ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ, ΕΘΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

Παρουσίαση

Το "Διγλωσσία, εθνική ταυτότητα και μειονοτικές γλώσσες" της Ελένης Σελλά-Μάζη, είναι ένα επιστημονικό έργο, που έρχεται να διαφωτίσει και να καθορίσει, με την αυστηρότητα της επιστημονικής δεοντολογίας, αναφορές, έννοιες και ορολογίες, για τις οποίες υπάρχει, δυστυχώς, πολλή σύγχυση, καλοπροαίρετη αλλά και ιδιοτελής, όταν εκπορεύεται από εσκεμμένες παραχαράξεις και σκοπιμότητες.
Η διγλωσσία είναι έννοια πολυσήμαντη, όπως εύστοχα υπογραμμίζει η συγγραφεύς, που αφορά άτομα αλλά και συλλογικότητες. Νοουμένου του γεγονότος ότι η γλώσσα αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία ταυτότητας ενός λαού, μιας μειονότητας ή μιας συλλογικότητας, είναι προφανές ότι εμπλέκεται εκ των πραγμάτων και σε αντίστοιχες διαμάχες, που αφορούν τον προσδιορισμό μιας συλλογικής ταυτότητας. Ο πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος, αναφερόμενος στον προσδιορισμό της κοινής ταυτότητας των Ελλήνων, κάνει λόγο για τρία βασικά χαρακτηριστικά: το όμαινον, το ομόγλωσσον και το ομόθρησκον.
Ο προσδιορισμός του παραμένει βάσιμος μέχρι σήμερα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την έννοια και τον ορισμό του έθνους στην Ευρώπη. Κοντά σ' αυτόν τον Ευρωπαϊκό ορισμό του έθνους, που προηγείται του εθνικού κράτους, ανεπτύχθη και μια διαφορετική έννοια του έθνους, που έπεται του κράτους. Παραδείγματα της διαφορετικής αυτής έννοιας, είναι χώρες που συγκροτήθηκαν σε κράτη από μετανάστες διαφορετικών εθνικοτήτων, όπως, π.χ., οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία και νέες χώρες, πρώην αποικίες, που συγκροτήθηκαν σε κράτη, πάνω στη βάση διαφορετικών φυλών και εθνικών ομάδων, που περιλαμβάνονταν εντός των συνόρων, που είχε χαράξει αυθαιρέτως η αποικιακή δύναμη. Τα κράτη αυτά προσπαθούν να εμφυσήσουν να αναπτύξουν στους πολίτες τους μια ενιαία "εθνική" συνείδηση, βασιζόμενη πάνω στις δομές, στην ιδέα και στους νόμους του κράτους. [...] (Από τον πρόλογο του Περικλή Νεάρχου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος Περικλή Νεάρχου
Πρόλογος Χριστόφορου Χαραλαμπάκη
Πρόλογος της συγγραφέως
Εισαγωγή
Μέρος Α': Θεωρία. Θέματα Διγλωσσίας και Κοινωνίας
Ι. Το δίγλωσσο άτομο
1. Το φαινόμενο της διγλωσσίας
Διγλωσσία: Ορισμός
Η "μητρική" γλώσσα
Οι διαστάσεις της διγλωσσίας στον χώρο, τον χρόνο και τον ομιλητή
Τα αίτια εμφάνισης της διγλωσσίας
Συνιστώσες του φαινομένου "διγλωσσία" και σχετικά ερευνητικά πεδία
Ο δίγλωσσος ομιλητής
2. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του διγλωσσικού λόγου
Παρεμβολές
Δάνεια
Εναλλαγή γλωσσικών κωδίκων
ΙΙ. Η δίγλωσση κοινότητα
1. Η Διγλωσσία ανά τον κόσμο
Μορφές διγλωσσίας σε μονόγλωσσα και πολύγλωσσα κράτη
Διγλωσσία και στατιστικά στοιχεία
