ΘΕΣΠΕΣΙΗ ΑΟΙΔΗ

Παρουσίαση

Η Ιλιάδα, το μεγαλειώδες και μακροσκελές έπος του Τρωικού πολέμου που η παράδοση αποδίδει στον ποιητή Όμηρο, είναι αναμφίβολα από τα διασημότερα και πιο πολυδιαβασμένα ποιητικά έργα της ελληνικής αρχαιότητας και ένα από τα γνωστότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Είναι αμέτρητα τα κατοπινά έργα που άντλησαν την έμπνευσή τους και ήλθαν σε γόνιμο διάλογο με το πανάρχαιο αυτό αριστούργημα που διατηρεί, σε πείσμα των καιρών, ανέγγιχτη τη σφριγηλότητά του. Η ομηρική Ιλιάδα έχει συνδιαμορφώσει αποφασιστικά τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και μέσω αυτού τον τρόπο με τον οποίο ο δυτικός πολιτισμός αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο μέχρι τις μέρες μας.
Δημιούργημα της ύστερης γεωμετρικής ή της πρώιμης αρχαϊκής εποχής, με ποιητικές ρίζες που χάνονται στα βάθη της ελληνικής προϊστορίας στη δεύτερη χιλιετία π.Χ., εξακολουθεί να θέτει στους μελετητές του δύσκολα ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο της σύνθεσής του και την ταυτότητα του ποιητή (ή των ποιητών) του. Τα ερωτήματα αυτά δεν υπονομεύουν, ωστόσο, διόλου -αν δεν αυξάνουν κιόλας- τη γοητεία που ασκεί το έπος στους αναγνώστες του, ειδικούς και μη ειδικούς, σε παγκόσμιο και διαχρονικό επίπεδο. Οι στίχοι της Ιλιάδας ταξιδεύουν τον αναγνώστη σε ένα απαράμιλλο αφηγηματικό σύμπαν, όπου ο ρεαλισμός της αφήγησης συμπλέκεται με τη μυθική φαντασία, ο κόσμος των θεών αναμειγνύεται με αυτόν των ανθρώπων, η έκθεση πολεμικών προετοιμασιών και συγκρούσεων συναντά τη γλαφυρή απεικόνιση των χαρακτήρων, των παθών και των συναισθημάτων, και οι ολοζώντανες περιγραφές μαχών, οι οποίες και κυριαρχούν στο έργο, εναλλάσσονται με στιγμιότυπα ειρηνικής συνύπαρξης και με γοητευτικές εικόνες από την ερωτική και την οικογενειακή ζωή των πρωταγωνιστών, θνητών και αθανάτων.
Είναι ακριβώς αυτή η χαρά της ανάγνωσης της Ιλιάδας που ώθησε τους συγγραφείς στη σύνταξη του ανά χείρας τόμου. Στον τόμο αυτόν επιλέγουμε και παρουσιάζουμε στον ενδιαφερόμενο αναγνώστη τόσο εκτενέστερα όσο και συντομότερα αποσπάσματα από το έπος, «αγαπημένα» κομμάτια, τα οποία (για τον ένα ή τον άλλο λόγο) έχουν εντυπωθεί βαθιά στην αναγνωστική μνήμη του πεπαιδευμένου κοινού από την αρχαϊκή εποχή έως σήμερα.
Ανθολογούνται στίχοι από τις περισσότερες ραψωδίες, και τα επιλεγμένα αποσπάσματα δίνουν μια γεύση της ποιητικής τέχνης και της ποικίλης θεματικής του έπους: ο αναγνώστης θα απολαύσει τον κόσμο των ηρώων της Ιλιάδας σε ώρα πολέμου αλλά και σε διαλείμματα ειρήνης, θα γνωρίσει τους χαρακτήρες και την ψυχολογία των πρωταγωνιστών, θα συναντήσει δείγματα αρχαϊκού ύφους, καθώς και ποικίλων ομηρικών εκφραστικών τεχνικών (π.χ. τριτοπρόσωπη αφήγηση, περιγραφές, διάλογοι, εσωτερικοί μονόλογοι). Τα ανθολογημένα αποσπάσματα παρατίθενται στην πρωτότυπη μορφή τους και αποδίδονται σε καινούργια πεζή νεοελληνική μετάφραση, η οποία είναι πρωτίστως χρηστική και σε συνδυασμό με το ερμηνευτικό υπόμνημα εξυπηρετεί την κατανόηση και τη φιλολογική προσπέλαση του αρχαίου κειμένου. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή
Το ομηρικό ζήτημα
Η αρχαία αντίληψη για τον Όμηρο
Οι "Ομηρίδαι" και οι αρχαίοι βίοι του Ομήρου
Πρώιμες θεωρίες για το κείμενο και τη διάδοση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας η θεωρία της «πεισιστράτειας διόρθωσης»
Η πρόσληψη του Ομήρου στην αρχαιότητα
