Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΣΤΟΝ ΔΥΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ (ΠΕΜΠΤΟΣ ΤΟΜΟΣ-ΧΑΡΤΟΔΕΤΟ)

Παρουσίαση

Στον πέμπτο τόμο της Ιστορίας της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, "Από τον Πετράρχη έως τον Μιχαήλ Άγγελο", παρουσιάζουμε την εξέλιξη του χαρακτήρα της βιβλιοθήκης -ιδιωτικής και άλλης- όπως διαμορφώθηκε από τους σκαπανείς της ουμανιστικής ιδέας στην Ιταλία αρχικά: σε μια προσπάθειά τους να συνδέσουν το παρόν με την ελληνορωμαϊκή παράδοση, ήδη από τα μέσα του 14ου αιώνα. Από τότε δηλαδή που ο Πετράρχης θα αναζητήσει έμπνευση στα έργα των σπουδαιότερων εκπροσώπων της ρωμαϊκής διανόησης, και πρωτίστως στον Κικέρωνα. Ιχνηλατώντας στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες, με ορμητήριο την Αβινιόν, ο Πετράρχης θα συγκροτήσει σπουδαία βιβλιοθήκη και με ζήλο θα καταπιαστεί να αποκαταστήσει συγγράμματα, συρράπτοντας διάσπαρτα σπαράγματα, όπως στην περίπτωση του Λίβιου. Σηματοδότησε έτσι τον χαρακτήρα της ουμανιστικής βιβλιοθήκης, που σκοπό είχε την ανάδειξη της αρχαίας παράδοσης, στο μέτρο του δυνατού, ως ελάχιστη προσφορά στα έργα και τις ημέρες των μεγάλων ποιητών και ανθρώπων του πνεύματος του παρελθόντος. Μια ιδέα που αγκάλιασαν όλοι σχεδόν οι ανθρωπιστές της Ιταλίας και στη συνέχεια τα μέλη της ουμανιστικής κοινότητας της ηπειρωτικής Ευρώπης και των Βρετανικών Νήσων, σε μια χρονική περίοδο από τον 14ο έως τον 16ο αιώνα.
Άνθρωποι των γραμμάτων, ποιητές και πεζογράφοι επιδίδονται σε μία κοινή προσπάθεια αναβίωσης του αρχαίου κόσμου, με απώτερο σκοπό να προβάλλουν την πεποίθησή τους πως τα κείμενα αυτά προσφέρουν το πρότυπο για την ολοκλήρωση του ανθρώπου και υποδεικνύουν την οδό για την εξασφάλιση της αιωνιότητας της δημιουργίας. Οι ήρωες του παρελθόντος επανέρχονται στο προσκήνιο μέσα από τα έργα του Όμηρου, του Βιργίλιου και άλλων και οι ουμανιστές αναζητούν την ταυτότητά τους αναδιφώντας στις προσωπικές συλλογές τους, στα διάσπαρτα παλαιά χειρόγραφα, που θησαυρίζονταν σε μοναστηριακές βιβλιοθήκες και στα αντίγραφα που επιμελήθηκαν με το ίδιο τους το χέρι. Η βιβλιοθήκη τους εξελίσσεται έτσι σε θησαυρό για την ανάδειξη των λόγων του Κικέρωνα, αλλά και των γραπτών του Σενέκα και του Οράτιου, όπως και του Λουκρήτιου, του Λίβιου και του Τερέντιου, με την ακλόνητη πίστη ότι εξασκούν λειτούργημα σε καθαρά μεταφυσικό επίπεδο. Ο Πετράρχης δεν είναι μόνος του, σύντομα διαμορφώνεται γύρω του ένας κύκλος που μετατρέπεται σε κλειστή, άτυπη σχολή, με τον Βοκκάκιο, τον Λεόντιο Πιλάτο και τον Βαρλαάμ να συμπληρώνουν ο ένας τον άλλο: ο Πετράρχης περιδιαβάζει τη βιβλιοθήκη του Βαρλαάμ, ο Πιλάτος διδάσκει ελληνικά στον Βοκκάκιο. [...] (Από την εισαγωγή του συγγραφέα)