2. Κοινωνιογλωσσολογικοί παράγοντες και γλωσσικές επιλογές των δίγλωσσων
3. Κοινωνιοψυχολογικοί παράγοντες και γλωσσικές επιλογές των δίγλωσσων
4. Ο όρος diglossia. Περιεχόμενο σε μονόγλωσσες και πολύγλωσσες κοινωνίες. Αποδόσεις στην ελληνική βιβλιογραφία
5. Διατήρηση-μεταστροφή της γλωσσικής συμπεριφοράς των δίγλωσσων
Παράγοντες διατήρησης και εγκατάλειψης της μητρικής
6. Γλωσσική αναζωογόνηση ή/και αναστροφή της γλωσσικής αλλαγής
Στάδια ανάσχεσης της φθίνουσας πορείας των μειονοτικών επαπειλούμενων γλωσσών
III. Γλώσσα και εθνική ταυτότητα
1. Συσχετισμός και ορισμός των εννοιών γλώσσα, ταυτότητα, εθνοτικός, εθνικός
Ο όρος "ταυτότητα"
Δείκτες προσδιοριστικοί της εθνοτικής ταυτότητας μιας ομάδας: γλώσσα, θρησκεία, φυλή
Οι επίσημες ανά τον κόσμο γλώσσες
2. Ζητήματα καθορισμού της εθνοτικής ομάδας
3. Εθνικότητα και εθνική ταυτότητα
Η έννοια "έθνος"
Διαφορές μεταξύ "έθνους" και "κράτους"
Οι έννοιες "εθνοτικότητα" και "εθνικότητα"
Η έννοια "εθνική ταυτότητα"
4. Εθνικισμός, εθνοτικότητα και εθνικότητα
Εθνοτικότητα και εθνικισμός
Εθνικότητα και εθνικισμός
5. Γλώσσα και εθνικισμός
Ιστορική επισκόπηση των σχέσεων γλώσσας και εθνικισμού (19ος αι.-σήμερα)
6. Μειονότητα, γλωσσική μειονότητα, μειονοτική γλώσσα
Μειονότητες, μειονοτική ταυτότητα
Γλωσσικές μειονότητες
Μειονοτικές γλώσσες
Μέρος Β': Πράξη. Διγλωσσία και ελληνική πραγματικότητα. Μειονοτικές γλώσσες στην Ελλάδα
Ι. Μειονοτικές γλώσσες στην Ελλάδα
1. Εισαγωγή: Μεθοδολογία της έρευνας
ΙΙ. Μειονοτικές γλώσσες στην Ελλάδα και βιωσιμότητα αυτών
1. Γλώσσες χαμηλής βιωσιμότητας: Αρωμουνική ή Βλάχικη ή Κουτσοβλάχικη και Αρβανίτικη
Η Αρωμουνική ή Βλάχικη ή Κουτσοβλάχικη γλώσσα
Η Αρβανίτικη γλώσσα
2. Γλώσσες μέσης βιωσιμότητας: Σλαβομακεδονική, Πομακική και ελληνική Ρομανί
Η Σλαβομακεδονική γλώσσα
Η Πομακική γλώσσα
Η ελληνική Ρομανί
3. Γλώσσες υψηλής βιωσιμότητας: Τουρκική
Η Τουρκική γλώσσα
Συμπεράσματα
Μέρος Γ': ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Α. Το πολυπολιτισμικό σχολείο και η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών
i) Μπατσαλιά Φρειδερίκη και Σελλά-Μάζη Ελένη, "Πολυπολιτισμικές κοινωνίες: η σύγχρονη πρόκληση για το σχολείο"
ii) Μπατσαλιά Φρειδερίκη και Σελλά-Μάζη Ελένη, "Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση ενός πανεπιστημιακού Προγράμματος Σπουδών"
Β. Μελέτη περιπτώσεων: Δύο "άγνωστες" γλωσσικές μειονότητες
i) Σελλά-Μάζη Ελένη, "Οι χριστιανοί ορθόδοξοι τουρκόφωνοι Ουρούμ της Γεωργίας. Κοινωνιογλωσσολογική ερευνητική προσέγγιση σχετικά με τους τομείς χρήσης της Ουρούμ και τη στάση των ομιλητών έναντι αυτής"
ii) Ρομποπούλου Ρίκα και Σελλά-Μάζη Ελένη, "Ελληνορθόδοξη μειονοτική εκπαίδευση στην Τουρκία: νέα δεδομένα"
Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
Ευρετήριο εννοιών και όρων
Ευρετήριο κυρίων ονομάτων
Ευρετήριο γλωσσών, ομιλητών και τοπωνυμίων