ΜΟΝΟΣ ΠΡΟΣ ΜΟΝΟΝ

Παρουσίαση

Σ' αυτό το αγέραστο βιβλίο -μια σειρά διαλέξεων στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ απευθυνόμενων σε μη ειδικούς-, ο Αντρέ-Ζαν Φεστυζιέρ, ένας απ' τους διαπρεπέστερους ιστορικούς της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας και θρησκείας, αναδεικνύει μια παραγνωρισμένη, αν και θεμελιώδη, όψη της πνευματικής ζωής των αρχαίων Ελλήνων: την προσωπική, αδιαμεσολάβητη σχέση του πιστού με τον θεό του, έξω από το πλαίσιο της δημόσιας λατρείας: ψυχή προς ψυχή, καρδιά προς καρδιά, «μόνος προς μόνον».
Αντλώντας παραδείγματα απ' όλο το εύρος της αρχαιοελληνικής γραμματείας -από τα ομηρικά έπη μέχρι την ύστερη αρχαιότητα-, ο Φεστυζιέρ δείχνει τους αρχαίους Έλληνες να αντιμετωπίζουν τους θεούς τους όχι σαν σύμβολα αισθητικά αλλά σαν ζωντανές υπάρξεις. Τους βλέπουμε να διψούν και να πεινούν για το θείο· να νιώθουν ότι οι θεοί τούς νοιάζονται· και να προσεύχονται στον θεό τους με τον τρόπο που απευθύνεσαι σ' έναν φίλο.
Ο Ιππόλυτος του Ευριπίδη βρίσκει την ευτυχία στο πλευρό της αγαπημένης του Άρτεμης. Στον Αισχύλο και τον Σοφοκλή, η βαθιά απαισιόδοξη αίσθηση της ζωής εξισορροπείται από μια ακλόνητη πίστη στη δικαιοσύνη του Δία. Με τον Πλάτωνα διατυπώνεται το μεγάλο όραμα της φυγής προς το θείο και της ομοιώσεως μαζί του. Στους Στωικούς, πάλι, αρθρώνεται η ιδέα της ελεύθερης συγκατάθεσης σ' ένα θεϊκό σχέδιο που υπερβαίνει τα επιμέρους άτομα κι αγκαλιάζει ολόκληρη την οικουμένη. Με το μεγάλο ρεύμα του αρχαίου αναχωρητισμού, ο άνθρωπος αποσύρεται απ' την κοινότητα για να βρεθεί κοντά στον θεό, ενώ στην ελληνορωμαϊκή εποχή συναντάμε την ολοκληρωτική αφοσίωση σ' έναν θεό σωτήρα κι ελευθερωτή που απευθύνει προσωπικό κάλεσμα στον λάτρη του. Τέλος, στα μεγάλα φιλοσοφικοθεολογικά συστήματα της ύστερης αρχαιότητας κυριαρχεί το μυστικό ταξίδι της ανάβασης της ψυχής στον θεό και της άρρητης ένωσης μαζί του.
Την ίδια στιγμή όμως το βιβλίο ανοίγεται και σε μια διάσταση πιο οικουμενική, αναδεικνύοντας πώς η προσωπική θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων αποτέλεσε το έδαφος στο οποίο μπόρεσε αργότερα να ριζώσει ο χριστιανισμός σφραγίζοντας έτσι τη μετέπειτα εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
1. Λαϊκή ευσέβεια: Ιππόλυτος και Άρτεμη
Δύο εννοιολογικές διακρίσεις
Λαϊκή και στοχαστική ευσέβεια στην αρχαία Ελλάδα
Λατρεία εσωτερική και λατρεία δημόσια στην αρχαία Ελλάδα
Η εσωτερική λατρεία των θεών της πόλεως
Ο χαρακτήρας του Ιππόλυτου
Ιππόλυτος και εσωτερική λατρεία της Άρτεμης
2. Φυγή προς τον θεό και θεϊκή δικαιοσύνη
Δύο μορφές ένωσης με τον θεό
Ουράνια ευτυχία - επίγεια δυστυχία
Η λαχτάρα για απόδραση
Δίας και δικαιοσύνη
Το μυστήριο της οδύνης του αθώου
Η θεία δικαιοσύνη στον Ηράκλειτο
3. Η πνευματική ατμόσφαιρα της ελληνιστικής εποχής και η επιρροή του Πλάτωνα
Το ιστορικό πλαίσιο της προσωπικής θρησκείας
Το "νοητόν: ουσία, λόγος" και "όνομα" στον Πλάτωνα
Η μυστική γνώση του άρρητου θεού: Επέκεινα του λόγου, επέκεινα της ουσίας
Το ενδιαφέρον του Πλάτωνα για τον φυσικό κόσμο
Άνθρωπος και Κοσμική Ψυχή
Από τη θεολογία του άγνωστου θεού στη θεολογία των θεών της πόλεως
Η πλατωνική φιλοσοφία ως συνέχεια ελληνικών θρησκευτικών παραδόσεων
4. Απόσυρση από τον κόσμο
Αναχωρείν: αποσύρομαι
Αναχωρείν εις εαυτόν: αποσύρομαι στον εαυτό μου
Η αντίληψη περί συγκέντρωσης στον εαυτό κατά την αυτοκρατορική εποχή
Επίκτητος: άρνηση της απόσυρσης από τον κόσμο
Η "αναχώρησις" στον Πλωτίνο
Η χριστιανική πρόσληψη της "αναχωρήσεως"
5. Λούκιος και Ίσιδα: το κάλεσμα του θεού και η ενατενιστική λατρεία
Η υπόθεση των "Μεταμορφώσεων"
Η αυτοβιογραφική αξία του Βιβλίου XI των "Μεταμορφώσεων"
Το κάλεσμα του Λούκιου
Ατενίζοντας την Ίσιδα
6. Αίλιος Αριστείδης και Ασκληπιός: η πίστη στον Θεό Σωτήρα
Σκηνικό και χαρακτήρες των Ιερών Λόγων
Η ιδιαιτερότητα των Ιερών Λόγων
Ο Αριστείδης αρρωσταίνει
Οι ιατρικές οδηγίες του Ασκληπιού
Θρησκευτικές αποκαλύψεις
Η αφοσίωση του Αριστείδη στον θεό του
Προσωπική αφοσίωση στον θεό και θεϊκά όνειρα
7. Άνθρωπος, κόσμος και Θεός στη στωική διδασκαλία
Πλατωνική και στωική θεολογία
Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ στωικισμού και χριστιανισμού
Στωική ευσέβεια: Κλεάνθης
Ο στωικισμός του Μάρκου Αυρήλιου
Αστρικός μυστικισμός
Απ' τη γαλήνη του ουρανού στον ουράνιο σωτήρα
8. Ανάβαση προς τον Θεό
Η διάρθρωση του φυσικού κόσμου
Ο νοητός κόσμος και ο άγνωστος θεός
Η θεωρία περί τριών θεών
Καλό και κακό στον κόσμο και στον άνθρωπο
Ανάβαση στον Κοσμικό Θεό
Ανάβαση στον Θεό-Νου
Ανάβαση στον Ύψιστο Θεό
Ανακεφαλαίωση
Σημειώσεις
Ευρετήριο ονομάτων

Την έκδοση φρόντισαν η Μαριλένα Καραμολέγκου και ο Θάνος Σαμαρτζής