Περιεχόμενα

Προς τους αναγνώστες
Πίνακας Περιεχομένων
Α' ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Πρωτεργάτες της ουμανιστικής ιδέας, ουμανιστικές βιβλιοθήκες, η εδραίωση της διδασκαλίας των ελληνικών
Εισαγωγή
Η καθιέρωση της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας
Ο χαρακτήρας της ουμανιστικής βιβλιοθήκης
Η ουμανιστική φιλοσοφία
Μία πλήρης ουμανιστική βιβλιοθήκη
Αλλαγή στο πανεπιστημιακό πρόγραμμα σπουδών
Η στάση της Εκκλησίας απέναντι στους κλασικούς
Ακαδημίες και λόγιοι κύκλοι
Η τυπογραφία στην υπηρεσία του ουμανισμού
Δημόσιες βιβλιοθήκες
Ιδιωτικές βιβλιοθήκες στα χέρια της λογιοσύνης
Γαλλία
Γερμανία
Γενεύη
Ισπανία
Αγγλία
Ολλανδία
Βιβλιοθήκες της σύγχρονης λογοτεχνίας και γραμματείας
Ιστορία της Γεωγραφίας
Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και το μέλλον της
Η Ιταλική Χερσόνησος και η πολιτική αναρχία
Η Ιβηρική Χερσόνησος και η ανάκτηση
Η Σκανδιναβική Ένωση
Η Γαλλία, η Αγγλία και οι συνέπειες του Εκατονταετούς Πολέμου
Προς τη γέννηση της εθνικής ταυτότητας
Η βιβλιοθήκη ως υπόβαθρο της φιλολογίας του Πετράρχη
Δάσκαλοι των ελληνικών και κτήτορες ουμανιστικών βιβλιοθηκών στον κύκλο του Πετράρχη
Ο Βοκκάκιος και η βιβλιοθήκη του
Ο Λεόντιος Πιλάτος
Οι απαρχές της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας στη Δύση: ο Μανουήλ Χρυσολωράς
Η πρώτη διπλοβιβλιοθήκη (ελληνική-λατινική) της Αναγέννησης: του Palla Strozzi
Σημειώσεις
Β' ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
Βιβλιοθήκες βυζαντινών λόγιων στη Δύση και βιβλιοθήκες Ιταλών ουμανιστών, ακαδημίες και οι πρώτες σημαντικές βιβλιοθήκες της Αναγέννησης
Βιβλιοθήκες των Βυζαντινών στη Δύση. Από τον Μανουήλ Χρυσολωρά στον Ιανό Λάσκαρη
Μανουήλ Χρυσολωράς
Καρδινάλιος Βησσαρίων
Θεόδωρος Γαζής
Ιωάννης Αργυρόπουλος
Δημήτριος Χαλκοκονδύλης
Ανδρόνικος Κάλλιστος
Κωνσταντίνος Λάσκαρης
Ιανός Λάσκαρης
Μάρκος Μουσούρος
Περιπλανώμενοι τροφοδότες βιβλιοθηκών: Ο Poggio
Ακαδημίες στην Ιταλία και ο ρόλος τους στη διάδοση της αρχαίας γραμματείας
Η Πλατωνική Ακαδημία της Φλωρεντίας
Ο Pico della Mirandola και η βιβλιοθήκη του
Η βιβλιοθήκη του Pico
Η βιβλιοθήκη του Novello Malatesta στην Cesena
Ο Novello Malatesta
Η «δωρεά» του καρδινάλιου Βησσαρίωνα
Η Βιβλιοθήκη του καρδινάλιου Βησσαρίωνα
Η Ακαδημία του Βησσαρίωνα
Το scriptorium
Το σκεπτικό της δωρεάς
Ο πλούτος της βιβλιοθήκης
Η τύχη της συλλογής μετά τη δωρεά
Οι προϊστάμενοι της βιβλιοθήκης
Η Βιβλιοθήκη του Βατικανού
Ένας φιλόλογος στα μέτρα του Πετράρχη: ο Πολιτιανός και η βιβλιοθήκη του
Η βιβλιοθήκη του
Σημειώσεις
Γ' Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Ο ρόλος της Τυπογραφίας στη διάδοση της γνώσης και η συμβολή του Άλδου Μανούτιου στην ανάδειξη της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Γραμματείας. Βιβλιοθήκες ανθρώπων των γραμμάτων και μνημειακές βιβλιοθήκες
Ο ρόλος της τυπογραφίας στη διάδοση της γνώσης
Η βιβλιοθήκη του Matthias Corvinus
Οι απαρχές του χρονικού της βιβλιοθήκης
Η βιβλιοθήκη ενός ουμανιστή πέρα από τις Άλπεις: του Janus Pannonius
Κώδικες του Pannonius
Χειρόγραφα που χάθηκαν
Η βιβλιοθήκη του Pannonius στο Pecs
Η τύχη της βιβλιοθήκης του
Η Βιβλιοθήκη των Μεδίκων
Ο Niccolli και η βιβλιοθήκη του
Οι κληρονόμοι του Κόζιμο
Η βιβλιοθήκη στα χρόνια του Λαυρέντιου του Μεγαλοπρεπούς
Η συμβολή του Άλδου στην εδραίωση της ελληνορωμαϊκής γραμματείας
Δ' ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΟΥΜΑΝΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ
Οι πρωτεργάτες του γαλλικού ουμανισμού, ο ρόλος των τυπογραφείων του Παρισιού και οι βιβλιοθήκες των βασιλέων της Γαλλίας [...]
Ε' ΕΝΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΥΜΑΝΙΣΤΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΟΡΡΑ: Ο ΕΡΑΣΜΟΣ
Η αναδιάταξη του χάρτη της τυπογραφίας και του βιβλίου στο πλαίσιο της Μεταρρύθμισης
ΣΤ' ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
Μεταφράσεις της βίβλου, η διάλυση των μοναστηριακών βιβλιοθηκών στην Αγγλία και βιβλιοθήκες ανθρώπων των γραμμάτων
Ζ' Η ΝΕΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Νέες μορφές λογοτεχνίας στον απόηχο της ιταλικής Αναγέννησης, η επίδραση των αρχαίων, του Πετράρχη και της Πλειάδας και μία πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη πρότυπο: η Βοδληιανή
ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