ΟΠΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Παρουσίαση

Ο τουρισμός δεν αποτελεί μόνο καταναλωτικό αγαθό και παροχή υπηρεσιών, αλλά κυρίως πολιτισμική δραστηριότητα ένα πολύπλοκο προϊόν επιφορτισμένο με συμβολική αξία, που συνδέεται άμεσα με την οπτική διάσταση της ταξιδιωτικής εμπειρίας. Η ιστορία του τουρισμού είναι άρρηκτα δεμένη με την ιστορία της φωτογραφίας και οι φωτογραφικές καρτ ποστάλ, όντας αναπόσπαστο κομμάτι της τουριστικής "βιομηχανίας" ήδη από τα πρώτα της βήματα, γνωρίζουν, κατευθύνουν και επικυρώνουν το τουριστικό βλέμμα, χαράσσοντας έναν λόγο "ηγεμονικό" μέσα από την προβολή τοπίων που συνδέονται με το παρελθόν, τη μνήμη, την Ιστορία, την παράδοση και το φαντασιακό του εκάστοτε λαού.
Στη βάση αυτής της προβληματικής, το παρόν βιβλίο ασχολείται με ζητήματα οπτικού πολιτισμού και τουρισμού, εστιάζοντας στις αναπαραστάσεις της Ελλάδας στις σύγχρονες τουριστικές καρτ ποστάλ. Ειδικότερα, το βιβλίο διερευνά την ιστορία και τη φύση του τουρισμού, μελετά τη σχέση του με το βλέμμα, το τοπίο και τη φωτογραφία, προσεγγίζει τις καρτ ποστάλ ως πολιτιστικά αντικείμενα, εμβαθύνει στην έννοια της διαχείρισης της ιστορικής μνήμης και αναλύει τις σύγχρονες ελληνικές τουριστικές κάρτες ως συλλογικές αυτοαναπαραστάσεις που υπόκεινται σε κοινωνικά, πολιτισμικά και ιστορικά πλαίσια παραγωγής και κατανάλωσης.
Η μελέτη ακολουθεί κυρίως προσεγγίσεις της ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας και των πολιτισμικών σπουδών, ενώ το κομμάτι της πρωτογενούς έρευνας περιλαμβάνει συνεντεύξεις βάθους με εκδότες τουριστικών καρτ ποστάλ, καθώς και σημειωτική ανάλυση ενός σώματος 3.700 σύγχρονων τουριστικών καρτών. Μέσα από την κριτική προσέγγιση των αναπαραστάσεων, η χώρα οριοθετείται ως ιστορικός και αυθεντικός προορισμός του ρομαντικού βλέμματος, χωρίς ωστόσο να λείπουν αναπαραστάσεις που απευθύνονται στο συλλογικό βλέμμα. Ειδικότερα, εντοπίζονται και ερμηνεύονται τέσσερις κυρίαρχοι λόγοι που αρθρώνονται για τη σύγχρονη Ελλάδα: α) η Ελλάδα ως κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, β) η νησιωτικότητα ως πεμπτουσία του ελληνικού πνεύματος, γ) η λαϊκή παράδοση ως αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας και δ) η Ελλάδα ως προορισμός των 4S: Sea, Sun, Sand & Sex. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Ευχαριστίες
Πρόλογος
Εισαγωγή
α) Σκοπός και προβληματική του βιβλίου
β) Κεντρικοί μεθοδολογικοί άξονες και διάρθρωση του βιβλίου
Κεφάλαιο 1. Εν αρχή ην... το ταξίδι
1.1 Το ταξίδι από την Αρχαιότητα μέχρι τον 18ο αιώνα
1.2 Από τη Βιομηχανική Επανάσταση στον σύγχρονο μαζικό τουρισμό
1.3 Προσεγγίσεις, ορισμοί και διαστάσεις του τουρισμού
1.4 Οι πνευματικές ρίζες του μοντέρνου και μεταμοντέρνου τουρισμού
1.5 Ο τουρισμός ως "τελετουργία" και "ιερό ταξίδι"
1.6 Ο τουρισμός ως αναζήτηση της αυθεντικότητας
1.6.1 "Ψευδο-γεγονότα" και "σκηνοθετημένη αυθεντικότητα"
1.6.2 Η αυθεντικότητα ως διαπραγμάτευση και οι "απομιμήσεις καλής ποιότητας"
1.6.3 Η μέση οδός: αυθεντικότητα αντικειμένων και αυθεντικότητα εμπειριών
1.7 Τουριστικά κίνητρα και τυπολογίες τουριστών
Κεφάλαιο 2. " Ήρθα, είδα, φωτογράφισα"
2.1 Η όραση στον δυτικό πολιτισμό