Οι «Χωρίζοντες» και η επιρροή τους
Η σύγχρονη αντιπαράθεση ξεκινά: «όσους Ομήρους επιθυμείτε» («as many Homers as you please»)
Η ανακάλυψη των χειρογράφων Venetus Α και Β
Wolf, Prolegomena ad Homerum
Οι «σχολές» της ομηρικής έρευνας
Αναλυτική θεωρία
Η «θεωρία των ασμάτων»
Η «θεωρία του ιστορικού πυρήνα»
Οι ενωτικοί
Η θεωρία της προφορικής σύνθεσης των επών
Νεοανάλυση
Μεικτές προσεγγίσεις: νεοανάλυση και προφορικότητα
Σύνοψη και συμπεράσματα
Έπος και ιστορία
Ομηρική αρχαιολογία
Ομηρικά έπη, μυκηναϊκός κόσμος και εγγύς Ανατολή
Τα ομηρικά έπη και η αρχαϊκή επική λογοτεχνία
Ησίοδος
Κύκλια έπη
Ομηρικοί ύμνοι
Δομή και περιεχόμενο της Ιλιάδας
Οι ήρωες του έπους
Αχιλλέας
Οι δύο Αίαντες
Αγαμέμνων και Μενέλαος
Διομήδης
Ιδομενέας
Πάτροκλος
Οδυσσέας
Νέστορας
Ελένη
Έκτορας
Πάρης/Αλέξανδρος
Πρίαμος και Εκάβη
Ανδρομάχη
Αινείας
Η γλώσσα του Ομήρου
Φωνολογία
Μορφολογία
Σύνταξη
Εισαγωγική βιβλιογραφία για τη γλώσσα του ομηρικού έπους
Ιδιαίτερα εκφραστικά μέσα - Η ομηρική παρομοίωση
Είδη παρομοιώσεων και τρόποι εκφοράς
Θέματα και λειτουργία των ομηρικών παρομοιώσεων
Παράρτημα
Ενδεικτική βιβλιογραφία σχετικά με τις ομηρικές παρομοιώσεις
Ιστότοποι
Μετρική του έπους
Σύμβολα και βασικές έννοιες
Σύντομη εισαγωγή
Περιγραφή του δακτυλικού εξαμέτρου
Τομές - Διαιρέσεις - Ζεύγματα
Φαινόμενα σχετικά με τη θεραπεία της χασμωδίας / με την προσαρμογή τύπων στις μετρικές απαιτήσεις του δακτυλικού εξαμέτρου
Παράρτημα
Στοιχειώδης βιβλιογραφία Αρχαίας Ελληνικής Μετρικής στην ελληνική γλώσσα
Η παράδοση της Ιλιάδας
Οι αρχές της ομηρικής φιλολογίας
Τα χειρόγραφα της Ιλιάδας
Οι πρώτες έντυπες εκδόσεις
Αρχαίοι πάπυροι της Ιλιάδας
Βιβλιογραφία για τους παπύρους της Ιλιάδας
Επιλογές χωρίων από την Ιλιάδα
Ραψωδία Α:
Μήνιν άειδε
Η προϊστορία της μήνιδος: Χρυσής και Αγαμέμνων - Η προσευχή του Χρύση στον Απόλλωνα - Η επέμβαση του Απόλλωνα: ο λοιμός
Η έριδα Αχιλλέα και Αγαμέμνονα και η κορύφωση της μήνιδος
Ο διαμεσολαβητής Νέστωρ και οι προσβεβλημένοι ήρωες
Αχιλλέας και Θέτιδα
Θέτιδα και Δίας. Σκηνή ικεσίας στον Όλυμπο
Ραψωδία Β: Ούλος Όνειρος και διάπειρα
Η παρέμβαση της Ήρας και της Αθηνάς
Οδυσσέας και Θερσίτης
Ποιητής και γνώση
Ραψωδία Γ: Ελένη και Πρίαμος (τειχοσκοπία)
Μενέλαος, Πάρης, Ελένη
Ραψωδία Δ: Θάνατοι πολεμιστών. Ο νεαρός Σιμοείσιος
Ραψωδία Ε: Διομήδους αριστεία
Ραψωδία Ζ: Συνάντηση Διομήδη και Γλαύκου - Η εικόνα των φύλλων - Η δύναμη της φιλοξενίας
Έκτορας και Ανδρομάχη
Ραψωδία Θ: Κηροστασία
Ραψωδία Ι: Ο απομονωμένος Αχιλλέας
Ο λόγος του Αχιλλέα στην πρεσβεία
Η παραβολή των Λιτών
Ραψωδία Μ: Ο ηρωικός κώδικας κατά τον Σαρπηδόνα
Ραψωδία Ν: Ο Ποσειδώνας στη μάχη
Ο θάνατος του Ίμβριου, γιου τού Μέντορα
Ραψωδία Π: Αχιλλέας και Πάτροκλος
Ραψωδία Σ: Η μοίρα του Αχιλλέα
Η ασπίδα του Αχιλλέα
Ραψωδία Τ: Ο θρήνος για τον Πάτροκλο
Ραψωδία Φ: Ο Αχιλλέας και ο θεός-ποταμός Σκάμανδρος
Ραψωδία Χ: Αχιλλέας και Έκτορας
Ραψωδία Ψ: Ο Αχιλλέας συνομιλεί με την ψυχή του Πατρόκλου
Ραψωδία Ω: Συμφιλίωση: Αχιλλέας και Πρίαμος
Ενδεικτική ομηρική βιβλιογραφία
Επίμετρο: Νικολέττα Καναβού
Ομηρικοί βίοι
Εισαγωγή
1. Περί Ομήρου και Ησιόδου και του γένους και αγώνος αυτών
2. Ψευδο-Ηρόδοτος, "Περί Ομήρου γενέσιος και ηλικίης και βίου"

Επιλογές από την Ιλιάδα του Ομήρου - Εισαγωγή - κείμενο - μετάφραση - σχόλια
Επιμέλεια-Ανθολόγηση: Ν. ΚΑΝΑΒΟΥ, Ε. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ, Σ. ΜΑΤΘΑΙΟΣ, Α. ΠΑΠΑΘΩΜΑΣ
Με μια συμβολή της Karen Symonds