ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ

Παρουσίαση

[...] Ποια είναι η σχέση που υπάρχει μεταξύ Φύλου και Δίκαιου; Σε ποιο μέτρο το δίκαιο σφυρηλατεί τις κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των δυο φύλων και μέχρι ποιο βαθμό δημιουργεί τις κατά φύλο ταυτότητες και ρόλους; Πώς οι κανόνες του στοιχειοθετούν ("δομούν") τον άνδρα, τη γυναίκα και τις μεταξύ τους σχέσεις που, σύμφωνα με την παραδοσιακή γνώση, ορίζονται ως "φυσιολογικές", ανάγονται με άλλα λόγια στη φύση των δύο φύλων και στις βιολογικές διαφορές τους;
Τα ερωτήματα αυτά τέθηκαν για πρώτη φορά από τη "φεμινιστική" νομική σκέψη, που αμφισβήτησε την ουδετερότητα και την αντικειμενικότητα του δικαίου έναντι των γυναικών, και υποστήριξε ότι οι σχέσεις των ανδρών με το δίκαιο είναι διαφορετικές από τις αντίστοιχες των γυναικών. Ότι είναι το ίδιο το δίκαιο που, με τις ρυθμίσεις του δημιουργεί ιεραρχία και ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων, κρατάει τις γυναίκες σε θέση υποδεέστερη και τις αποκλείει επί αιώνες, εμποδίζει την ανάπτυξη της υποκειμενικότητάς τους, θεωρώντας τες και μεταχειρίζοντάς τες πολλές φορές περισσότερο σαν αντικείμενο παρά σαν υποκείμενο, σαν φυλετικά κατώτερες, sexus infirmus, τις εμποδίζει να ολοκληρωθούν ως άτομα και ως πολίτες.
Η προβληματική της σχέσης δικαίου και φύλου οδήγησε σε έρευνες πολυσχιδείς και διεπιστημονικές -που τις διεξήγαγαν σχεδόν κατ' αποκλειστικότητα γυναίκες νομικοί, μέλη του φεμινιστικού κινήματος ή γυναίκες νομικοί που είχαν αφομοιώσει την προβληματική του- και οι οποίες έλαβαν χώρα στα πλαίσια των πιο γνωστών σύγχρονων σχολών του δικαίου και διαφοροποιούνται από χώρα σε χώρα.
Α. Στο επίκεντρο της προβληματικής αυτής βρίσκεται η "ισότητα", η αρχή της ισότητας: η σχέση φύλου και δικαίου εγγράφεται πράγματι στο ρου της μακράς πορείας της και στην ικανότητά της -που βρίσκεται σε συνάρτηση με τους αγώνες αδύναμων αρχικά κοινωνικών ομάδων και την αποτελεσματικότητά τους- να ανακαλύπτει, και με το χρόνο να καλύπτει, νέες περιοχές του δικαίου που πιο μπροστά ήταν αόρατες, χαμένες στην ά-νομη φύση. Βλέποντας μάλιστα εκ των υστέρων καταπλήσσει το γεγονός ότι, αυτοί που διακηρύσσουν την ισότητα μεταξύ όλων των ανθρώπων αναφέρονται καταρχήν στους εαυτούς τους, στην κοινωνική ομάδα δηλαδή που ανήκουν. Ισότητα μεταξύ όλων των ανθρώπων σημαίνει το δέκατο όγδοο αιώνα στη Γαλλία, μετά την Επανάσταση, ισότητα μεταξύ των ανδρών ορισμένης ηλικίας και οικονομικής επιφάνειας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η διακήρυξη ότι "όλοι είναι εκ φύσεως ίσοι και ανεξάρτητοι" δεν συμπεριλάβαινε ούτε τους έγχρωμους άνδρες ούτε και τις γυναίκες, λευκές ή μαύρες. Οι παγκόσμιες διακηρύξεις για την ισότητα πραγματώνονται παρά πολύ αργά, η πραγμάτωση αυτή, όσον αφορά τουλάχιστον τα δύο φύλα, συνδέεται με πολιτισμικές μακράς διαρκείας και πολιτικές αλλαγές. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)

