ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ

Παρουσίαση

Ήδη από τις απαρχές της κοινοβιακής ιστορίας του Αγίου Όρους καταγράφεται στις πηγές μια ιδιαίτερη όψη του, ενταγμένη στην ευρύτερη πνευματική υπόσταση του Αγιορείτικου μοναχισμού, με την εμφάνιση λογίων μοναχών που συχνά προέρχονταν από αριστοκρατικά περιβάλλοντα και είχαν λάβει κατά τον πρότερο βίο τους υψηλή παιδεία στα μεγάλα κέντρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπως η Κωνσταντινούπολη και η Θεσσαλονίκη. Το στοιχείο αυτό λειτούργησε καθοριστικά στα πνευματικά και λογοτεχνικά ενδιαφέροντά τους και αποτυπώθηκε στο έργο τους και μετά την έλευση τους στο Άγιον Όρος.
Επιπλέον, η λογιοσύνη προσώπων που εγκαταβίωσαν στον Άθωνα και που ενίοτε σχετίζονται με την ίδρυση μονών εντός και εκτός αυτού, επέδρασε στην όλη πνευματική συγκρότηση και φυσιογνωμία του Αγιορείτικου μοναχισμού και σχετίζεται άμεσα με την πνευματική και καλλιτεχνική ανάπτυξη που γνώρισε το Άγιον Όρος ανά τους αιώνες. Συχνά τα πρόσωπα αυτά επιδόθηκαν σε σημαντικό συγγραφικό και μεταφραστικό έργο που, παράλληλα με την πρωτεύουσα στόχευσή του, αναδεικνύει με έμφαση σημαντικές συνιστώσες της βυζαντινής λογιοσύνης. Άμεσος μάρτυρας αυτής της τάσεως καθίστανται και οι Αγιορείτικες Βιβλιοθήκες, ταμεία όχι μόνο πνευματικής παιδείας και θεολογικής σοφίας αλλά και θύραθεν, αφού αρκετά χειρόγραφα, ήδη από την αφετηρία της κοινοβιακής ιστορίας του Άθωνος, έχουν αποκλειστικά "κοσμικό" περιεχόμενο (λογοτεχνικό, ιατρικό, γεωγραφικό, μαθηματικό, νομικό κ.ά.). Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει τον παραδοσιακά μη μανιχαϊστικό τρόπο θεώρησης της μοναχικής πνευματικότητας από τους πολιστές του Αγίου Όρους, αφού η απόκτηση "εγκυκλίου" σοφίας από τον άνθρωπο και τα ποικίλα, προχριστιανικά ή και εξωχριστιανικά επιτεύγματά του, όπως η αρχαία ελληνική σκέψη, οι επιστήμες και οι τέχνες, ορώνται μέσα στην ολιστική θεώρηση της ανθρώπινης ιστορίας από τον Χριστιανισμό. [...] (Από την έκδοση)

