό πολιτισμό που γνώρισε η ανθρωπότητα, που συνεχίζει να τροφοδοτεί το νομικό γίγνεσθαι μέχρι και σήμερα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ρωμαϊκό Δίκαιο: αναδρομή στις πηγές του συγχρόνου δικαίου
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Οι πηγές του Ρωμαϊκού Δικαίου
1: ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ
Α. Βασιλεία: οι απαρχές του κράτους και του νόμου (753-510 π.Χ.)
1. Ρωμύλος και Ρέμος
2. Ρωμαίοι και Ετρούσκοι βασιλείς
Β. Res publica: η τέχνη των πολιτικών ισορροπιών (509-27 π.Χ.)
1. Ιστορική εξέλιξη της Res publica
1.1 Η διαμάχη των τάξεων
1.2 Ο Δωδεκάδελτος νόμος
1.3 Νομοθετικές κατακτήσεις των Πληβείων
1.4 Η επιρροή των κατακτήσεων
1.5 Οι Γράκχοι και οι leges agrariae
1.6 Το τέλος της Res publica
2. Θεσμοί της Res publica
2.1 Άγραφες αρχές του ρωμαϊκού πολιτεύματος
2.2 Δημόσιες επικράτειες
α) Εντός Ρώμης
β) Εκτός Ρώμης
2.3 Μορφή του πολιτεύματος της Res publica
2.4 Η Σύγκλητος
2.5 Άρχοντες (magistrati populi romani)
Η δημόσια καριέρα (Cursus honorum)
Αρχές άσκησης δημόσιας εξουσίας
Μορφές και όρια εξουσίας
Αξιώματα εντός cursus honorum
α) Ύπατοι (Consules)
β) Πραίτορες (Praetores)
γ) Αγορανόμοι (Aediles)
δ) Ταμίες (Quaestores)
Αξιώματα εκτός cursus honorum και τίτλοι
α) Δήμαρχοι (Tribuni Plebis)
β) Τιμητές (Censores)
γ) Δικτάτωρ (Dictator)
δ) Στρατηγός (Imperator)
ε) Ποντίφικας (Pontifex)
2.6 Λαϊκές συνελεύσεις
2.7 Εκλογικό και πελατειακό σύστημα [...]
3. Πηγές του δικαίου της Res publica
4. Διοίκηση των επαρχιών
Γ. Ηγεμονία: η τέχνη της δημόσιας διοίκησης (27 π.Χ.-284 μ.Χ.)
Δ. Δεσποτεία: συγκεντρωτισμός και γραφειοκρατία (284-565 μ.Χ.)
2: ΡΩΜΑΪΚΗ ΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Α. Περίοδοι του Ρωμαϊκού Δικαίου
Β. Η ρωμαϊκή νομική επιστήμη, από τις απαρχές έως τον 6ο αι. μ.Χ.
Γ. Το κωδικοποιητικό έργο του Ιουστινιανού
3: ΑΠΟΝΟΜΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
Α. Δικονομικοί κανόνες: πηγή ουσιαστικών δικαιωμάτων
Β. Πλαίσιο απονομής δικαιοσύνης
Γ. Απονομή δικαιοσύνης στις επαρχίες
Δ. Ποινική δικαιοσύνη
4: ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α. Ius civile - ius gentium
Β. Φυσικό δίκαιο (ius naturale
Γ. Άλλες διακρίσεις του δικαίου
1. Δημόσιο-ιδιωτικό δίκαιο
2. Γενικό-ειδικό δίκαιο-προνόμια
3. Οι διακρίσεις των νόμων
Δ. Η τριμερής διαίρεση του ius civile
5: ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ
Α. Τα πρόσωπα
Β. Οικογενειακό δίκαιο
6: ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ
Α. Εμπράγματο Δίκαιο
Β. Κληρονομικό δίκαιο
Γ. Ενοχικό δίκαιο
7: ΑΓΩΓΕΣ - ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ - ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ
8: Η ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α. Η συνέχεια του βυζαντινού δικαίου
Β. Translatio imperii: νέες «Ρωμαϊκές Αυτοκρατορίες»
Γ. Το Ρωμαϊκό Δίκαιο στο δυτικό Μεσαίωνα
Δ. Η Πρόσληψη (reception) του Ρωμαϊκού Δικαίου
Ε. Από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης στον Ελληνικό Αστικό Κώδικα
ΣΤ. Το Ρωμαϊκό Δίκαιο ως πηγή του σύγχρονου ηπειρωτικού δικαίου (civil law)
Ζ. Το Ρωμαϊκό Δίκαιο στις χώρες του Αγγλοσαξωνικού Δικαίου (Common Law)
Η. Η μελέτη του Ρωμαϊκού Δικαίου στις μέρες μας