ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Παρουσίαση

Στόχος του βιβλίου είναι η θεωρητική προσέγγιση του θεατρικού κειμένου και ειδικότερα η μελέτη εκείνων των διαδικασιών μέσω των οποίων το κείμενο υπερβαίνει το επίπεδο του πρόδηλου νοήματος και "ανοίγεται" στον κόσμο του βιώματος και του λόγου, ενδιάθετου και εκπεφρασμένου.
Κάθε κείμενο (κυρίως δε το θεατρικό) εκλαμβάνεται ως προϊόν μιας κοινωνίας, μιας συλλογικότητας που διανύει μια ιστορική της φάση και προσπαθεί να κατανοήσει την ταυτότητά της ιχνηλατώντας τόσο τα εγνωσμένα στοιχεία της δομής και της ιστορίας της, όσο και εκείνα τα στοιχεία που λησμονεί, αγνοεί ή απωθεί. Έτσι, το θέατρο συλλαμβάνεται ως ένα ουσιώδες προγεφύρωμα με όλους τους οικείους, άγνωστους ή απωθημένους κόσμους, τους οποίους κρύβει μέσα του ο "δικός" μας κόσμος και επιχειρείται η διαύγαση των τρόπων με τους οποίους ο λόγος διαμορφώνει ένα δυναμικό πεδίο μεταξύ οικείου και ανοίκειου, σκέψης και δράσης, κειμένου και παράστασης.
Πρόκειται για τις διαδικασίες συμβόλισης που ενεργοποιούνται στο θεατρικό έργο εν γένει. Αυτές δεν είναι προϊόν μιας τεχνοτροπίας, αλλά αποτελούν ένα γενικότερο φαινόμενο που διέπει με διαφορετικό, εκάστοτε, τρόπο όλα τα δραματικά κείμενα, προσδιορίζοντας σε σημαντικό βαθμό το ποιόν και την αισθητική τους αξία. Γι' αυτό και τα παραδείγματα που υποστηρίζουν τις θεωρητικές αναλύσεις αντλούνται από ποικίλες πηγές όλης της ιστορίας του δυτικού θεάτρου, από τον Αισχύλο έως τον Bernhard, τον Καμπανέλλη και τον Μάτεσι. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος: Ιάκωβος Καμπανέλλης
Εισαγωγικό Σημείωμα: Βαγγέλης Αθανασόπουλος
Εισαγωγή
Α΄: ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΟΥ
1. Η σημειολογία και ο κόσμος των σημασιών
Για την επικοινωνία
Κώδικες, συστήματα, δομές
Η σημειολογική θεωρία, ο δομισμός και η επικοινωνιακή πράξη
Σημασία και σημείο
Ο κόσμος των σημασιών
Το καταστατικό του σημείου
Η κατηγοριοποίηση των σημείων
Τα ταξινομικά κριτήρια του Eco
Οι τρεις τριχοτομήσεις του Peirce
Η σύγχρονη κριτική του σημείου
Η αποδόμηση των σημειωτικών σχέσεων: J. Derrida
Πέραν του σημείου: Το κείμενο της Julia Kristeva
Η πολιτική οικονομία των σημείων: Jean Baudrillard
Μεταξύ σημειολογίας και φαινομενολογίας: Η ερμηνευτική του P. Ricoeur και η γλώσσα στον M. Merleau-Ponty
Συγκεφαλαίωση
2. Το συμβολικό και το θεατρικό
Η ειδητική προσπέλαση του συμβόλου
Μεταξύ μείζονος και ελάσσονος ορισμού
Η αναγκαιότητα του συμβόλου στη φιλοσοφική μελέτη του θεάτρου
Η αναδρομή του συμβόλου στην ανασκοπική συνείδηση: Τα θρησκευτικά σύμβολα ως θεματοποιήσεις της φαινομενολογικής ερμηνευτικής
Η αναδρομή της ανασκοπικής συνειδήσεως στο σύμβολο
Η ματαίωση της καλλιτεχνικής συμβόλισης: το ομοίωμα ως έργο τέχνης