2.2 Εμβαθύνοντας στις έννοιες: το βλέμμα και το τουριστικό αξιοθέατο
2.3 Τα τοπία του τουρισμού
2.4 "Καθρέφτης με μνήμη"; Φωτογραφία και τουρισμός
2.4.1 Ο τουρίστας ως φωτογράφος
2.4.2 Οι εμπορικές φωτογραφίες της τουριστικής βιομηχανίας
Κεφάλαιο 3. Καρτ ποστάλ: "απεσταλμένοι του πολιτισμού"
3.1 Από τη "χρυσή εποχή" των καρτ ποστάλ στις e-cards
3.2 Το μέσο (είναι) και το μήνυμα
3.3 Οι καρτ ποστάλ ως αντικείμενο ακαδημαϊκής έρευνας
3.4 Καρτ ποστάλ, η "ανατρεπτική"
3.5 Αναπαραστάσεις, φαντασιακές γεωγραφίες και μυθικοί τόποι
Κεφάλαιο 4. "Τα χέρια που ζωγραφίζουν"
4.1 Παρελθόν, παρόν και μέλλον
4.2 Μνήμη: ορισμοί και προσεγγίσεις
4.2.1 Μνήμη, ταυτότητες και έθνη
4.2.2 Συλλογική και κοινωνική μνήμη
4.2.3 Μνήμη, γραφή, Ιστορία: η συγκρότηση της ιστορικής μνήμης
4.3 Η Ιστορία και ο ρόλος της
4.3.1 Μια σύντομη ιστορία της Ιστορίας
4.3.2 Πώς (ξανα)γράφεται η Ιστορία
4.4 Η διαχείριση της ιστορικής μνήμης
4.4.1 Υποκείμενα και αντικείμενα της διαχείρισης μνήμης
4.4.2 Ο κλασικισμός ως βασική μορφή διαχείρισης του παρελθόντος
4.5 Ιστορικό παρελθόν, κληρονομιά και τουρισμός
Κεφάλαιο 5. Η Ελλάδα, "Εμείς" και οι " Άλλοι"
5.1 Η "πηγή και απαρχή" της Δύσης
5.1.1 Από την "αιγίδα" της Ρώμης στον "καθρέφτη" της Αναγέννησης
5.1.2 Από τον Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση στη "Δεύτερη Αναγέννηση"
5.2 Οι κληρονομιές των Ελλήνων
5.2.1 Νεοελληνική συνείδηση και εθνική ταυτότητα
5.2.2 Ρωμιοί, Γραικοί και Έλληνες
5.3 Ελληνικό παρελθόν και ευρωπαϊκό μέλλον (και κάπου στο βάθος η Ανατολή)
5.3.1 Εθνική και ευρωπαϊκή ταυτότητα στη σύγχρονη Ελλάδα
5.3.2 Η επιμονή στη "μοναδικότητα" και το ζήτημα της "ελληνικότητας"
Κεφάλαιο 6. Στη σκιά του Ξένιου Δία
6.1 Οι πρώτοι περιηγητές: από τον 16ο στον 19ο αιώνα
6.2 Η τουριστική ανάπτυξη της Ελλάδας τον 20ό αιώνα
6.3 Βασικά μεγέθη του σύγχρονου ελληνικού τουρισμού
6.4 Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού τουριστικού προϊόντος
Κεφάλαιο 7. "Τοπογραφίες" της Ελλάδας: κοινοί τόποι και κοινοτοπίες
7.1 Ο ελληνικός τόπος και το ελληνικό τοπίο
7.2 Η Ελλάδα μέσα από ζωγραφικές απεικονίσεις, λογοτεχνικές περιγραφές και ταξιδιωτικούς οδηγούς
7.3 Το ελληνικό τοπίο μέσα από τη φωτογραφία
7.4 Η Ελλάδα στη μεγάλη οθόνη
7.5 Η επίσημη τουριστική εικόνα της Ελλάδας στο πέρασμα των χρόνων
Κεφάλαιο 8. "Από τους εκδότες με αγάπη"
8.1 Ελληνικές καρτ ποστάλ: σύντομη ιστορική αναδρομή
8.2 Μεθοδολογικές επιλογές
8.3 Η Ελλάδα μέσα από τα μάτια και τα λόγια ελλήνων εκδοτών
Κεφάλαιο 9. "Greetings from Greece"
9.1 Σημειωτική ανάλυση: αναζητώντας τα νοήματα των καρτ ποστάλ
9.2 Αναλύοντας τους "απεσταλμένους" του σύγχρονου ελληνικού τουρισμού
9.2.1 Επιλογή αντιπροσωπευτικού corpus: η Ελλάδα μέσα από 3.700 καρτ ποστάλ
9.2.2 Έρευνα οπτικού υλικού
9.2.3 Από τα "επιφανειακά" στα "βαθύτερα" νοήματα των καρτ ποστάλ: δημιουργώντας τον "μύθο" της Ελλάδας
α) Η Ελλάδα ως κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού
β) Η νησιωτικότητα ως πεμπτουσία του ελληνικού πνεύματος
γ) Η λαϊκή παράδοση ως αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας
δ) Η Ελλάδα ως προορισμός των 4S: Sea, Sun, Sand & Sex
Συμπεράσματα
Βιβλιογραφία
Παράρτημα
Σχήματα, πίνακες, διαγράμματα