ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ 1919-1922

Παρουσίαση

Ο πόλεμος στη Μικρά Ασία, στην ουρά του Α' Παγκοσμίου πολέμου κράτησε τρία χρόνια και τρεις περίπου μήνες. Ξεκίνησε στις 2 Μαΐου 1919 με την αποβίβαση των πρώτων ελληνικών στρατιωτικών τμημάτων στις προκυμαίες της Σμύρνης. Τελείωσε στις 5 Σεπτεμβρίου του 1922, όταν τα τελευταία υπολείμματα της ελληνικής στρατιάς επιβιβάστηκαν στα πλοία, στο μικρό λιμάνι του Τσεσμέ για να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα. Ή μήπως δεν τελείωσε τότε. Πολλούς μήνες μετά έρχονταν από τη Μικρά Ασία τα καράβια με τους πρόσφυγες συναντώντας στο πέλαγος άλλα καράβια με άλλους πρόσφυγες στην αντίθετη, όμως, πορεία. Χρόνια μετά γύριζαν οι αιχμάλωτοι, εμφανίζονταν οι αγνοούμενοι, βρίσκονταν οι από καιρό χαμένοι σε κάποια πόλη της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Γαλλίας, των ΗΠΑ.
Ήταν ένας πόλεμος αιματηρός από την πρώτη στιγμή, αιματηρός ως την τελευταία. Πόλεμος προσδιορισμού ορίων ανάμεσα σε δύο ιστορικούς λαούς, ταυτόχρονα ανάμεσα σε δύο κόσμους. Ανήκε στους πολέμους μιας εποχής που ταύτισε την έννοια του αμάχου με την αντίστοιχη του πολεμιστή: και οι δύο κατηγορίες ανθρώπων ήταν εξίσου αναλώσιμες. Ήταν μια αναμέτρηση που ερχόταν από τα βάθη της ιστορίας, από τον πόλεμο της Τροίας και του Ομήρου όταν, και τότε, οι κάτοικοι του Αιγαίου και της Ελλάδας επιχειρούσαν να ανοίξουν τις πύλες τής πολλά υποσχόμενης ανατολής. Ήταν ταυτόχρονα μια αναμέτρηση σύγχρονη, επαναστατική, από εκείνες που κτίζουν τα σύγχρονα έθνη-κράτη και που χωρίζουν τα συμφέροντα αντίπαλων οικονομικά χώρων.
Εκατομμύρια άνθρωποι έζησαν από κοντά αυτόν τον πόλεμο, υπέστησαν τα βάσανά του, είδαν τη δυστυχία που τον ακολουθούσε, το θανατικό, τη φωτιά, την καταστροφή. Είδαν με τα μάτια τους σκηνές άγριες έξω από κάθε τι το συνηθισμένο και το πρέπον σε μια ανθρώπινη ζωή. Τα μάτια τους έσβησαν με το πέρασμα του χρόνου, οι πόνοι τους θεραπεύτηκαν ή ξεχάστηκαν, η φρίκη ξεπεράστηκε. Τελικά όλα έγιναν ιστορία, με την έννοια την παλιά, εκείνη της από μακριά ενατένισης των ανθρώπινων υποθέσεων, των επιτευγμάτων, των συγκρούσεων, των καταστροφών.
Δεν ανήκουμε στις μαρτυρικές εκείνες γενιές. Δεν ήμαστε τα παιδιά τους, έχουμε γίνει πλέον τα εγγόνια τους. Ένα αιώνα σχεδόν μετά τα γεγονότα αναρωτιόμαστε για τα όσα έζησαν και είδαν εκείνοι οι παλιοί, οι πρόγονοί μας. Δεν είναι μια εύκολη αναζήτηση. Τα κείμενα της εποχής όπου ανατρέχουμε μας λένε πολλά και ταυτόχρονα ελάχιστα. Τι να διαλέξει, τι να πιστέψει κανείς από όλα αυτά.
