GIOTTO

Παρουσίαση

Μοιάζει με την ανακάλυψη του τροχού που άλλαξε την ιστορία της ανθρωπότητας ριζικά. Η τέχνη του Τζότο είναι αντιπροσωπευτική για την ιστορία του δυτικού πολιτισμού, καθώς έφερε την πρώτη ουσιαστική και ριζική ανανέωση στη ζωγραφική από την αρχαιότητα. Αν θέλουμε να κατανοήσουμε αυτή την ιστορική αλλαγή, πρέπει να συγκρίνουμε δυο έργα παρόμοια σε θέμα και λειτουργία: τη εκπληκτική Παναγία του Τσιμαμπούε, που βρίσκεται στο Λούβρο με την Παναγία Ένθρονη του Τζότο, που είναι πλέον στην Πινακοθήκη Ουφίτσι. Χρονικά ο ένας πίνακας απέχει από τον άλλο περίπου εικοσιπέντε χρόνια, με τον πρώτο να είναι έργο εκείνου που όλα δείχνουν ότι ήταν ο δάσκαλος του Τζότο. Τα δύο έργα φαίνονται να είναι βγαλμένα από δυο κόσμους διαφορετικούς. Στην Παναγία του Λούβρου τα χρώματα διαχέονται στην επιφάνεια του καμβά, σαν σε δέρμα που ιριδίζει στον ήλιο. Πρόκειται για ένα έργο που χαρακτηρίζεται από ζωή και αληθοφάνεια, και ανταγωνίζεται σχεδόν τη γλυπτική, αποδίδοντας ανάγλυφα και με πλαστικότητα την πραγματικότητα.
Ο θρόνος της Παναγίας είναι ένα ογκώδες κάθισμα με περίτεχνα ξυλόγλυπτα διακοσμητικά στοιχεία, που μοιάζει να κρέμεται από το χρυσό φόντο. Η Παναγία Ένθρονη δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική, καθώς το σώμα αποκτά βάρος και όγκο, ενώ κάθεται σε ένα θρόνο που έχει μετατραπεί σε αρχιτεκτόνημα γοτθικού ρυθμού. Σε αυτόν τον πίνακα ξεπεράστηκαν όλες οι σχηματοποιημένες φόρμες, -σαν να αναφερόταν σε μια νέα πραγματικότητα και όχι σε αυτήν του αληθινού κόσμου-, όπου τα χέρια μοιάζουν με πιρούνια, το σχήμα των ματιών τονίζεται υπερβολικά, η μύτη παίρνει τη μορφή ράμφους κ.λπ. Όλες αυτές οι φόρμες, που εμφανώς διακρίνονται στη ζωγραφική του Τσιμαμπούε αλλά και στου νεαρού Ντούτσιο (τα βλέπουμε, για παράδειγμα, στην περίφημη Παναγία Ρουτσελάι, Πινακοθήκη Ουφίτσι), εξαφανίζονται με τον Τζότο. Η ανθρώπινη μορφή αποκτά και πάλι μια πιο φυσική, πιο γήινη διάσταση, ένα ρεαλισμό που τον συναντάμε στα γλυπτά των γοτθικών ναών και στα δημιουργήματα του ΝΙκολά Πιζάνο και των μαθητών του. Μία από τις μεγαλύτερες καινοτομίες του Τζότο είναι ο θρόνος, ο οποίος στον Τσιμαμπούε είναι ξύλινος και τοποθετημένος ελαφρώς πλάγια, ενώ στον Τζότο γίνεται αρχιτεκτονικός και τοποθετείται απέναντι από το θεατή σε προοπτική. Μια πιο προσεκτική παρατήρηση νιας επιτρέπει να καταλάβουμε τη μεγάλη αλλαγή που σημειώθηκε στη ζωγραφική, ανάμεσα στην τέχνη του 13ου αιώνα, πιστή στη βυζαντινή παράδοση [...] και στη νέα προσέγγιση του Τζότο. Αυτό είναι εφικτό, αν συγκρίνουμε τον Εσταυρωμένο της Σάντα Κρότσε, έργο ενός παλαιότερου δημιουργού με εκείνον της Σάντα Μαρία Νοβέλα, του Τζότο. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)