Περιεχόμενα

ΩΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ι. ΦΥΛΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ
ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Α. Επιστημολογικές εκκινήσεις
1. Το δίκαιο και οι γυναίκες ή ο ρόλος του φύλου στην επιστημονική εργασία
2. Η δύσκολη ή ακόμη, ορισμένες φορές, αδύνατη ενσωμάτωση της "φεμινιστικής" θεωρίας στην παραδοσιακή γνώση
3. Επιστημολογικές προσεγγίσεις που παίρνουν υπόψη τους το φύλο: η "φεμινιστική" νομική σκέψη
Β. Φεμινιστικές νομικές μέθοδοι
1. Η μέθοδος που θέτει "το ζήτημα των γυναικών" στο δίκαιο
2. Η μέθοδος της αυτογνωσίας
3. Η μέθοδος του "πραγματιστικού γυναικείου συλλογισμού"
Γ. Η συμβολή της νομικής "φεμινιστικής" σκέψης: προς την υπέρβαση των διχοτομιών και προς έναν πιο σύνθετο και επεξεργασμένο συλλογισμό
1. Σφαίρα ιδιωτική και σφαίρα δημόσια
2. Φύση και πολιτισμός: ο δυσδιάκριτος διαχωρισμός
3. Εργασία και οικογένεια: η αόρατη κατ' οίκον απασχόληση
4. Ισότητα και διαφορά
Δ. Δύο σημεία στην προοπτική -όχι συμπερασμάτων αλλά- ανάπτυξης του ερευνητικού πεδίου
1. Στη διπλή προοπτική της ενσωμάτωσης και της αυτονομίας
2. Με υπόβαθρο τη διυποκειμενικότητα
ΙΙ. ΑΞΙΕΣ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ
Α. Διάκριση σφαιρών και αποκλεισμός των γυναικών
Β. Διαμόρφωση των αξιών της ιδιωτικής σφαίρας
Γ. Η ζωή είναι εδώ, η συζήτηση αλλού: αποσιώπηση
Δ. Ο λόγος περί δημοκρατίας: επαναπροσδιορισμοί
III. ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
IV. ΤΡΙΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ
ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Α. Γυναικείες θεωρήσεις
Β. Οι τρεις μεγάλες προσεγγίσεις
Γ. Το δίκαιο είναι σεξιστικό: μια πεπαλαιωμένη και αρκετά επιφανειακή θεώρηση
Δ. Το δίκαιο είναι ανδροκεντρικό: μια δεύτερη και πιο σύνθετη θεώρηση
Ε. Το δίκαιο και η κατασκευή των έμφυλων κοινωνικών σχέσεων
V. ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΕΝΟΥΣ ΟΥΔΕΤΕΡΟΥ
Α. Η απατηλή ουδέτερη εικόνα
Β. Στο όνομα της ισότητας: κανόνες αφομοίωσης ήτοι εξανδρισμού
Γ. Ο περιορισμένος (άφυλος) ορίζοντας της πιο ριζοσπαστικής αντίληψης
Δ. Η άρρητη παραδοχή των πρώτων εργατικών νόμων: από τη φύση τους οι γυναίκες προορίζονται για τα του οίκου
Ε. Πώς μπορεί να ληφθεί υπόψη σε βάση ισότιμη η "συνθήκη των γυναικών";
ΣΤ. Τα ίδια ερωτήματα ισχύουν και σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Ζ. Η συνολική προσέγγιση ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας
VI. ΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ - Η ΑΛΛΗΛΟΔΙΕΙΣΔΥΣΗ
Α. Ελληνικός περίγυρος
Β. Η παράλληλη γνώση: η ανάπτυξη της "φεμινιστικής" θεώρησης του δικαίου
Γ. Η διεύρυνση της γυναικείας οπτικής: άλλα σημαντικά στοιχεία ταυτότητας
Δ. Επιμέρους κλάδοι: ασυμμετρία και ασυγχρονία
Ε. Αναγκαιότητα και δυσκολίες ένταξης των γυναικείων σπουδών στις νομικές σπουδές
VII. ΦΕΜΙΝΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
Α. Διαφοροποιήσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών
Β. Διαφοροποιήσεις μεταξύ γυναικών
Γ. Πολιτισμικές διαφοροποιήσεις μεταξύ εννόμων τάξεων
Δ. Διαφορές μεταξύ πολιτισμών και ταυτόχρονα διαφορές μεταξύ γυναικών
Ε. Η επεξεργασία νέων ερωτημάτων ως προς το δίκαιο, τις γυναίκες και τους πολιτισμούς
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