ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 316 π. Χ.-1983

Παρουσίαση

Το βιβλίο αυτό γεννήθηκε μεσ' από τα σπλάγχνα ενός άλλου παλιότερου, δημοσιευμένου στα 1947, με το οποίο είχα προσπαθήσει να παρουσιάσω με απλό τρόπο την αδιάσπαστη ιστορία της Θεσσαλονίκης βασιζόμενος στα ως τότε πορίσματα της ιστορικής και αρχαιολογικής επιστήμης. Η πρώτη όμως εκείνη έκδοση, με την προσαγωγή ολοένα και περισσότερων νέων ιστορικών και αρχαιολογικών στοιχείων, είχε αρχίσει να χάνει, όπως ήταν φυσικό, την ενημερότητά της, ώστε η αγγλική μετάφραση του βιβλίου στα 1963 να παρουσιαστεί με τη συγχρονισμένη μορφή της (β' έκδοση 1972), αλλά και αυτή άρχισε γρήγορα να παθαίνει το ίδιο. Επομένως ήταν απόλυτα αναγκαία η δεύτερη ελληνική έκδοση, η οποία θα έπρεπε να αναθεωρήσει, εμπλουτίσει και διευρύνει τους παλιούς της πυρήνες επιμένοντας στις αναγκαίες προεκτάσεις και λεπτομέρειες των γεγονότων της αιώνιας και γραφικής μας πόλης. Αν με τον τρόπο αυτόν δεν ήταν βέβαια δυνατόν να προκύψει μια αυστηρά επιστημονική μεγάλη μονογραφία, η οποία παραμένει αίτημα της ιστορικής επιστήμης, δημιουργήθηκε ωστόσο μια νέα πλατιά ιστορική σύνθεση, που χωρίς να χάνει τίποτε από την επιστημονικότητά της, κρατά κάτι από την αυθορμησία και τη δροσερότητα της πρώτης καταγραφής. Θ' αποτελέσει, νομίζω, για τον κάθε αναγνώστη ένα ευχάριστο ενημερωτικό οδηγό με πληροφορίες στηριγμένες σε πλούσια βιβλιογραφία. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΜΕΡΟΣ 1ο: ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
1: ΘΕΣΗ, ΚΤΙΣΗ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Η Θεσ/νίκη από γεωγραφική και κλιματολογική άποψη
Αίτια της ιδρύσεως της πόλης
Προϊστορία της περιοχής Θεσ/νίκης και σχέση της με την αρχαία Θέρμη
Τρόπος ιδρύσεως (συνοικισμός) της Θεσ/νίκης
2: ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Διείσδυση ξένων λατρειών στη Θεσ/νίκη
Εγκατάσταση των πρώτων Εβραίων
Οχύρωση - διοίκηση της Θεσ/νίκης ως την υποταγή της στους Ρωμαίους
3: ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Η Θεσ/νίκη πρωτεύουσα αυτόνομου τμήματος (regionis, 168 π.Χ.) και αργότερα (146 π.Χ.) ρωμαϊκής επαρχίας (provinciae)
Πολιτικοί και γεωγραφικοί λόγοι της οικονομικής ανόδου της Θεσ/νίκης μετά το 146 π.Χ.
Η πολεοδομία της Θεσ/νίκης
Νέα εγκατάσταση Εβραίων και περιπέτειες της πόλης τον 1ο π.Χ. αιώνα
Πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή
4: ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
Ο Απόστολος Παύλος κηρύσσει το ευαγγέλιο στη Θεσ/νίκη
Επιδρομές Γότθων
Μνημεία και άλλα εκπολιτιστικά έργα γύρω στα 300 μ.Χ.