Το καλοκαίρι του 1921, στην κορύφωση της εκστρατείας πέρα από τον Σαγγάριο, οι τότε υπέρμαχοι της μοναρχίας και πιστοί του θρύλου για το Μαρμαρωμένο Βασιλιά ισχυρίζονταν, στην εφημερίδα "Καθημερινή" τα έγραφαν αυτά, ότι οι στρατιώτες στο μέτωπο έβλεπαν τις ημέρες το μισητό εχθρό και τις νύχτες, ή στις δύσκολες στιγμές, έβλεπαν την Παναγία ή τον Άγιο Γεώργιο να οδηγούν το σταυρό ενάντια στους απίστους, και το βασιλιά από κοντά, τον Κωνσταντίνο υποθέτουμε, λίγο πιο πίσω και λίγο πιο μικρό.
Την ίδια πάνω κάτω εποχή ο "Ριζοσπάστης" αναφερόταν σε στρατιώτες άρρωστους, ημίτρελους από τα όσα είχαν δει, που παραληρούσαν για τη φρίκη του πολέμου. Στα πολεμικά διηγήματα που κυκλοφορούσαν ενίοτε χειρόγραφα, χέρι με χέρι ως και στις γραμμές του μετώπου, επανέρχεται το θέμα του στρατιώτη που δεν άντεξε τη ζωή μετά από αυτά που είδε στον πόλεμο. Σε ένα από αυτά ο στρατιώτης, αφού έγινε μάρτυρας ομαδικής θανάτωσης γυναικών και παιδιών σε κάποιο από τα χωριά της ενδοχώρας, βάδισε ξέσκεπος προς τις γραμμές του εχθρού μέχρι να τον θερίσουν οι σφαίρες του τελευταίου.
Ανάμεσα στην Παναγία και το στρατηλάτη βασιλιά και στους από τον πόλεμο άρρωστους στρατιώτες που χάνουν τα λογικά τους ή αυτοκτονούν μην αντέχοντας το ατελείωτο αυτό σφαγείο, χωρούν αμέτρητες εικόνες. Όλες όσες ένας πόλεμος ορίων, ένας πόλεμος ολοκληρωτικός εμπεριέχει και δημιουργεί. (Με το βλέμμα στη Μικρά Ασία, από την παρουσίαση της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Δημοσθένης Κυρμιζάκης (1892-1940) - Βάντα Ιωαννίδου
Με το βλέμμα στη Μικρά Ασία - Επιμύθιο Γιώργος Μαργαρίτης
Δημοσθένης Κυρμιζάκης - Μια φωτογραφική αποκάλυψη στις αρχές του 20ού αιώνα - Νίνα Κασσιανού
Η Σμύρνη τον καιρό του πολέμου - Γ.Μ.
Σαν όνειρο σαν παραμύθι τάχα
Στην κοιλάδα του Μαιάνδρου - Γ.Μ.
Η ζωή στο μέτωπο - 1919-1920 Μέτωπον κοιλάδας Μαιάνδρου
Προς την ενδοχώρα - Γ.Μ.
Photographies - Σαν όνειρο
Ψηλά στο μέτωπο περνούμε τον καιρό μας... - Μ. Ασία Ιούνιος 1920-1921
Από το Ουσάκ στο Ουσάκ - Μάρτιος 1921 - Γ.Μ.
1921 - Μάρτιος Ιούνιος - Φιλαδέλφεια, Ουσάκ, Αφιόν-Καρα-Χισάρ, Ουσάκ
Πέρα από τον Σαγγάριο - Γ.Μ.
1921 Ιούλιος - Νοέμβριος - Εσκί-Σεχίρ, Σαγγάριος, Αφιόν-Καρα-Χισάρ, Η αρχή του τέλους
Ο ήλιος της Ιωνίας έδυσε - Γ.Μ.
Ιστορίες αληθινές σαν ψεύτικες
Μια μέρα η πατρίδα μας ήταν λαμπρή μεγάλη...
Ο επίλογος
Μια σπίθα μεσ' από τη στάχτη - Ύστερα απ' την καταστροφή επανάστασις