Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΕ ΑΝΑΒΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ

Παρουσίαση

Στο παρόν πόνημα αναπτύσσονται ζητήματα σχετικά με τις αναβιώσεις αρχαίων δραμάτων στη νεότερη Ελλάδα, στο βαθμό που αυτές συνέβαλαν, προάγοντας την αρχαία ελληνική κληρονομιά, στην παραγωγή εθνικής ιδεολογίας. Η μελέτη επικεντρώνεται στην "αποκωδικοποίηση" των σχέσεων αρχαιότητας και νεότερης Ελλάδας μέσα από το ρόλο της μουσικής στις αναβιώσεις αυτές.
Τα χαρακτηριστικά που αναλύονται, κατά συνέπεια, απαντούν σε ερωτήματα που ακολουθούν και αναδεικνύουν τις ιδιαιτερότητες του νεοελληνικού πολιτισμού: ποιος είναι ο ρόλος της παράδοσης και ποια είναι η θέση της μουσικής στο δίπολο Ανατολή-Δύση που χαρακτηρίζει γενικότερα τη νεοελληνική ιστορία, ποια είναι ιεραρχικά η θέση της μουσικής σε σχέση με το λόγο και τη σκηνοθεσία στο ολικό έργο τέχνης του αρχαίου δράματος, με ποιους τρόπους η μουσική μπορεί να αναδείξει την υπεροχή της στο αρχαίο δράμα ως όπερα και, τέλος, σε ποιο βαθμό αυτά τα χαρακτηριστικά βρίσκονται σε σύμπνοια ή αντιπαράθεση με τις αντίστοιχες εξελίξεις στην υπόλοιπη Ευρώπη με την οποία η Ελλάδα συνδιαλέγεται και αλληλεπιδρά.
Η συστηματική ενασχόληση με τα θέματα αυτά και ο εποικοδομητικός διάλογος που θα προκύψει αναδεικνύουν μια σημαντική πτυχή της πρόσληψης της αρχαιότητας στη νεότερη Ελλάδα. Μια ιδιαίτερα σημαντική πολιτισμική πτυχή της χώρας μας που αδικαιολόγητα απουσιάζει από τον ευρύτερο επιστημονικό διάλογο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Εισαγωγή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΕ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ (Η ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΩΣ ΤΟ 1940)
1. Μουσική για αρχαία δράματα στην Ελλάδα του δέκατου ένατου αιώνα
Πηγές και περιορισμοί
Μουσική για αρχαία δράματα
2. Αναζητώντας το μύθο της "ολότητας": ρομαντικές ερμηνείες της αρχαίας ελληνικής μουσικής στην Ελλάδα (δεκαετίες 1890-1910)
Εισαγωγή
Η "Εταιρεία υπέρ διδασκαλίας αρχαίων δραμάτων"
Δημιουργώντας "εθνική συνείδηση": Μια κριτική ανασκόπηση της ιστορικής υποδομής που σχετίζεται με το αναπτυσσόμενο ενδιαφέρον για την αρχαία ελληνική μουσική
Ρομαντικές προσεγγίσεις στη μουσική για τα αρχαία ελληνικά δράματα
Η ηγεμονία της διαμάχης του γλωσσικού ζητήματος ως ευρύτερης αφήγησης που σχετίζεται με την αναβίωση των αρχαίων ελληνικών δραμάτων
Επίλογος
3. Ο ρόλος της μουσικής στην αναβίωση της αρχαίας τραγωδίας των Δελφικών Εορτών (1927 και 1930) ως συμβολή της Εύας Πάλμερ-Σικελιανού (1874-1952): μια ξεχωριστή περίπτωση
Πριν τις Δελφικές Εορτές (1910-1927)
Οι Δελφικές Εορτές (1927-1930)
Η συμβολή της Εύας Πάλμερ-Σικελιανού στο ρόλο του χορού
Θεωρίες της Εύας Πάλμερ-Σικελιανού για τη μουσική
Η μουσική και η υποδοχή της στις παραστάσεις των Δελφικών Εορτών
Επίλογος
