ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ, ΤΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Παρουσίαση

Έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί ορισμένες αντιρρήσεις, αρχής γενομένης από τον Μαρξ, όσον αφορά την πρωτοτυπία της φιλοσοφικής, αλλά και της κοινωνιολογικής σκέψης του Μπακούνιν. Είναι ακριβές ότι "ο Μπακούνιν δεν είναι ένα μεγάλο όνομα της ιστορίας της φιλοσοφίας - και ποτέ δεν ζήτησε να είναι". Άλλωστε ο ίδιος ο Μπακούνιν στο έργο του Η παρισινή κομμούνα του 1871 και η ιδέα του κράτους διευκρινίζει χαρακτηριστικά: "Δεν είμαι ούτε λόγιος, ούτε φιλόσοφος, ούτε καν επαγγελματίας συγγραφέας". Η απόφανση αυτή αποτελεί και μια απάντηση στην διαπίστωση του Μ. Νεττλώ ότι "ο Μπακούνιν δεν γνώριζε την τέχνη της σύνθεσης. Αν διαβάσει κανείς τα χειρόγραφά του, βλέπει πως από 'να γράμμα φτάνει να βγάλει μια μπροσούρα, από μια μπροσούρα ένα τόμο". Θα έλεγα ότι η παραπάνω διατύπωση του Μπακούνιν αποτελεί μία απάντηση και στην επισήμανση του Αϊζάια Μπέρλιν ότι "ήταν ένας προικισμένος δημοσιογράφος... Το λογοτεχνικό ταλέντο του Μπακούνιν ήταν πολύ περιορισμένο".
Παρά ταύτα, ο Μιχαήλ Μπακούνιν κατέχει μία ιδιαίτερη θέση στην Ιστορία της φιλοσοφίας και ειδικότερα της ρωσικής σκέψης του 19ου αι. (Απόσπασμα από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
Φιλοσοφικές θεωρήσεις πάνω στο φάντασμα του Θεού, τον πραγματικό κόσμο και τον άνθρωπο
Σύστημα του κόσμου
Ο άνθρωπος - σκέψη, βούληση
Ζωικότητα, ανθρώπινη φύση
Η θρησκεία
Φιλοσοφία, επιστήμη
Σημειώσεις