Β΄: ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΛΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ
3. Παροντικότητα και εκκρεμότητα
Η εκκρεμότητα του δραματικού λόγου
Το δραματικό κείμενο
Η κειμενικότητα του δραματικού λόγου
Ένα παράδειγμα: Η συμβολική διακειμενικότητα στο αρχαίο δράμα
Δραματικό και λογοτεχνικό κείμενο
Οι εκπληρωτικές αποφάνσεις
Οι εκπληρωτικές αποφάνσεις μεταξύ δραματικού κειμένου και παράστασης: η εκκρεμότητα του δραματικού διαλόγου
Η Δείξη
Η Αναφορά
4. Διήγηση και επικότητα
Διήγηση και λόγος
Η υπόθεση της γενικευμένης διήγησης
Περιπτώσεις δραματικής διήγησης. Επικές τάσεις στο δράμα
Διδασκαλίες
Ο μονόλογος
Το μοντάζ και το κολάζ
Πρόλογος και επίλογος
Η μορφή του προσώπου-αφηγητή
Ο λόγος προς το κοινό. Τα εσωτερικά και εξωτερικά κατ' ιδίαν μέρη του δραματικού λόγου
Ο Χορός
Η θεατροποίηση πρώτου βαθμού: Το θέατρο εν θεάτρω
Η θεατροποίηση δεύτερου βαθμού: Το παιχνίδι των ρόλων
Η θεατροποίηση τρίτου βαθμού: Η σύνθεση των τεχνών στο θέατρο
Συμπέρασμα: Ο διπλός ρόλος των επικών τάσεων
5. Από τη γραμμένη σελίδα στη ζωντανή σκηνή
Το κείμενο και η παράσταση
Μια ιστορία ιεραρχήσεων
Οι αξιώσεις της παράστασης
Η προοπτική της σύνθεσης
Η αναζωπύρωση των αντιθέσεων
Οριοθετήσεις και αξιώματα
Δίοδοι του κειμένου προς την παράσταση
Ο κειμενικός θεατής
Η εκκόλαψη των σκηνικών αντικειμένων από το κείμενο
Η Βεντάλια πρωταγωνιστής
Ο Δρόμος περνά από τα αντικείμενα
6. Τα δραματικά πρόσωπα
Οι καθολικές δομές της έννοιας του δραματικού προσώπου
Το πρόσωπο ως υποκείμενο της δράσης
Οι ποσοτικές θεωρίες στην προσέγγιση των δραματικών προσώπων
Κατηγορίες και λειτουργίες των προσώπων
Κριτική θεώρηση των κατηγοριών και των λειτουργιών
Η κινητικότητα των προσώπων
Η πυκνότητα λόγου των προσώπων
Σκηνική παρουσία των προσώπων και σκηνική πληρότητα του έργου
Βαθμός συνεμφάνισης των προσώπων. Η σκηνική απόσταση και η διάμετρος του έργου
Η θεωρία των πυρήνων
Διαπιστώσεις
Η συντελεστική προσέγγιση των δραματικών προσώπων
Οι συντακτικές δομές των δραματικών προσώπων
Οι συντελεστικές οργανώσεις
Οι τελεστές και οι ρόλοι
Οι πολλαπλοί συμβολισμοί του προσώπου
7. Ο χώρος και ο χρόνος
Οι συμβολικές μορφές του χώρου και του χρόνου στο δράμα
Ο Δραματικός χώρος
Ο Παριστώμενος και ο Διηγητικός χώρος
Οι συμβολισμοί του παριστώμενου και του διηγητικού χώρου στο κοινωνικό δράμα του Ibsen
Οι ασυνείδητοι μηχανισμοί και η διαλεκτική του κόσμου και του χάους. Μία εφαρμογή στον Πέερ Γκυντ του Ibsen
Ο κόσμος και το χάος. Ιερός και προφανής χώρος
Οι ασυνείδητοι μηχανισμοί του Πέερ Γκυντ
Ο απειλούμενος κόσμος και οι χώροι διακύβευσής του
Ο Δραματικός χρόνος
Παριστώμενος και Διηγητικός χρόνος
Ο Διηγητικός χρόνος και οι γενικές τροπικότητές του
Οι γενικές τροπικότητες του χρόνου και οι διαδικασίες συμβόλισης του κειμένου.
Οι παροντικές τροπικότητες
[...]
8. Επίλογος