ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ: ΘΕΩΡΙΑ, ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ, ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ

Παρουσίαση

Τα ζητήματα του υλικού πολιτισμού, από την κατασκευή των πρώτων εργαλείων μέχρι τα σύγχρονα υψηλά τεχνολογικά επιτεύγματα, συνιστούν δομικό στοιχείο για την κατανόηση και ερμηνεία του μετασχηματισμού των κοινωνιών και της συγκρότησης των πολιτισμών.
Για τις ανθρωπιστικές και τις κοινωνικές επιστήμες (αρχαιολογία, ιστορία, λαογραφία, εθνολογία, κοινωνική-πολιτισμική ανθρωπολογία, μουσειολογία) ο υλικός πολιτισμός αποτελεί ένα ιδιαίτερο επιστημονικό πεδίο με σημαντικά μέχρι σήμερα ερευνητικά αποτελέσματα που προκύπτουν από μια γόνιμη διεπιστημονική προσέγγιση.
Το Βιβλίο αυτό στοχεύει, μέσα από τη συνοπτική παρουσίαση της συγκρότησης και της εξέλιξης του κλάδου του υλικού πολιτισμού, να αποτελέσει ένα βασικό εργαλείο, ένα είδος "εισαγωγικού οδηγού" για την έρευνα, ερμηνεία και αξιοποίηση των ζητημάτων του υλικού πολιτισμού στον διεθνή και τον ελληνικό χώρο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

Προλογικό σημείωμα
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Ο ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΩΣ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΔΙΟ: ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ, Η ΠΟΡΕΙΑ, ΟΙ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΟΛΕΣ
1. Οι απαρχές. Ορισμοί και έννοιες. Ο υλικός πολιτισμός ως αντικείμενο μελέτης των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών (18ος-19ος αι. - αρχές 20ού αι.)
1.1 Ο υλικός πολιτισμός ως κλάδος της εθνολογίας και της ανθρωπολογίας. Η διεπιστημονική προσέγγιση της τεχνολογίας και των τεχνικών
1.2 Ο υλικός πολιτισμός υπό την επιρροή των θεωρητικών ρευμάτων και των κοινωνικών θεωριών
2. Η πολιτισμική ανθρωπολογία στις ΗΠΑ και η "κοινωνική ζωή των αντικειμένων"
3. Ο υλικός πολιτισμός και η γαλλική εθνολογική σχολή
3.1 Η συμβολή του Andre Leroi-Gourhan: από τη χρονολογική στην πολιτισμική θεώρηση της τεχνολογίας
3.2 Ο Marcel Mauss και η θεώρηση της τεχνικής ως "ολικού κοινωνικού φαινομένου"
3.3 Η τεχνολογία, μια ανθρωπιστική επιστήμη. Η συμβολή του Andre - Georges Haudricourt
3.4 Εθνολογία των τεχνικών και η σχολή της πολιτισμικής τεχνολογίας
3.5 Αντικείμενα και τεχνικές σε νέες ερμηνευτικές προσεγγίσεις: από την τεχνική πράξη στη σημειολογία και στην κατανάλωση των αντικειμένων
3.5.1 Η ενσώματη (εν σώματι) διάσταση της υλικότητας
3.5.2 Τα αντικείμενα ως σύστημα σημείων και σημασιών
3.5.3 Η συμβολή του Bruno Latour και η "θεωρία του Δικτύου Δρώντων" (ΑΝΤ )
3.5.4 Το habitus της κατανάλωσης των υλικών αντικειμένων
3.5.5 Η "ανακάλυψη" της καθημερινής ζωής
4. Η κοινωνική ανθρωπολογία και η βρετανική σχολή του υλικού πολιτισμού
5. Η ευρωπαϊκή εθνογραφία και εθνολογία του υλικού πολιτισμού
6. Η ανάδειξη κοινών τόπων και η σύζευξη της αρχαιολογίας με την εθνολογία και την ανθρωπολογία
7. Η "μακρά διάρκεια" των τεχνικών και η ιστορική προσέγγιση τους
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ο ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΩΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
1. Η ελληνική λαογραφία και η μελέτη του υλικού πολιτισμού
1.1 Ο Νικόλαος Πολίτης και το σχεδιάγραμμα της λαογραφικής ύλης
1.2 Η θεσμική και ακαδημαϊκή κατοχύρωση του υλικού πολιτισμού κατά την περίοδο 1926-1975
1.3 Η εξωακαδημαϊκή έρευνα του υλικού πολιτισμού κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Ο Δημήτριος Λουκόπουλος και η Αγγελική Χατζημιχάλη
1.4 Η εδραίωση της έρευνας και διδασκαλίας του υλικού πολιτισμού κατά την περίοδο 1975-1990
2. Η έρευνα και η διδασκαλία του υλικού πολιτισμού (1980-2013): νέες θεωρητικές κατευθύνσεις
2.1 Η διδασκαλία του υλικού πολιτισμού. Η θεματολογία,
οι θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις
3. Οι ερευνητικοί και πολιτισμικοί φορείς και η συμβολή τους στη μελέτη και διάσωση του υλικού πολιτισμού
3.1 Οι πρώτοι ερευνητικοί φορείς (1911-1970).
3.2 Οι νεότεροι ερευνητικοί φορείς (1970-2013)
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
ΥΛΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΑ
1. Υλικός πολιτισμός και μουσεία: θεωρητικές μουσειολογικές αρχές. Η διαχείριση του "υλικού παρελθόντος"
2. Η ευρωπαϊκή (ή δυτική) μουσειακή θεωρία και πρακτική στα εθνογραφικά μουσεία
2.1 Υπαίθρια μουσεία, ανοικτά μουσεία, οικομουσεία: οι απαρχές και η συνέχεια.
2.2 Μουσεία τεχνικού πολιτισμού (ή μονοτεχνικά μουσεία) και μουσεία βιομηχανικής αρχαιολογίας: προς μια πολιτισμική προσέγγιση του τεχνικού βιομηχανικού αντικειμένου
3. Μουσεία λαϊκής τέχνης και εθνογραφικά μουσεία στην Ελλάδα.
3.1 Νέα μουσειακή πολιτική στην Ελλάδα: τα εθνογραφικά και τεχνικά μονοθεματικά μουσεία και η διεύρυνση του υλικού μουσειακού αντικειμένου
4. "Συλλέγειν, εκθέτειν, επικοινωνείν": μια ανάγνωση των βασικών παραμέτρων της μουσειακής πρακτικής
Επιλογικό σημείωμα
Βιβλιογραφία