Η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΜΝΗΜΗ

Παρουσίαση

Η "συλλογική μνήμη" είναι ένα έργο που δεν ολοκληρώθηκε από τον συγγραφέα του. Ο Maurice Halbwachs συνελήφθη το 1944 από τη Γκεστάπο και εκτοπίστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Buchenwald, όπου πέθανε την επόμενη χρονιά. Τα χειρόγραφα στα οποία εργαζόταν έως τη σύλληψή του εκδόθηκαν από τους συγγενείς του, μετά το τέλος του πολέμου.
Εμπνευσμένος από τον Emile Durkheim, ο Halbwachs πραγματεύεται την έννοια της συλλογικής/κοινωνικής μνήμης. Εξετάζει εμβριθώς τις ατομικές, συλλογικές, κοινωνικές και ιστορικές διεργασίες καθώς και τα χωροχρονικά πλαίσια που συμμετέχουν στην κατασκευή της κοινωνικής μνήμης/σκέψης. Αναφέρεται σε παραγωγικές συγκρούσεις από τις οποίες αναδύεται η αμφισβήτηση του ορθολογικού και της ίδιας της πραγματικότητας. Η συνεισφορά του στη συνειδητοποίηση του ότι η πραγματικότητα δεν υπάρχει παρά μονάχα επειδή εμείς, κοινωνικά υποκείμενα (άτομα ή ομάδες), την κατασκευάζουμε σ' ένα συγκεκριμένο περιβάλλον -με επιλογές, απλοποιήσεις, παραμορφώσεις, εκλογικεύσεις, πρόσθεση και αφαίρεση στοιχείων που φιλτράρονται κανονιστικά- είναι καθοριστική.
"Η ανάμνηση", μας λέει, "είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό μια ανακατασκευή του παρελθόντος με τη βοήθεια δεδομένων που δανειζόμαστε στο παρόν, ανακατασκευή την οποία έχουν προετοιμάσει άλλες ανακατασκευές που έχουν δημιουργηθεί σε προηγούμενες εποχές κι απ' όπου η εικόνα του παρελθόντος έχει προκύψει ήδη παραλλαγμένη".
Η συλλογική μνήμη είναι ένα κλασικό πλέον κείμενο αναφοράς για όσους μελετούν ή ενδιαφέρονται για τη μνήμη και τη λειτουργία της σε ατομικό, σε ιστορικό και σε συλλογικό/κοινωνικό πλαίσιο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Πρόλογος στην ελληνική έκδοση, της Άννας Μαντόγλου
Πρόλογος στη γαλλική έκδοση, του Jean Duvignaud
Εισαγωγή: Maurice Halbwachs (1877-1945), του Jean-Michel Alexandre
Σημείωμα για τη δεύτερη γαλλική έκδοση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Συλλογική μνήμη και ατομική μνήμη
Λήθη λόγω απομάκρυνσης από την ομάδα
Η ανάγκη για μια αισθηματική κοινότητα
Η πιθανότητα μιας αυστηρά προσωπικής μνήμης
1ο. Παιδικές αναμνήσεις
2ο. Αναμνήσεις ενός ενήλικα
Η προσωπική ανάμνηση ως όριο των συλλογικών παρεμβάσεων
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Συλλογική μνήμη και ιστορική μνήμη
Αυτοβιογραφική μνήμη και ιστορική μνήμη: η προφανής τους αντίθεση
Η πραγματική αλληλοδιείσδυση της αυτοβιογραφικής και της ιστορικής μνήμης (σύγχρονη ιστορία)
Η ιστορία βιωμένη από την παιδική ηλικία
Ο ζωντανός δεσμός των γενεών
Ανακατασκευασμένες αναμνήσεις
Καλυμμένες αναμνήσεις
Απομακρυσμένα πλαίσια και κοντινά περιβάλλοντα
Τελική αντίθεση μεταξύ της συλλογικής μνήμης και της ιστορίας
Η ιστορία-πίνακας γεγονότων, η συλλογική μνήμη-εστία παράδοσης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η συλλογική μνήμη και ο χρόνος
Η κοινωνική διαίρεση του χρόνου
Η καθαρή διάρκεια (ατομική) και ο "κοινός χρόνος" κατά τον Bergson
Κριτική στον υποκειμενισμό του Bergson
Η ημερομηνία ως πλαίσιο της ανάμνησης
Αφηρημένος χρόνος και πραγματικός χρόνος
Ο "καθολικός χρόνος" και οι ιστορικοί χρόνοι
Ιστορική χρονολόγηση και συλλογική παράδοση
Πολλαπλότητα και ετερογένεια των συλλογικών διαρκειών
Η αδιαπερατότητα των συλλογικών διαρκειών
Βραδύτητα και ταχύτητα του κοινωνικού γίγνεσθαι
Η απρόσωπη ουσία των ομάδων που έχουν διάρκεια
Μονιμότητα και μεταμόρφωση των ομάδων. Οι εποχές της οικογένειας
Επιβίωση των χαμένων ομάδων
Οι συλλογικές διάρκειες μόνη βάση της αποκαλούμενης ατομικής μνήμης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η συλλογική μνήμη και ο χώρος
Η ομάδα στο χωρικό της πλαίσιο. Η ισχύς του υλικού περιβάλλοντος
Οι πέτρες της πόλης
Τοποθετήσεις και μετατοπίσεις. Ένταξη της ομάδας στη θέση της
Συλλογικότητες που φαίνονται να μην έχουν χωρική βάση: νομικές, οικονομικές, θρησκευτικές συλλογικότητες
Η εισδοχή της συλλογικής μνήμης στον χώρο
Ο νομικός χώρος και η μνήμη των δικαιωμάτων
Ο οικονομικός χώρος
Ο θρησκευτικός χώρος
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Η συλλογική μνήμη των μουσικών