Το μαρτύριο του Αγίου Δημητρίου και η οικοδόμηση του ναού του
Η διαμόρφωση της λατρείας του Αγ. Δημητρίου και το βαθύτερο νόημά της
Λατρεία του Αγίου Νέστορα
Η Θεσ/νίκη κατά τον 4ο αιώνα
Η στάση του 390 και η σφαγή χιλιάδων Θεσ/νικέων στον Ιππόδρομο
ΜΕΡΟΣ 2ο: ΜΕΣΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ)
1: ΑΒΑΡΟΣΛΑΒΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ
Η Θεσ/νίκη και οι αβαροσλαβικές επιδρομές
Τα περίχωρα της Θεσ/νίκης μετά τη λήξη των επιδρομών
Ευημερία της πόλης
Πολιτιστική ακτινοβολία της πόλης στους Σλάβους της Βαλκανικής
2: ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΑΡΑΚΗΝΟΥΣ (904)
Οι Σαρακηνοί πειρατές μαστίζουν την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου
Ετοιμασίες των κατοίκων της Θεσ/νίκης για την απόκρουση των Σαρακηνών
Πολιορκία της πόλης
Άλωση και λεηλασία
3: ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ
Οι επιδρομές των τσάρων Συμεών (893-927) και Σαμουήλ (976-1014)
Οι επιδρομές του Δελεάνου (1040-1041)
4: ΟΙ ΝΟΡΜΑΝΔΟΙ ΚΑΙ Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ (11ος και 12ος αιώνας)
Οι Νορμανδοί εμπρός στη Θεσ/νίκη (1185)
Η ελεεινή διαγωγή του διοικητή και ο ηρωισμός των κατοίκων
Άλωση και λεηλασία της πόλης
Η σκληρή κατοχή
5: Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΦΡΑΓΚΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (1204-1224) ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΩΝ ΗΓΕΜΟΝΩΝ (1224-1246)
Η Θεσ/νίκη πρωτεύουσα Φράγκων ηγεμόνων (1204-1224)
Η Θεσ/νίκη πρωτεύουσα Ελλήνων ηγεμόνων (1224-1246)
6: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 14ο ΑΙ.
Η Θεσ/νίκη ως καλλιτεχνικό και πνευματικό κέντρο
Οι κοινωνικές τάξεις
Πολιτική, εκκλησιαστική και κοινοτική εξουσία
Κοινωνική εξαθλίωση
7: ΟΙ ΕΡΙΔΕΣ ΤΩΝ ΗΣΥΧΑΣΤΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΖΗΛΩΤΩΝ (1342-1349)
Οι ησυχαστικές ιδέες και έριδες
Η επανάσταση των Ζηλωτών (1342-1349)
Αγώνες των Ζηλωτών για τη διατήρησή τους στην αρχή
8: Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΩΣ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ (1430)
Οι Τούρκοι περισφίγγουν την πόλη
Η Θεσ/νίκη παραδίδεται με συνθήκη στους Τούρκους ύστερα από τέσσερα χρόνια πολιορκίας (1383-1387)
Περίοδος υποτέλειας της Θεσ/νίκης (1387-1391) και οριστική ενσωμάτωσή της στην οθωμανική αυτοκρατορία
Η Θεσ/νίκη πάλι βυζαντινή ως την παράδοσή της στους Βενετούς (1403-1423)
Βενετοκρατία (1423-1430)
9: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ (1430)
Πολιορκία
Άλωση και λεηλασία
ΜΕΡΟΣ 3ο: ΝΕΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
1: ΟΙ ΔΥΟ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ (15ος και 16ος)
Εποικισμός Τούρκων στη Θεσ/νίκη
Οργάνωση της τουρκικής διοικήσεως
Αρπαγές χριστιανικών ναών
Νέος αποικισμός Εβραίων στη Θεσ/νίκη
Οι Έλληνες της Θεσ/νίκης μετά την άλωσή της
Πόθοι ελευθερίας
2: Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΣΤΟΝ 17ο ΑΙ.
Η όψη της πόλης
Οι κάτοικοι
Εκκλησίες, τζαμιά [...]
3: Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΣΤΟΝ 18ο ΑΙ.
4: Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
6: ΠΥΡΚΑΪΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΗΜΙΕΣ. ΟΙ ΔΥΟ ΦΟΒΕΡΕΣ ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
6: Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
7: Η ΣΦΑΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΞΕΝΩΝ ΓΑΛΛΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ (ΜΑΪΟΣ 1876) ΣΤΗ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ
8: ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΖΥΜΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΩΣ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ Σ' ΑΥΤΗ (26 Οκτ. 1912)
9: Η ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΣΤΑ 1912-1918