Περιεχόμενα

Πρόγραμμα Συνεδρίου
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ
Χαιρετισμός της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου
Χαιρετισμός της Ιεράς Κοινότητας Αγίου Όρους Άθω
Χαιρετισμός του Δημάρχου Θεσσαλονίκης και Προέδρου του Δ.Σ. της Αγιορείτικης Εστίας
Εισαγωγικό Κείμενο Επιστημονικής Επιτροπής του Η' Διεθνούς Συνεδρίου και των παράλληλων εκδηλώσεων: Λόγιοι και Λογιοσύνη στο Άγιον Όρος
Κρίτων Χρυσοχοΐδης, Η Αθωνική Λογιοσύνη (10ος-19ος αι.): Προλογικές σκέψεις για τη σκιαγράφηση ενός ιστορικού διαγράμματος
Η ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΣΤΟΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΑΘΩΝΑ: ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΡΕΥΜΑΤΑ
Στέφανος Ευθυμιάδης, Λόγια και ρητορικά στοιχεία στους δύο Βίους του αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη
Συμεών Πασχαλίδης, Εκφάνσεις της λογιότητας στο Άγιον Όρος κατά την Παλαιολόγεια περίοδο
Αγγελική Δεληκάρη, Γεωργίου Γλαβά, διακόνου και διδασκάλου του Ευαγγελίου, Ομιλία εις τα κατά την αγίαν και μεγάλην Παρασκευήν. Η ελληνική αθωνική παράδοση της Ομιλίας και η παλαιοσλαβική μετάφρασή της
ΑΓΙΟΡΕΙΤΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ: ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΑΜΦΙΔΡΟΜΗ
Φαίδων Χατζηαντωνίου, Βιβλιοθήκες στη Μονή Βατοπεδίου
Mirjana Zivojinovic, Αρχείο - Βιβλιοθήκη - Γραφείς της Μονής Χιλανδαρίου από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα
Χαρίτων Καρανάσιος, Ο παλαιότερος κατάλογος της Βιβλιοθήκης Ι. Μ. Ιβήρων (1723) και η Βιβλιοθήκη του Νικολάου Μαυροκορδάτου
Ζήσης Μελισσάκης, Λόγιοι ταξιδιώτες και αγιορείτες μοναχοί στις αθωνικές βιβλιοθήκες. Συνάντηση ενδιαφερόντων, προσδοκιών, νοοτροπιών. Οι περιπτώσεις του Κυριακού του Αγκωνίτη και του Μηνά Μηνωίδη
ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΟΙΤΙΔΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
Συμεών Πασχαλίδης - Δημοσθένης Κακλαμάνος, Ο μοναχός Αγάπιος Λάνδος και η ιδέα της έκδοσης συλλογών από αγιορείτικα χειρόγραφα: Η Καλοκαιρινή και ο ανέκδοτος δεύτερος τόμος της
Παναγιώτης Σκαλτσής, Η περί Προσκομιδής έριδα στο Άγιον Όρος κατά τον 17ο αιώνα. Πρόσωπα και κείμενα
Κώστας Ν. Κωνσταντινίδης, Ο Λόγιος Ιβηρίτης Μοναχός Νεόφυτος Χριστόπουλος και το έργο του
Χρήστος Αραμπατζής, Δίκτυα αλληλογραφίας λογίων του 18ου αιώνα. Το Κολλυβαδικό στην αλληλογραφία
Διονύσιος Δ. Βαλαής, Η εγκαταβίωση του λογίου Πατριάρχη Αλεξανδρείας Ματθαίου Ψάλτη στην Ι. Μονή Κουτλουμουσίου
Θεόδωρος Ξ. Πάγκου, Ο Θεόκλητος Καυσοκαλυβίτης και το Κανονικό του έργο
Παναγιώτης Γ. Νικολόπουλος, Η διαχείρισις των Πατερικών και Βυζαντινών κειμένων εις το έργον του Νικοδήμου του Αγιορείτου
Δημήτριος Χ. Πάντος, Οι εκδόσεις του έργου Θύρα Μετανοίας από την αγιορείτικη Σκήτη Αγίου Δημητρίου (18ος αι. κ.ε.) και η "ορθοδοξοποίηση" του έργου
ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
Σωτήριος Καδάς, Ο λόγιος γραφέας και διακοσμητής χειρογράφων ιερομόναχος Ιάκωβος Σιμωνοπετρίτης (κατόπιν επίσκοπος α. Σίδης, β. Γάνου και Χώρας)
Γεώργιος Χρ. Τσιγάρας, Οι τοιχογραφίες του παρεκκλησίου του Καθίσματος των Αγίων Αποστόλων της Μονής Διονυσίου και κύκλοι λογίων. Πρόδρομη ανακοίνωση
Δημήτριος Λιάκος, Λόγια πρόσωπα και λόγιο περιβάλλον στο Άγιον Όρος (14ος - 18ος αι.): η δυναμική τους στην τέχνη
ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟ (19ος - ΑΡΧΕΣ 20ού ΑΙΩΝΑ)
μοναχός Θεολόγος Ιβηρίτης, Άγνωστη υμναγιολογική παραγωγή του Αγίου Όρους από τα μέσα του 18ου αιώνα έως το 1927 μέσα από τα έργα έξι υμνογράφων
μοναχός Πατάπιος Καυσοκαλυβίτης, Από τα "Πάτρια" στην "Αθωνιάδα" του μοναχού Ιακώβου Νεασκητιώτου (19ος αι.): Η καταγραφή της αθωνικής ιστορίας από τους Αγιορείτες λογίους
Δημοσθένης Στρατηγόπουλος, Λόγιοι Αγιορείτες συντάκτες Θεοτοκαρίων
Γεώργιος Ξεινός, Η θεμελίωση της εκπαίδευσης στην Ίμβρο. Ο Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός και το Μετόχι των Ταξιαρχών
Αθανάσιος Ε. Καραθανάσης, Χριστόφορος Κτενάς. Ο λόγιος Ιβηρίτης μοναχός Lora A. Gerd, Από την αλληλογραφία του μοναχού Ματθαίου, βιβλιοφύλακα της Ι. Μ. Αγ. Παντελεήμονος του Αγίου Όρους
Μιλτιάδης Δ. Πολυβίου, Η Βιβλιοθήκη του οικονόμου στο βατοπεδινό Μετόχι των Μουδανιών
Διογένης Καραγιαννακίδης, Αλέξανδρος Ευμορφόπουλος Λαυριώτης. Μια απόπειρα παρουσίασης
Νικόλαος Τσιλικίδης, Λόγιοι πατέρες της ιεράς μονής Ξηροποτάμου
[...]