ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ: «ΑΧΘΟΦΟΡΟΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ»

Παρουσίαση

ΤΟ ΠΕΝΘΟΣ και η θλίψη για την απώλεια ενός προσώπου εκφράζονται μέσω της ποίησης που είναι γνωστή -ήδη από την ελληνική αρχαιότητα- ως ελεγεία και αποτελεί τη λεκτική αναπαράσταση του συναισθήματος με απώτερο στόχο την παρηγοριά του εμπλεκόμενου κοινού. Η ωρίμανση του είδους στον 20ό αι. συναρτάται με τους δύο παγκόσμιους πολέμους που άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του, τη σχέση του με τον συνάνθρωπο, με τον εαυτό του, με τις υπάρχουσες ιδεολογίες και τελικά με τον Θεό. Η μοντέρνα ποίηση του πένθους είναι τέχνη της απώλειας, μια τέχνη στο κέντρο της οποίας βρίσκεται η αντι-παρηγορητική ελεγεία, η αντι-ελεγεία. Η διττή λειτουργία της ελεγειακής ποίησης ως ιδιωτικής και ταυτόχρονα δημόσιας έκφρασης πένθους βρίσκει έξοχη έκφραση στην ελληνική μεταπολεμική ποίηση και ειδικότερα στην ποίηση της Κικής Δημουλά, η οποία κυριαρχείται από τον θάνατο, το κενό, την αίσθηση πως «ο χρόνος εξαντλείται», πως η «αυλαία δεν θα αργήσει να πέσει», καθώς η ποιήτρια υπερβαίνει τα όρια της ιστορικής αλήθειας, χαράζοντας ποιητικές οδούς συνειδητοποίησης του εφήμερου, μετατρέποντας την ποίηση σε λογοτεχνική πράξη αυτοσυνείδησης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
I. ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΕΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙ-ΕΛΕΓΕΙΑ
1. Παρηγοριά και παραδοσιακή ποίηση του πένθους
2. Απαρηγορία και μοντέρνα ποίηση του πένθους
3. "κουάξ τελεύ κουάξ ηλί ανυπερθέτως": ο θάνατος του Θεού
4. Ο αρχαιοελληνικός μύθος στην παραδοσιακή και μοντέρνα ποίηση του πένθους
5. Φύλο και πένθος
II. ΕΛΕΓΕΙΑΚΗ ΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΑ
1. Όρια, πνεύμα και θέματα της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς
2. Η ποίηση της Κικής Δημουλά
2.1 Περιοδολόγηση
2.1. Η κριτική για τον θάνατο, τη μελαγχολία, το πένθος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ
Ι. ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΦΗΜΕΡΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
1. Η προσωδία του θανάτου
2. Νεκρικά τελετουργικά
3. Η γήρανση του σώματος
4. Η γλώσσα των δακρύων
5. Η ματαίωση του ερωτικού βιώματος
II. ΔΟΜΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ
1. "Ανάρμοστα" συναισθήματα και πένθος
2. Θλίψη, μελαγχολία, οργή, ενοχή
III. ΤΟΠΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΦΘΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
1. Από το σπίτι στο άστυ
2. Νεκροταφείο: ζώντας καθημερινά με τους νεκρούς
3. Αρχαιολογικοί χώροι: χρόνος, φθορά και θάνατος
4. Φύση και εικονοποιία του πένθους
IV. Η ΔΙΑΒΡΩΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
1. Η βίωση της καθημερινότητας ως φθοράς
2. Μνήμη και λήθη
3. Ο εφιαλτικός χρόνος του ονείρου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΠΟΜΥΘΕΥΣΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ
Ι. Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ
1. Εκκλησιαστικό λεξιλόγιο και υμνογραφία
2. Η Παλαιά Διαθήκη
3. Μαρία η Μαγδαληνή
4. Ο πάσχων άνθρωπος και η αδυναμία της λύτρωσης
4α. Ο Μη Αναστάς Ιησούς και τα Πάθη του Ανθρώπου
4β. Η φθορά της θεϊκής αφθαρσίας
ΙΙ. Ο ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ
1. Ο τρωικός κύκλος
2. Ο κύκλος των Ατρειδών: η θυσία της Ιφιγένειας
3. Μυθικές ψηφίδες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ: ΠΟΙΗΣΗ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ, ΓΛΥΠΤΙΚΗ, ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Ι. Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ
1. Ποιητικά αυτοσχόλια
1α. Παραδοσιακή και μοντέρνα ποίηση του πένθους: μορφή και περιεχόμενο
1β. "Αχθοφόρος μελαγχολίας, λοιπόν, ορίστηκα"
1γ. Θέματα και πηγές έμπνευσης
1δ. Η αποκλίνουσα ποιητική γραμματική
2. Ποιήματα ελεγείες
2α. "Ωδή σε μια επιτραπέζια λάμπα"
2β. "Στη μνήμη του Φαίδρου Μπαρλά"
2γ. Ο "αγκαθερός" θρήνος για τον πατέρα
2δ. Ο στοργικός θρήνος για τη μητέρα
2ε. Θάνατος και "άσπρες πασχαλιές"
2στ. Αυτο-ελεγείες: σκηνοθετώντας τον θάνατό μου
II. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: MEMENTO MORI
1. Η φωτογραφία ως ελεγεία
2. Φωτογραφία και λογοτεχνία
3. Φωτογραφία: "πληροφοριοδότης" της φθοράς
και του θανάτου
4. Φωτογραφία: "οικιακή βοηθός της μνήμης"
III. Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΗ ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
1. Ελεγειακή ποίηση και γλυπτική
1α. "Εκφράσεις" αγαλμάτων και ελεγειακή τονικότητα
1β. Τα αγάλματα της Δημουλά: μελέτη γλυπτού
2. Ελεγειακή ποίηση και ζωγραφική
2α. Κοιτάζοντας έναν πίνακα του Πικάσο
Αντί Επιλόγου
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο ονομάτων
Ευρετήριο όρων