4. Η στροφή του Μεσοπολέμου (η πρώτη φάση του πειραματισμού): ο ρόλος της μουσικής στην αναδημιουργία του αρχαίου κόσμου με την "ελληνικότητα" υπό άλλη σημασία
Γενικά χαρακτηριστικά
Φώτος Πολίτης και Αιμίλιος Ριάδης
Η στάση των μουσικοκριτικών απέναντι στη μουσική για αρχαία δράματα
Σχέση με την Ευρώπη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
ΣΤΟΙΧΕΙΑ "ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑΣ" ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΔΡΑΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ (ΠΡΟΣ ΑΝΕΥΡΕΣΗ ΕΝΟΣ "ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ" ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ)
Εισαγωγή
1. Ο ποικίλος ρόλος της παράδοσης στη μουσική για αρχαίο δράμα (η συνομιλία της Ανατολής με τη Δύση)
Η συνομιλία της Ανατολής με τη Δύση
Η εκτεταμένη χρήση ελληνικών δημοτικών και βυζαντινών τρόπων στη μουσική γραμμένη για παραγωγές αρχαίου δράματος. (Ο βυζαντινός και ο λαϊκός πολιτισμός ως εναλλακτική πρόταση στη "δυτική" αρχαία Ελλάδα)
Παράδοση και αρχετυπική προσέγγιση της αρχαιότητας την εποχή του Μεσοπολέμου: το "άγγιγμα" του μοντερνισμού
Η επιμονή και η διεύρυνση της ελληνικής παράδοσης τις δεκαετίες του 1950 και 1960: αισθητική ή ιδεολογική επιλογή; (Οι ξεχωριστές περιπτώσεις των Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Χατζιδάκι)
Η επέκταση της γλώσσας της παράδοσης από τη δεκαετία του 1950: η ολοκλήρωση της αντανάκλασης της μουσικής στη σχέση και αντίθεση του δυτικού και του ανατολικού προσανατολισμού
Επίλογος
2. Η κυριαρχία του λόγου
3. Η κυριαρχία του σκηνοθέτη
4. Η αποστροφή από το μοντέλο της όπερας
Σχέσεις μουσικής και χορού
Το αρχαίο δράμα ως όπερα (Είναι η όπερα το κατάλληλο είδος τέχνης για την αναβίωση του αρχαίου δράματος;)
Σύγχρονες παραγωγές αρχαίου δράματος σε μορφή όπερας
5. Συνομιλίες με την Ευρώπη
Εισαγωγή
Ο ρόλος της μουσικής σε παραγωγές αρχαίου δράματος: Συγκρίσεις Ελλάδας και Ευρώπης (1900-1970)
Θεωρίες Ευρωπαίων για τη μουσική στο αρχαίο δράμα και η πρόσληψή τους
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΓΡΑΦΟΥΝ ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ (ΟΙ ΞΕΧΩΡΙΣΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΧΡΗΣΤΟΥ)
Πρόλογος
1. Η μουσική του Δημήτρη Μητρόπουλου για το αρχαίο δράμα (1935-1937)
Εισαγωγή
Αισθητικές συγκλίσεις και αποκλίσεις σκηνοθέτη και συνθέτη με παράδειγμα τον "Ιππόλυτο"
Υποδοχή της μουσικής του Μητρόπουλου για το αρχαίο δράμα μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο πρόσληψης του αρχαίου δράματος
Ο συνθέτης απέναντι στο πρόβλημα της γραφής μουσικής για αρχαίο δράμα
Επίλογος
2. Η μουσική του Γιάννη Χρήστου για το αρχαίο δράμα (1963-1969)
Εισαγωγή
Παρουσίαση των αρχαίων οραμάτων
Η αβανγκάρντ
Μετασειραϊκή μουσική
Η παράδοση του πειραματισμού και η κληρονομιά της στον μεταμοντερνισμό
Επίλογος
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο Ονομάτων